İbn Teymiyye Hakkındaki Olumsuz Algının Kritiği

Yıl 2018, Cilt: 11 Sayı: 1, 123 - 145, 30.06.2018

Ahmet Yalçın

Öz

İbn Teymiyye, Haçlı Seferleri ve
Moğol saldırılarının yıprattığı İslâm dünyasının yeniden toparlanmasının
başlangıcı sayabileceğimiz dönemde parlak bir kişilik olarak devrinin güncel
tartışma konularında fikirlerini bildirmiş, çeşitli tartışmaların ortasında yer
almıştır. Mensup olduğu Hadis Ekolünün genel karakteristiği düşüncelerine
yansımış, telif ettiği eserlere etki etmiştir. İbn Teymiyye, sonraki dönemlerde
hakkında birbirinin zıddı biçimlerde anılmıştır/algılanmıştır. İbn Teymiyye
üzerinde oluşan algılar, onun çok detaylı şekilde yaptığı izahlar ya da onun
telif ettiği eserlerinden ziyade, genel malumatlara ve özellikle günümüzde
kolaycı bir algı üzerine kurulmakta ve değerlendirilmektedir. Bu algılara temel
teşkil eden kaynakların kritiği ile İbn Teymiyye'nin üslubu hesaba katılmamaktadır.
Doğrudan mutasavvıflara getirdiği tenkitler veya onu sahiplenenler üzerinden
veyahut ona aidiyeti şüpheli olan; "Ben nasıl indiysem Allah Teâlâ da
işte böyle iner" sözüne dayanılarak hakkında yorum yapılmaktadır. Bu
makale İbn Teymiyye hakkında oluşturulan algıyı tartışmak için kaleme
alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mezhep, Selefiyye, İbn Teymiyye, İbn Battûta, Müteşâbih, Mücessime

The Crituqe of Negative Perception About İbn Taymiyyah

Öz

Ibn Taymiyyah lived in a beginning of an era where
the Islamic World was recovering from the
Crusades and Mongolian attacks. He was an important
figure in his time, he stated his opinions on the current debates of his time
and been in the midst of various debates. His ideas affected and his booked had
been influenced by the general characteristics of the Hadith Ecole/School he
was in. In later periods Ibn Taymiyyah had been referred/perceived in entirely
opposite directions. Perceptions of Ibn Taymiyyah had been formed and evaluated
around general information and especially nowadays it is based on a simplistic
perception, rather than his detailed explanations on the maters or books he had
written. Style of Ibn Taymiyyah and critiques of the sources underlying these
perceptions had not been taken into account. He had been evaluated based on his
direct criticism to the Sufis, or over the groups who embraced him or with a
sentence “Allah walks like me” which is not certain that belongs to him. This
article is written to discuss the perception about Ibn Taymiyyah.

