Alanya Rüşdiye Mektebi (1861-1913)

Year 2017, , 65 - 88, 04.05.2018

Ali Rıza Gönüllü

https://doi.org/10.32704/erdem.471005

Abstract

Osmanlı Devleti’nin yenileşme döneminde kurulan eğitim kurumlarından birisi rüşdiyelerdir. Bu mekteplere sıbyân mekteplerinden mezun
olan talebeler kabul edilmektedir. Rüşdiye mekteplerinin erkek, kız ve askeri rüşdiyeler gibi çeşitleri bulunmaktadır. Alanya’da da medrese
ve sıbyân mektebi gibi geleneksel eğitim kurumlarının yanında, Tanzimat Döneminden itibaren modern eğitim kurumları da açılmaya başlamıştır. Bunların başında da 1861’de Alanya’da hayırsever insanlar tarafından inşa edilen ve hizmete giren rüşdiye mektebi gelmektedir. Rüşdiye Mektebi açıldıktan sonra, devlet tarafından buraya muallim ataması yapılmıştır. Bu mektepte eğitim gören talebelerin ders kitapları, Maarif Nezareti tarafından gönderilmiş ve bedeli karşılığında talebelere verilmiştir. Alanya Rüşdiye Mektebi’nde görev yapan muallimler maaş ve harcırah almışlar, yeterli hizmet süresini tamamlayan muallimler de emekliye ayrılmışlardır. Alanya maarif teşkilatı, idari ve mali yönden teftiş edilmiştir. Ayrıca Alanya Rüşdiye Mektebi’nde görev yapan muallimler, haklarında bir şikâyet meydana geldiği zaman soruşturma geçirmişlerdir. 6 Ekim 1913 tarihli Tedrisat-ı İbtidaiye Kanun-u Muvakkati’nin yürürlüğe girmesi neticesinde, ülkede bulunan diğer rüşdiye mektepleri gibi, Alanya Rüşdiye Mektebi de
kapanmıştır.

