ON THE MIXED NAMES AND MIXED PLACE NAMES

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 1, 1 - 9, 30.10.2019

Salih Köse

https://doi.org/10.31451/ejatd.640000

Öz

As is well
known that there several elements play role on transformation of place names
which bear precious information about history, culture, and the place where
speakers of the given language live. Some of these
elements are phonetic harmony  (Izmir
< Smyrna), meaning copying (Krasnoyarsk < Kizyaryar), renaming (Aydin)
and wrong semantic transformation (Anadolu, Adilcevaz). One of these
transformation types is to use different types of words from a contact/donor
language with which is interacted through social, political, or geographic
reasons. When any name belonging to the source
language is adapted and combined with a new lexic or morphological element of
the recipient language, a two-part mixed structure appears. Such
structures are covered by the terms hybrid (Lat.), mixed name (Eng.), Mischname
(Ger.) and гибридное имя (Rus.). Our study is about these mixed place names. Within
the scope of our study is given theoretical knowledge about these structures
which can be seen in various types of proper nouns, and several examples from
Turkey have been examined. In the conclusion part, melez yeradı, as a new term,
is suggested for such structures. The other results of the study are as
follows: the fact that a place name consists of two parts each of which belong to different languages are not enough to consider it a
hybrid. These parts must reflect different layers in the place name.

Anahtar Kelimeler

Formation types of place names, Place name, Hybrid place name, Hybrid

MELEZ AD VE MELEZ YERADI KAVRAMLARI ÜZERİNE

Öz

Oluşturuldukları
dil ve o dili konuşan milletin tarihi, kültürü ve yaşadığı coğrafya hakkında
çok değerli bilgiler saklayan yeradlarının değişim ve dönüşümlerinde çeşitli
unsurların etkili olduğu bilinmektedir. Ses uyumu (İzmir < Smyrna), anlam
aktarması (Krasnoyarsk < Kızılyar), yeniden adlandırma (Aydın) ve yanlış
semantik dönüşüm (Anadolu, Adilcevaz) bu unsurlardan bazılarıdır. Yeradlarının
değişim-dönüşüm tiplerinden biri de sosyal, siyasi ya da coğrafi nedenlerle
etkileşim içerisinde bulunulan ve kaynak dil konumundaki bir dile ait çeşitli
türden adları kullanmaktır. Kaynak dile ait olan bu ad yerlileştirilip alıcı
dile ait yeni bir leksik ya da morfolojik unsurla birleştirildiğinde iki
parçalı, karışık bir yapı karşımıza çıkar. Bu tür yapılar hibrit (Lat.),
mixedname (İng.), Mischname (Alm.) ve gibridnoye imya (Rus.) terimleri ile
karşılanmaktadır. Çalışmamız karışık yapıdaki bu yeradlarıyla ilgilidir.
Çalışmamız kapsamında özel adların çeşitli türlerinde görülebilen bu yapılarla
ilgili teorik bilgi verilmiş ve Türkiye coğrafyasından çeşitli örnekler
incelenmiştir. Çalışmanın sonucunda bu tür yapılar için melez yeradı terimi
önerilmiş; bir yerin adının iki parçadan oluşmasının ve bu parçaların farklı
dillere ait olmasının bu adı melez olarak nitelendirmek için yeterli olmadığı,
bu parçaların söz konusu yeradında farklı katmanları da yansıtması gerektiği
sonuçlarına ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yeradlarının oluşum tipleri, Yeradı, Melez yeradı

Kaynakça

• Aksan, Doğan, 2009. Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. 3. Cilt, 5. Baskı. Türk Dil Kurumu, Ankara.
• Ateş, Hacer, 2011. Tekirdağ. İslam Ansiklopedisi. C XL. s. 359-362.
• Aydın, Mehmet, 2014. Dilbilim El Kitabı. Akademik Kitaplar, İstanbul.
• Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 2013. Osmanlı Yer Adları. I: Rumeli Eyaleti, II: Anadolu, Karaman, Rum, Diyarbakır, Arap ve Zülkadriye Eyaletleri. Osmanlı Arşivleri Daire Başkanlığı. Ankara.
• Bostan, Naci, 1992. Birecik. İslam Ansiklopedisi, C VI. s. 187-189.
• Dehhuda Ali Ekber. Lugatname-i Dehhuda.
• Eichler, Ernst ve Hans Walther, 2001. Historisches Ortsnamenbuch von Sachsen. Band I A-L. Akademie Verlag, Berlin.
• Emecen, Feridun, 1992. Bilecik. İslam Ansiklopedisi. C VI. s. 154-156.
• Evliya Çelebi b. Derviş Mehmet Zıllî. Seyâhatnâme. Robert Dankoff, Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı (haz.), Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 304 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu – Dizini. Yapı Kredi, İstanbul.
• Gülensoy, Tuncer, 2017. Türk Dünyasında ve Anadolu’da Ortak Yer Adları. Makaleler I. Akçağ, İstanbul. s. 575-591.
• Hough, Carole, 2006. Place Names. Encyclopedia of Language & Linguistics. Second Edition. Ed. K. Brown and A. Anderson. Elsevier, Boston. s. 613-620.
• Karaağaç, Günay, 2013. Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü. Türk Dil Kurumu, Ankara.
• Köse, Salih, 2014. İzmir Karaburun Yöresi Mikrotoponimleri ve Dil İncelemesi. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İzmir.
• Küçük, Cevdet, 1995. Erzurum. İslam Ansiklopedisi. C XI. s. 321-329.
• Özmenli, Mehmet, 2010. Ortaçağ’da Doğu Karadeniz’de Oğuz ve Kıpçak Yerleşimi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 20: 515-536.
• Şahin, İbrahim, 2013. “Türkçe Yeradlarının Değişim Dönüşüm Süreci ve Bu Çerçevede Türkiye’deki Güncel Tartışmalara Bir Bakış”. Yeni Türkiye. 55: 984-990.
• Şahin, İbrahim, 2018. Adbilim. 2. Baskı. Pegem Akademi, Ankara.
• Soykan, Füsun ve Gözde Emekli, (ed.) 2004. Tüm Yönleriyle Seferihisar. T.C. Seferihisar Kaymakamlığı, İzmir.
• Tellioğlu, İbrahim, 2015. Doğu Karadeniz Kıpçakları. Karadeniz Araştırmaları. 48: 59-78.
• Türk Dil Kurumu, 2011. Türkçe Sözlük. 11. Baskı. Türk Dil Kurumu, Ankara.
• Umar, Bilge, 1993. Türkiye’deki Tarihsel Adlar. İnkılâp, İstanbul.
• Uyğur, Sinan, 2008. Dobruca’daki Türkçe Yer Adlarının Anlam ve Yapılarına Göre Tasnifi. Karadeniz Araştırmaları. 18: 127-141.
• Üçok, Necip, 2004. Genel Dilbilim (Lengüistik). Multilingual, İstanbul.
• www.edq.kz/2018/02/04/kipcaklarin-anadoludaki-izleri/#_ftn1
• www.guzelbahce.gov.tr (ET: 03.09.2018)
• www.nisanyanmap.com (ET: 19.11.2018)
• www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bilimsanat&arama=kelime&guid=TDK.GTS.5bf6a23998a915.21148376 (ET: 21.11.2018)