Anahtar Kelimeler

Sect, Salafism, Ibn Taymiyyah, İbn Battûta, Mutashabih, Mus-habbiha

Kaynakça

• Abdüsselam Abdülaziz Fehmi. Tarihu'd-Devleti'l-Moğoliyye fî İran. İskenderiyye: Dârü'l-Meârif, 2002.
• Âlûsî, Ebu'l-Berekât Hayreddin Numan b. Mahmud Efendi. Cilâu'l-Ayneyn bi Muhakemeti'l-Ahmedeyn. Thk. Dani b. Münir. Beyrut: Mektebetü'l-Asrıyye, 2006.
• Ateş, Süleyman. İslâm Tasavvufu. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 1992.
• Aykut, A.Sait. "İbn Battûta". Diyanet İslâm Ansiklopedisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 19: 361.
• Basheer M. Nafi. İbn Abdülvehhab'ın Hocası: Muhammed Hayat es-Sindî ve Ashâbü'l-Hadis Metodolojisinin İhyası. Trc. Ahmet Aydın, Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8/2, 2013.
• Baybars, Rukneddin Baybars el-Mansûrîed-Devâdâr. Zübdetü'l-Fikrati fî Târîhi'l-Hicrati, Thk. Donald S. Richards. Beyrut: Neşerâtü'l-İslâmiyyeh, 1998.
• Çavuşoğlu, Semiramis. “Kadızâdeliler”. Diyanet İslâm Ansiklopedisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.24: 100-102.
• Demirli, Ekrem. "Vahdet-i Vücud". Diyanet İslâm Ansiklopedisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 42: 431-433.
• Dımeşkî, Muhammed b. Ebî Bekr İbn Nâsıruddîn.(ö.842)er-Reddü'l-Vâfir alâ men Zeame Bienne men Semmâ İbn Teymiyye "Şeyhü'l-İslam" Kâfir. Thk. Züheyr eş-Şâvîş.Beyrut: Mektebetü'l-İslâmî, 1980.
• Ebu Zehra, Muhammed. İmam İbn Teymiyye, Trc. Nusreddin Bolelli v.dğr. İstanbul: İslâmoğlu Yayınları, 1988.
• Fazlur Rahman. İslâm. Trc. Mehmet Dağ-Mehmet Aydın. Ankara: Ankara Okulu yayınları, 2014.
• Fazlur Rahman. İslâm'da İhya ve Reform. Trc. Fehrullah Terkan. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2006.
• Fığlalı, Ethem Ruhi. Mezheplerin Doğuşuna Tesir Eden Sebepler. İslâmi İlimler Enstitüsü Dergisi. 4. Ankara: 1980.
• İbn Abdülhâdi, Ebî Abdullah Muhammed b. Ahmed. el-Ukûdu'd-Dürriyye min Menâkıb-ı Şeyhi'l-İslâm İbn Teymiyye. Thk. Ebu Mus'ab Talat. Kahire: Matbaatü Faruk Hadise, 2002.
• İbn Battûta. Rihlet-ü İbn Battûta-Tuhfetü'n-Nazar fî Garâibi'l-Emsâr ve Acâibi'l-Esfâr. Thk. Şeyh Muhammed Abdül Mün'im el-Uryân. Beyrut:1992.
• İbn Haldun, Veliyyüddin Abdurrahman b. Muhammed.Mukaddime. Trc. Zakir Kadirî Ugan. İstanbul: Maarif Matbaası, 1954.
• İbn Kesîr, Ebî'l-Fidâi İsmâil. el-Bidâye ve'n-Nihâye. I-XX. Beyrut: 2007.
• İbn Teymiyye, Ebi'l Abbas Takiyyüddin Ahmed b. Abdülhalim. Der'u Teârizu'l-Akli ve'n-Nakli. 2. Baskı. I-XI. Thk. Muhammed Reşad Salim. Hicr Matbaası,1411/1991.
• İbn Teymiyye, Ebi'l Abbas Takiyyüddin Ahmed b. Abdülhalim. Mecmûu Fetâvâ.I-XXXVII. Thk. Abdurrahman b. Muhammed b. Kasım. Medine: Matbaatü Melik Fahd, 2004.
• İbn Teymiyye, Ebi'l Abbas Takiyyüddin Ahmed b. Abdülhalim. İbadetlerde Şer'î Ölçüler. Trc. Mustafa Öztürk. İstanbul: Guraba Yayınları, 2011.
• İbn Teymiyye, Ebi'l Abbas Takiyyüddin Ahmed b. Abdülhalim. Risaletü't-Tedmûriyye (Şezerâtü'l-Belatîn içinde), Beyrut: Dârü'l-Kalem, ts.
• İbn Teymiyye, Ebi'l Abbas Takiyyüddin Ahmed b. Abdülhalim. Şezerâtü'l-Belatîn, Beyrut: Dârü'l-Kalem,ts.
• İbn Teymiyye, Ebi'l Abbas Takiyyüddin Ahmed b. Abdülhalim. Minhâcü's-Sünneti'n-Nebeviyyeh. Thk. Muhammed Reşad Salim. I-IX. Riyad: Câmiatü'l İmam Muhammed b. Suûd el-İslâmiyyeh Neşriyat, 1986.
• İbnü'd-Devâdârî, Ebû Bekr b. Abdullah b. Aybek. Kenzü'd-Dürer ve Câmiu'l-Gürer. Thk. Bernad Radtke. Kahire: 1982.
