NATO’NUN KOSOVA VE AKTİF GAYRET OPERASYONLARININ SİLAHLI ÇATIŞMA VE KUVVET KULLANMA YASAĞI KAVRAMLARI PERSPEKTİFİNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ

Year 2022, Volume: 17 Issue: 2, 457 - 522, 31.10.2022

Hatice Kübra Ecemiş Yılmaz , Ali Said Çimen

Abstract

Birleşmiş Milletler Antlaşmasının 2(3) bendi devletlerin, sınır
uyuşmazlıkları da dahil olmak üzere, aralarında ortaya çıkan her türlü
sorunu barışçıl yollarla çözümleyeceğini belirtmektedir. Uluslararası
sistemde devletlerin çıkarı söz konusu olduğunda, kuvvete başvurmama veya savaştan tamamen kaçınma gibi bir durum mevcut değildir ve çoğu zaman devletler kuvvet kullanma yoluna başvurmuşlardır.
Oysa Birleşmiş Milletler Antlaşmasının 2(4) maddesi uluslararası
ilişkilerde kuvvet kullanmayı, kuvvet kullanma tehdidinde bulunmayı
yasaklamaktadır. Bu durum devletlerin egemen eşitliği, devletlerin
birbirlerinin iç işlerine karışmaması yükümlülüğü ile devletlerin kendi iç işlerinde bağımsız olması hakkını beraberinde getirmektedir.
İlgili bilgiler ışığında çalışmada silahlı çatışma, savaş kavramları ile
birlikte kuvvet kullanma yasağı kavramı da incelenmiştir. Bahse konu
kavramlar çerçevesinde Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü’nün (NATO) Kosova ve Aktif Gayret Operasyonlarının değerlendirmesi yapılmıştır.

Keywords

Silahlı Çatışma, Kuvvet Kullanma Yasağı, NATO, Kosova Operasyonu, Aktif Gayret Operasyonu.

An Evaluation of Nato’s Kosovo Operation and Operation Active Endeavour From The Perspective of Armed Conflict and The Prohibition of Use of Force

Abstract

According to Article 2(3) of the United Nations Charter, it is stated that all kinds of problems, including border disputes, that arise
between states should be resolved by peaceful means. However, when
international relations are considered, if the interests of the states are
in question, there is no such thing as not using force or completely
avoiding war, and often states have resorted to using force. But Article 2(4) of the United Nations Charter prohibits the use of force in
international relations and the threat of using force. This situation
brings along the sovereign equality of states, the obligation of states
not to interfere in each other's internal affairs, and the right of states
to be independent in their own internal affairs. In the light of relevant
information, in this research, the concepts of armed conflict and war,
as well as the concept of prohibition of the use of force, are examined.
Within the framework of the aforementioned concepts, the North
Atlantic Treaty Organization’s (NATO) Kosovo and Operations Active
Endeavour were evaluated in this research.

Keywords

Armed Conflict, Prohibition of Use of Force, NATO, Kosovo Operation, Operation Active Endeavour.

