Mirza Gulâm Ahmed’in Risalet İddiasına Dönüşen Mehdîlik Anlayışı

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 2, 824 - 858, 31.12.2024

Esra Hergüner , İsmail Şık

https://doi.org/10.18403/emakalat.1550421

Öz

Beklenen kurtarıcı inancına neredeyse her toplumda rastlanılmaktadır. İlahi dinler açısından ahir zamanda gelmesi beklenen kurtarıcı, dünyada adaleti ve düzeni sağlamasının yanı sıra toplumun ıslahını gerçekleştirecektir. Kurtarıcı beklentisi İslam düşüncesinde de karşımıza çıkar. İslam düşüncesinde yaygın olan görüşlerin kahir ekseriyetine göre tek bir kurtarıcı beklentisinden değil Hz. Îsâ ve Mehdî olmak üzere iki kurtarıcı beklentisinden bahsetmemiz mümkündür. Bu iki kurtarıcı ahir zamanda kıyametin alameti olarak gelecek, dünyadaki kaosu yok edip İslam dininin yükselmesini sağlayacaklardır. Bu beklenti aynı zamanda birçok Mehdîlik iddiasının ortaya çıkmasına yol açmıştır. Mehdîlik iddiasında bulunan isimlerden biri de XIX. yy’da İngiliz müstemlekesi olan Hindistan’da yaşayan Mirza Gulâm Ahmed (ö. 1908) ’tir. İlk olarak müceddidlik sonrasında Mehdîlik/Mesihlik iddiasında bulunan Mirza Gulâm Ahmed, nübüvvetle şereflendirildiğini de ileri sürmüştür. Zira ona göre nübüvvet kurumu devam etmektedir. Çalışmamızda Mirza Gulâm Ahmed’in hayatı hakkında bilgi verilmekte, onun mehdîlik iddiasında bulunması ve mehdîliğini meşrulaştırmak için öne sürdüğü fikirleri, peygamberlik söylemi ve dayanakları kronolojik olarak incelenmektedir. Mehdîlik iddiasını daha da ileri götürerek vahiy aldığını da dile getiren Mirza Gulâm Ahmed’in nübüvvet söylemi ve nebîlik iddiasını bürûz, peygamberin zıllî/gölgesi gibi farklı kavramlarla açıklaması İslam düşüncesindeki nübüvvet anlayışı doğrultusunda eleştirilmiştir. Çalışmamızda araştırma ve etik yayın ilkelerine uyulmuş, literatür taraması, karşılaştırma ve yorumlama yöntemleri kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İslam Mezhepleri Tarihi, Beklenen Kurtarıcı, Mehdî, Mesih, Mirza Gulâm Ahmed.

Mīrzā Ghulām Aḥmad’s Understanding of Mahdism Transformed into the Claim of Prophethood

Öz

The expected saviour faith is found in almost every society. In terms of the divine religions, the saviour who is expected to come in the end times will not only bring justice and order to the world, but will also reform society. The expectation of a saviour also appears in Islamic thought. According to the majority of accepted views in Islamic thought, it is possible that we are talking about the expectation of two saviours, Jesus and Mahdī, rather than a single saviour. These two saviours will come as a sign of the Doomsday in the end times, they will destroy the chaos in the world and ensure the rise of the Islamic religion. Many claims to be the Mahdī have arisen out of this expectation. One of the names that claimed to be Mahdī was Mīrzā Ghulām Aḥmad. He lived in India, which was a British colony in the 19th century. Mīrzā Ghulām, who initially claimed to be a mujaddid and then to be a Mahdī/Messiah, also argued that he was honoured with the prophethood. According to him, the institution of prophethood continues for ever. In our study, we provide information on the life of Mīrzā Ghulām Aḥmad, his claim to be a Mahdī and the ideas he put forward to legitimise it. His prophetic discourse and its grounds are also examined chronologically. Mīrzā Ghulām Aḥmad’s discourse on prophethood, which also states that he received revelation by developing his claim of Mahdī and explaining his claim of prophethood with various concepts such as buruz, being the zilli/shadow of the prophet, has been criticized in line with the understanding of prophethood in Islamic thought. Our study used methods of literature review, comparison and interpretation in accordance with the principles of research and ethical publication.

Anahtar Kelimeler

History of Islamic Sects, The expected saviour, Mahdī, Prophethood, Mīrzā Ghulām Aḥmad.

Etik Beyan

Bu çalışma Esra Hergüner’e ait olan “İsrâîliyyâtın İslam Kelamına Etkisi Bağlamında Beklenen Kurtarıcı Düşüncesi” adlı doktora tezinden yararlanarak hazırlanmıştır.