• İbnü'l-Verdî, Zeynüddin Ömer b. Muzaffer. Târîhu İbnü'l-Verdî. Beyrut: Dâru'l-Kütübü'l-İlmiyyeh, 1996.
• Kara, Mustafa. Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi. İstanbul: Dergah Yayınları, 1995.
• Kara, Mustafa. İbn Teymiyye'nin İlk Sûfîlere ve Tasavvuf Klasiklerine Bakışı. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 1/1, Bursa: 1986.
• Kara, Mustafa. İbn Teymiyye'ye Göre İbn Arabî. İstanbul: Dergah Yayınları, 2017.
• Kısakürek, Necip Fazıl. Doğru Yolun Sapık Kolları. İstanbul: Büyük Doğu Yayınları, 2014.
• Kıyıcı, Burhaneddin. İbn Teymiyye'de Akıl-Nakil İlişkisi. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 2009.
• Laoust, Henry. İslâm'da Ayrılıkçı Görüşler. Trc. Ethem Ruhi Fığlalı-Sabri Hizmetli. İstanbul: Pınar Yayınları, 1999.
• Mahmud Şakir. Hz. Âdem'den Bugüne İslâm Tarihi. Trc. Ferit Aydın. İstanbul: Kahraman Yayınları, 1993.
• Makdisî, George. İslâm'ın Klasik Çağında Din-Hukuk-Eğitim-Kâdirî Tarikatına Mensup Bir Sûfî: İbn Teymiyye. Trc. Hasan Tuncay Başoğlu. İstanbul: Elma Basım, 2007.
• Makrîzî, Takiyyüddin Ebi'l-Abbas Ahmed b. Ali b. Abdilkâdir el-Ubeydî. es-Sülûk li Ma'rifeti Düveli'l-Mülûk. Thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ, Beyrut: Dârü'l-Kütübü'l-İlmiyye, 1997.
• Mcdonald, Duncan B. Development of Muslim Theology Jurisprudence and Constitutional Theory. (Newyork: 1903),
• Mustafa Hilmi. Menhecü Ülemâi'l-Hadis ve's-Sünneti fî Usûlü'd-Din. Beyrut: Darü'l-Kütübü'l-İlmiyye, 2005.
• Nedevî, Ebu'l-Hasan. Tarihu Davet-i Azimet-İslâm Önderleri Tarihi. Trc. Yusuf Karaca. İstanbul: 1992.
• Örs, Derya. (Abdullah b. Ali b. Muhammed Kâşânî'nin) Tarih-i Olcaytu. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara: 1992.
• Rızaeddin b. Fahreddin. İbn Teymiyye ve Mücadelesi. Haz. Ömer Hakan Özalp. İstanbul: Özgü Yayınları, 2013.
• Saîdî, Abdülmüteâl. İslâm Tarihinde En Mühim Hukuki Kararlar. Trc. Yusuf Kılıç. İstanbul: Emre Matbaası, 1997.
• Spuler, Bertold. İran Moğolları. Trc. Cemal Köprülü. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1987.
• Şahin, Hanifi. İlhanlılar Döneminde Şiîlik. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2010.
• Şankıtî, Muhammed b. el-Muhtar. Haçlı Savaşlarının Etkisi Altında Sünnî-Şiî İlişkileri. Trc. İdris Çakmak. 2. Baskı. (İstanbul: Mana Yayınları, 2016).
• Şeker, Fatih M. Osmanlılar ve Vehhâbîlik, İstanbul: Dergah Yayınları, 2007.
• Şerif, Main M. İslâm Düşünce Tarihi. Trc. Komisyon. İstanbul: İnsan Yayınları, 2014.
• Tıblavî, Mahmud Sa'd. İbn Teymiyye'de Tasavvuf. Trc. Ali Durusoy, İstanbul: İnsan Yayınları, 1989.
• Uludağ, Süleyman. Tasavvuf ve Tenkit. İstanbul: Dergah Yayınları, 2016.
• Uyar, Mazlum. Şiî Ulemânın Otoritesinin Temelleri. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2004.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1995.
• Yalçın, Ahmet. Selefî Düşüncenin Tarihsel Gelişiminde İbn Teymiyye. Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri: 2017.
• Yazıcı, Muhammed. İbn Teymiyye'nin Mecmûu Fetâvâ İsimli Eserinde Ehli Bidat Fırkalarına Bakışı. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Erzurum: 1998.
• Yılmaz, Hasan Kamil. Ana Hatlarıyla Tasavvuf ve Tarîkatlar. İstanbul: Ensar Yayınları, 2011.
• Yörükân, Yusuf Ziya. İslâm Akaid Sisteminde Gelişmeler. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2006.