References

• Acar, Zeynep Selin, “NATO’nun Kosova’ya Müdahalesi ve İnsani Müdahale Kavramından Koruma Sorumluluğuna Geçiş”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir, 2015.
• Acer, Yücel ve Kaya, İbrahim, Uluslararası Hukuk, İstanbul, Seçkin Yayınları, 2021.
• Acet, Gül Seda, “Uluslararası Hukukta Teamül Olarak İnsani Müdahale”, International Journal of Academic Value Studies, Cilt 3, Sayı 13, 2017, ss. 445-453.
• Ağır, Bülent, “İnsani Müdahale Tartışmaları ve Kuvvet Kullanma Hukuku Çerçevesinde NATO’nun 1999 Kosova Müdahalesi”, Editör: Murat Saraçlı, Uluslararası Hukukta Güncel Sorun Alanları, Ankara, BigBang Yayınları, 2012, ss. 230-231.
• Akgün, Sibel, “Kosova’nın Avrupa Birliği’ne Entegrasyon Süreci ve Bu Süreçte Kosova Türkleri”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Uluslararası Avrasya Stratejileri Dergisi, Cilt 1, Sayı 2, 2012, ss.1-14.
• Aksar, Yusuf, Teoride ve Uygulamada Uluslararası Hukuk II, Ankara, Seçkin Yayınları, 2021.
• Aldanmaz, Ahmet,” Kosova: Yugoslavya Federasyonundan Bağımsızlığa”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2018. Alpkaya, Gökçen, “NATO Müdahalesi Üzerine”, Tartışma Metinleri, 15 Haziran 1999.
• Arıöz, Zeynep, “Birleşmiş Milletler’in İnsani Güvenlik Söylemi Bağlamında Barışı Korumanın Dönüşümü: Kosova Örneği”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2016.
• Aslan, Yasin, “Savaş Hukukunun Temel Prensipleri”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 79, 2008, ss. 235-274.
• Behluli, Mirlind, “Uluslararası Müdahalelerin Etkinliği: Libya Ve Kosova İçin Karşılaştırmalı Bir Analiz”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Medeniyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2017.
• Beyoğlu, Cem Ümit, “Kuvvet Kullanma Yasağı Kapsamında Devletlerin Bireysel Meşru Müdafaa Hakkı”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya, 2016.
• Biçer, Mine, “Yugoslavya’nın Dağılması Sürecinde Kosova Sorunu”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne, 2018.
• Bowett, Derek, Self-Defense in International Law, Newyork, Praeger, 1958.
• Bowett, Derek, United Nations Forces, London, Stevens and Sons, 1964.
• Bozkurt, Enver, Uluslararası Hukukta Kuvvet Kullanma, Ankara, Asil Yayınları, 2017.
• Bozkurt, Giray, “Tito Sonrası Dönemde Eski Yugoslavya Bölgesindeki Türkler ve Müslümanlar”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, Cilt 10, Sayı 2, 2010, ss. 51-95.
• Carl von Clausewitz, “On War”, https://www.clausewitz.com/readings/OnWar1873/BK1ch01. html Erişim Tarihi 05 Haziran 2022.
• Cox, Noel “Developments in the Law of War: NATO Attacks on Yugoslavia and the Use of Force to Achieve Humanitarian Objectives,” New Zealand Armed Forces Law Review, 2002 (2002), ss. 13-24.
• Çaycı, Sadi, Silahlı Kuvvetlerin Kullanılması, Ankara, Genelkurmay Basımevi, 1995.
• Çevikbaş, Ahmet, “Müttefik Güç Harekâtı İnsani Müdahalelerin Bir İstisnası mıdır? NATO’nun Kosova’ya Yönelik Harekâtının Uluslararası Hukuk ve Askeri Bakış Açısından Değerlendirilmesi”, Savunma Bilimleri Dergisi, Cilt 10, Sayı 2, 2011, ss. 18-57.
• Çiftçi, Selda, “Uluslararası Hukukta Kuvvet Kullanma Yasağı”, https://www.muharrembalci.com/hukukdunyasi/makaleler/biri kimlerV/613.pdf, Erişim Tarihi: 05 Haziran 2022, ss. 491-511.
• Dedeoğlu, Beril, Uluslararası Güvenlik ve Strateji, İstanbul, Yeniyüzyıl Yayınevi, 2016.
• Diehl, Paul F., Daniel Druckman, James Wall, “International Peacekeeping and Conflict Resolution”, Journal of Conflict Resolution, Cilt 1, Sayı 42, 1988, ss. 33-55.
• Eroğuz, Esra, “Uluslararası Hukukta Kuvvet Kullanımının Değişen İçeriği: Gürcistan, Ukrayna ve Filistin Olayları”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir, 2016.
• Erol, Merve İzel, “Kosova Cumhuriyeti’nin Bağımsızlık Sürecinde NATO Müdahalesinin Değerlendirilmesi”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne, 2021.
• Findlay Trevor, The Use of Force in UN Peace Operations, Oxford University Press, 2002.
• Genelkurmay Başkanlığı, Silahlı Kuvvetler İçin Savaş Hukuku Bilgisi, Ankara: Genelkurmay Basımevi, 1987.
• Gönlübol Mehmet, Milletlerarası Siyasi Teşkilatlanma, Ankara, Sevinç Matbaası, 1975.
• Gönlübol, Mehmet ve Ülman, Haluk, “Birleşmiş Milletler Kuvveti, Süveyş ve Kongo olayları”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Sayı 16, No 1, 1961, ss. 141-168.
• Gray, Chris Hables, Postmodern Savaş, Yeni Çatışma Politikası (Çeviren Derya Kömürcü), İstanbul, Alfa Yayınları, 2000.
• Gray, Christine, International Law and the Use of Force, Oxford, Oxford University Press, 2008.
• Greenwood, Christopher, “The Concept of War in Modern International Law”, The International and Comparative Law Quarterly, Cilt 2, Sayı 36, 1987, ss. 283-306.