Kaynakça

• Ali, Muhammad Usman. Kadiyani Geleneğinin İki Temel Akımı Olarak Rebva Cemaati ve Lahori Cemaati: Karşılaştırmalı Bir Analiz. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Aslan, Abdülgaffar. “Kelâm’da İlhamın Bilgi Değeri”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 20(2008), 25-45.
• Atay, Hüseyin. İslam'ın İnanç Esasları. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1992.
• Bağdâdî, Ebû Mansûr Abdülkahir b. Tâhir b. Muhammed. Uṣûlü’d-dîn. İstanbul: Matbaatu’d-Devle, 1928.
• Benice, Macit. Kutup Yıldızı Şimdi Mekke Yolunu Gösteriyor. İstanbul: Islam International Publications, 2009.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâil. Ṣaḥîḥ-i Buḫârî. thk. Mustafa Dîb el-Buğâ. 6 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr-Yemâme, 1993.
• Bulut, Halil İbrahim. İslam Mezhepleri Tarihi. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2016.
• Cürcânî, Alî b. Muhammed b. Alî es-Seyyid eş-Şerîf. Mu’cemu't-Ta’rifât. thk. Muhammed Sıddık el-Minşavî. Kahire: Dâru’l-Fazile, 2004.
• Cürcânî, Seyyid Şerîf, Şerḥu’l-Mevâḳıf. çev. Ömer Türker. 3 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2021.
• Dard, A. R., The Life of Ahmad, UK Tilfrod: Islam International Publications, 2008.
• Durguti, Abdylkader. “Arnavutça Kur’an Meali Bağlamında Kādiyânîliğin Mesihlik/Mehdilik Anlayışı”. Tasavvur/Tekirdağ İlahiyat Dergisi. 9/1 (Haziran 2023), 803-835.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş‘as. Sünenü Ebî Dâvud. thk. Şu‘ayb el-Arnaût vd. 7 Cilt. Dımaşk: Dâru’r-Risâleti’l Âlemiyye, 2009.
• Ebü’l-Hasan el-Eş‘arî. Makâlâtü’l-İslâmiyyîn. çev. Ömer Aydın, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2019.
• Fığlalı, Ethem Ruhi. “Kādiyânîlik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/416-417. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Fığlalı, Ethem Ruhi. Kadiyanîlik. Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları, 1994.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid. Tevhid ve Ledün Risalesi. çev. Serkan Özburun vd. İstanbul: Furkan Yayınları, 2002.
• Gökalp, Yusuf vd. “Hâricî Fırkalar ve İzmirli İsmail Hakkı’nın “Fırak-ı Mevcûde-i İslâmiyyeden: İbâdiyye Fırkası” Başlıklı Makalesi”, Tarr: Turkish Academic Research Review 5 (4) (2020), 574-593.
• Iqbal, Muhammad. Islam and Ahmadism. Meerut: Ram Swaroop Sharma, 1930.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İsmâîl el-Kureşî ed-Dımaşki. Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿaẓîm. thk. Sami b.Muhammed es- Selame. 8 Cilt. Riyad: Daru Taybe, 1999.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd. es-Sünen, thk. Şuʻayb el-Arnaût vdğ. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’r- Risâleti’l-Âlemiyye 2009.
• İzmirli, İsmail Hakkı. Yeni İlm-i Kelâm. sad. Sabri Hizmetli. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2013.
• Kādî Abdülcebbâr. Şerḥu’l-Uṣûli’l-ḫamse. çev. İlyas Çelebi. 2 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2013.
• Küçüköner, Halide Rumeysa. Mirza Gulam Ahmed ve Ahmedî Algılardaki Farklılaşması. Ankara: Araştırma Yayınları, 2022.
• Kur’an-ı Kerim ve Türkçe Meali (The Holy Quran). çev. Muhammed Celal Şems. yy.: Islam International Publications Limited, 2011.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr. Teʾvîlâtü’l-Ḳurʾân. thk. Bekir Topaloğlu-Ahmet Vanlıoğlu. 18 Cilt. İstanbul: Darü’l-Mizan, 2005.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr. Kitâbü’t-Tevḥîd. thk. Bekir Topaloğlu-Muhammad Aruçi. İstanbul: Mektebetü’l-İrşad, 2010.
• Maulana Muhammad Ali. The Split in the Ahmadiyya Movement. U.S.A: Ahmadiyya Anjuman Isha’at Islam Lahore Inc, 1994.
• Mevdûdî, Ebu’l Ala. Kādiyânîlik Nedir?. çev. Ahsen Batur. İstanbul: İhya Yayınları, 1975.
• Mirza Bashir Ahmad. Truth About Khatm-e-Nabuwat. translated by. Nafisur Rahman A. G. Soofi. Jullundur: Jal Hind Printing Press, 1967.
• Mirza Bashir-ud-Din Mahmud Ahmad. Introduction to the Study of the Holy Quran. UK Tilford: Islam International Publications, 2016.