Keywords

Eğitim, medrese, Rüşdiye mektebi, muallim, maaş

References

• Sadaret Mektûbi Kalemi Meclis-i Vâlâ Yazışmalarına Ait Belgeler (BOA. A. MKT. MVL). Meclis-i Vâlâ Riyâseti Belgeleri (BOA. MVL).
• Umûr-ı Mahalliye-i Vilâyât Müdüriyeti Belgeleri (BOA. DH. UMVM).
• Maarif Nezareti Mektûbi Kalemi Belgeleri (BOA.MF. MKT).
• Altınova, Ayşegül (2010). “Osmanlı Modernleşmesinde Rüşdiye Mektepleri”, yayımlanmamış doktora tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Aydın, Mithat (2011), “Denizli’de Rüşdiyelerin Kuruluşu ve Gelişimi”, Belleten LXXV/274, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, s. 815-843.
• Baltacı, Cahit (1976). XV-XVI Asırlarda Osmanlı Medreseleri Teşkilat- Tarih, İstanbul: İrfan Matbaası.
• Bozkurt, İbrahim (2008). “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Modernleşme Sürecinde Mersinde Eğitim”, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 2, s.197-213.
• Devellioğlu, Ferit (1998). Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi.
• Ergün, Mustafa (1996). İkinci Meşrutiyet Döneminde Eğitim Hareketleri, Ankara: Ocak Yayınları.
• Evliya Çelebi Seyahatnamesi (1996). Haz. Mümin Çevik, C.9, İstanbul: Üçdal Neşriyat.
• Gönüllü, Ali Rıza (2008). Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Alanya (1908-1938), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Gönüllü, Ali Rıza (2010). Cumhuriyet Döneminde Antalya (1923-1960), İstanbul: Tarihçi Kitapevi.
• Görür, Emel Demir (2015). “İnas Rüşdiye Mektepleri: Yanya Hamidiye İnas Rüşdiye Mektebi Örneği”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 36, s.311-322.
• İpşirli, Mehmet (2003). “Medresetü’l-Kudât Maddesi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.28, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s.343-344.
• Kaya, Fatma, (2007). “Kala-i Sultaniye (Çanakkale) Sancağı’nda Eğitim Kurumları”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 9/1, s.237-251.
• Kılıç, Fahri-Tarhan, Murat (2014). “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Bolu’da Eğitim Uygulamaları”, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 3, s.152-190.
• Kodaman, Bayram (1980). Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, İstanbul: Ötüken
• Yayınları. Kuran, Abdullah (1969). “Karamanlı Medreseleri”, Vakıflar Dergisi 8, s.209-224.
• Maarif-i Umumiye Nezareti (1329). Tedrisat-ı İbtidaiye Kanun-u Muvakkati, İstanbul: Matbaa-i Amire.
• Maarif-i Umumiye Nizamnamesi (1286). İstanbul: Matbaa-i Amire.
• Öztürk, Cemil (2008), “Rüşdiye Maddesi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.35, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s.300-303.
• Şemseddin Sami (1989). Kâmûs-ı Türkî, İstanbul.
• Sönmez, Veysel (1989). “Türkiye’de Öğretmenin Ekonomik Durumu”, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 4, s.77-84.
• Türkol, Kamuran (2007). Eyüp Askeri Rüşdiyesi’nin (1910-1916) Giden Evrak Defteri ve Değerlendirilmesi, yayımlanmamış doktora tezi, Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi.
• Pakalın, M. Zeki (1971). Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C.1, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Umûm Mekâtib-i Rüşdiyeye Mahsûs Olarak Bu Kere Tâdilen Tertip Edilen Ders Programıdır (1315). İstanbul: Matbaa-i Amire.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1984). Osmanlı Devleti’nin İlmiye Teşkilatı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ünal, Uğur (2015). II. Meşrutiyet Öncesi Osmanlı Rüşdiyeleri (1897-1907), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Yıldız, Hatip (2013). “Eğil Rüşdiye Mektebinin Tarihçesi ve Eğitim Kadrosu”, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, s.142-161.
• 166 Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Anadolu Defteri (937/1530) Hudâvendigâr, Biga, Karesi, Saruhân, Aydın, Menteşe, Teke ve Alâiye Livaları “Dizin ve Tıpkı Basım” (1995). Ankara: Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Hürriyet Gazetesi.
• İlmiye Salnamesi (1334), Matbaa-i Amire Dârü’l Hilâfeti’l Âliye.
• Konya Vilayeti Salnamesi (1285), Konya.
• Konya Vilayeti Salnamesi (1286), Konya.
• Konya Vilayeti Salnamesi (1287), Konya.
• Konya Vilayeti Salnamesi (1288), Konya.
• Konya Vilayeti Salnamesi (1289), Konya.
• Konya Vilayeti Salnamesi (1290), Konya.
• Konya Vilayeti Salnamesi (1291), Konya.
• Konya Vilayeti Salnamesi (1292), Konya.
• Konya Vilayeti Salnamesi, (1293) Konya.
• Konya Vilayeti Salnamesi, (1294) Konya.
• Konya Vilayeti Salnamesi (1295), Konya.
• Konya Vilayeti Salnamesi (1296), Konya.
• Konya Vilayeti Salnamesi (1298), Konya.
• Konya Vilayeti Salnamesi (1299), Konya.
• Konya Vilayeti Salnamesi (1300), Konya.
• Konya Vilayeti Salnamesi (1301), Konya.
• Konya Vilayeti Salnamesi (1303), Konya.
• Konya Vilayeti Salnamesi (1305), Konya.
• Konya Vilayeti Salnamesi (1306), Konya.
• Konya Vilayeti Salnamesi (1307), Konya.
• Konya Vilayeti Salnamesi (1309) Konya.
• Konya Vilayeti Salnamesi (1312), Konya.
• Konya Vilayeti Salnamesi (1314), Konya.
• Konya Vilayeti Salnamesi (1317), Konya.
• Konya Vilayeti Salnamesi (1322), Konya.
• Salname-i Nezareti Maarif-i Umumiye (1316), Matbaa-i Amire İstanbul.
• Salname-i Nezareti Maarif-i Umumiye (1317), Matbaa-i Amire Dârü’l Hilâfeti’l Âliye.
• Salname-i Nezareti Maarif-i Umumiye (1318), Matbaa-i Amire Dârü’l Hilâfeti’l Âliye.
• Salname-i Nezareti Maarif-i Umumiye (1319), Matbaa-i Amire Dârü’l Hilâfeti’l Âliye.
• Salname-i Nezareti Maarif-i Umumiye (1321), Asr Matbaası İstanbul.