• Mirza Beşiruddin Mahmud Ahmed. Ahmediyet’e Davet. çev. Raşit Paktürk. Almanya: Islam International Publications, 2013.
• Mirza Ghulam Ahmad. “Addendum to the Booklet Jihad”. translated by. Tayyba Seema Ahmed. The British Government and Jihad, 29-41. UK Farnham : Islam International Publication, 2018.
• Mirza Ghulam Ahmad. Barahin-e-Ahmadiyya. 5 Cilt. UK Farnham: Islam International Publications, 2018.
• Mirza Ghulam Ahmad. Haqiqatul-Wahi. UK Farnham: Islam International Publications, 2023.
• Mirza Ghulam Ahmad. Malfuzat. 10 Cilt. UK Farnham: Islam International Publications, 2021.
• Mirza Ghulam Ahmad. So Said the Promised Messiah. translated by. Naseem Saifi. Pakistan: Vakalat-i Tasnif Tahrik-i Jadid, ty.
• Mirza Ghulam Ahmad. The Essence of Islam. translated by. Chaudhry Muhammad Zafrullah Khan. 5 Cilt. UK Tilford: Islam International Publications Ltd., 2006.
• Mirza Ghulam Ahmad. The Truth Unveiled (Kashf-ul-Ghita). Tilford: Islam International Publications Ltd., 2016.
• Mirza Gulâm Ahmad. Tadhkirah. translated by. Muhammad Zafrullah Khan. UK: Islam International Publications, 2018.
• Mirza Gulâm Ahmed, Ta’lîm, çev. Muhammed Celal Şems, Pdf: Islam International Publications, yy. https://ahmediye.org/wp-content/uploads/2019/12/talim.pdf
• Mirza Gulâm Ahmed. Bir Hatanın İzalesi. çev. Raşit Paktürk. yy. Ahmad Yayınları, 2022.
• Mirza Gulâm Ahmed. Duanın Bereketleri. çev. Muhammed Celal Şems. İstanbul: Islam International Publications, 2012.
• Mirza Gulâm Ahmed. İsa Mesih Hindistan’da. çev. Abdulgaffar Han. İstanbul: Islam International Publications, 2008.
• Mirza Gulâm Ahmed. İslamiyet’in Öğrettiği Esaslar. çev. Şinasi Siber. Türkiye: Islam International Publications, 2010.
• Mirza Gulâm Ahmed. Nuh’un Gemisi. çev. Muhammed Jalal Shams. İstanbul: Islam International Publications, 2008.
• Mirza Gulâm Ahmed. Vasiyet. çev. Muhammed Jalal Shams. İstanbul: Islam International Publications, 2008.
• Mirza Tahir Ahmed. Hatemennebîyyin Ayeti ve Hz. Resulüllah’ın (s.a.v.) Yüce Şanı. çev. M. C. Şems, yy: Islam International Publications, 1996.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât. İslâm İnancının Ana Umdeleri. İstanbul: Endülüs Yay., 2019.
• Nesefî, Ebü’l-Muîn Meymûn b. Muhammed. Baḥrü’l-Kelâm. thk. Muhammed Seyyid el-Bersecî. Amman: Dâru’l-Feth, 2014.
• Önal, Recep. “Kur’an’daki Nebî-Resûl Kavramlarına Teolojik Yaklaşım”. Kelam Araştırmaları 11 (2013), 329-350.
• Sahibzada M. M. Ahmad, Exalted Status Of The Holy Prophet As The Khatamun Nabıyeen, yy. Islam International Publications, ty.
• Sofianto, Kunto. “Mirza Ghulam Ahmad: Founder of the Ahmadiyya Muslim from Qadian, India”. TAWARIKH 7/2 (April),183-200.
• Şems, Muhammed Celal. Beklenen Mehdî ve Mesih Hakkında Bir İnceleme. Frankurt: Islam International Publications, 2018.
• Şems, Muhammed Celal. Müjde. İstanbul: Islam International Publications 2009.
• The Official Website of the Ahmadiyya Muslim Community. “A Miracle of God”. Erişim 6 Eylül 2024. https://www.alislam.org/malfoozat/a-miracle-of-god/
• Ünsal, Hadiye. Tefsirde Heterodoksi ve Kâdiyânîlik ve Kur’an. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2022.
• Walter,H. A. The Religious Life of India: The Ahmadiyya Movement. London: Oxford University Press, 1918.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “İlham”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/98-100. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Yohanan Friedmann. Prophecy Continuous Aspects of Ahmedî Religious Thought and Its Medieval Background. London: University of California Press, 2003.
• Yurdagür, Metin, “İslam Düşünce Tarihinde Hatm-i Nübüvvet Meselesi”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13-14-15, (1997), 303-312.
• Yurdagür, Metin. “Hatm-i Nübüvvet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/477-479. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Zemahşerî, Cârullah Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer. Kitâbü’l-Minhâc fî Usûli’d-Dîn. thk. Sabine Schmidtke. Beyrut: ed-Darü’l-Arabiyye li’l-'Ulûm, 2007.