• Greenwood, Christopher, “International Law and The Nato Intervention in Kosovo”, International and Comparative Law Quarterly, Cilt 4, Sayı 49, 2000, ss. 926-934.
• Grotius, Hugo, Savaş ve Barış Hukuku, seçmeler, (çeviren Seha L. Meray), Ankara, Ankara Üniversitesi Basımevi, 1967.
• Gülakan, Melisa, “Uluslararası Hukukta Kuvvet Kullanımı: Kosova Örneği”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2019.
• Hancılar, Özhan, “Uluslararası Hukukta Meşru Müdafaa Hakkı”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2004. Hoş, H. Serdar, Haklı Savaş ve İnsancıl Hukuk, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık, 2020.
• http://www.icty.org/x/cases/kunarac/acjug/en/kun-aj020612e.pdf Erişim Tarihi: 11 Nisan 2022.
• http://www.nato.int/docu/pr/1999/p99-051e.htm, Erişim Tarihi: 14 Nisan 2022.
• http://www.nato.int/docu/speech/1998/s981013b.htm, Erişim Tarihi: 09 Nisan 2022. https://1997-2001.state.gov/statements/1998/981027.html Erişim Tarihi: 12 Nisan 2022.
• https://daccessods.un.org/access.nsf/Get?OpenAgent&DS=S/RES/1199(1998) &Lang=E, Erişim Tarihi: 12 Nisan 2022.
• https://documents-ddsny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N93/441/84/PDF/N9344184.pdf ?OpenElement Erişim Tarihi: 14 Nisan 2022.
• https://documents-ddsny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N98/090/23/PDF/N9809023.pdf ?OpenElement Erişim Tarihi: 12 Nisan 2022.
• https://documents-ddsny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N98/321/21/PDF/N9832121.pdf ?OpenElement Erişim Tarihi: 12 Nisan 2022.
• https://documents-ddsny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N98/357/01/PDF/N9835701.pdf ?OpenElement Erişim Tarihi: 13 Nisan 2022.
• https://documents-ddsny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N99/172/89/PDF/N9917289.pdf ?OpenElement Erişim Tarihi: 13 Nisan 2022.
• International Committee of the Red Cross, “How is the term Armed Conflict defined in international humanitarian law?”, https://www.icrc.org/en/doc/resources/documents/article/ot her/armed-conflict-article170308.htm#:~:text=International%20humanitarian%20law% 20distinguishes%20two,or%20between%20such%20groups% 20only, Erişim Tarihi: 10 Nisan 2022.
• International Law Association, Final Report on the Meaning of Armed Conflict in International Law, 2010,
• http://www.rulac.org/assets/downloads/ILA_report_armed_co nflict_2010.pdf, Erişim Tarihi: 10 Ekim 2022.
• Işık, Alper, “Uluslararası Silahlı Çatışmalar Hukukunda Hastanelerin, Tıbbi Personelin ve Tedavi Görenlerin Korunması”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Cilt 23, Sayı 1, 2017, ss. 159-193.
• İskit, Temel, Diplomasi Tarihi, Teorisi, Kurumları ve Uygulaması, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2015. Kadriaj, Shqipran, “Kosova Sorunu”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2008.
• Karamuço, Sencar, “Kosova Türklerinin Siyasal Örgütlenme Girişimleri: Kosova Demokratik Türk Partisi”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne, 2018.
• Kaya Gürpınar, Nuray “Uluslararası Nitelikte Silahlı Çatışmalar Bakımından Uluslararası İnsancıl Hukukun Uygulama Anının Tespiti Sorunu” Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Lisansüstü Programlar Enstitüsü, İstanbul, 2019.
• Keskin, Funda, Uluslararası Hukukta Kuvvet Kullanma: Savaş, Karışma ve Birleşmiş Milletler, Ankara, Öteki Matbaası, 1998.
• Kocaoğlu, Mehmet, Uluslararası İlişkiler, Ankara, Kişisel Basım, 1993.
• Krzysztof Skubiszewski, “Peace and War”, Encylopedia of Public of International Law, Ed. Rudolf Bernhardt, Sayı 4, 1982, ss. 74-78.
• Meray, Seha L., Devletler Hukukuna Giriş, Ankara, AÜSBF Yayınları, 1959.
• Meng, Werner, “War”, Encyclopedia of Public International Law, Ed. Rudolf Bernhardt, Sayı 4, 1982, ss. 282-290.
• Montesquuieu, Charles-Louis de Secondat, Kanunların Ruhu Üzerine-I (çeviren Fehmi Baldaş), İstanbul, Hiperlink Yayınları, 2015.
• Mutlu, Mustafa, “Soğuk Savaş Sonrası Uluslararası Sistemde Yeni Devletlerin Ortaya Çıkışı: Kosova Örneği”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya, 2010.
• NATO El Kitabı, 50’nci Kuruluş Yıldönümü Sayısı, Brüksel, Basın ve Enformasyon Bürosu, 1998.
• O'Connell, Mary Ellen, "The UN, NATO and International Law After Kosovo", Human Rights Quarterly, Cilt 1, Sayı 22, 2000, ss. 57- 89.
• Orallı, Levent Ersin, “Uluslararası Hukukta Ve BM Sisteminde Askeri Müdahale Olgusu”. Tesam Akademi Dergisi, 2014, ss. 102-126.
• Öktem, Emre, Terörizm, İnsancıl Hukuk ve İnsan Hakları, İstanbul, Derin Yayınları, 2007.
• Örnek, Serdar, “Uluslararası Hukukta Kuvvet Kullanımı ve 1991-2003 Irak Harekatları”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2010. Özlem, Kader,” Soğuk Savaş Sonrası Dönemde ABD’nin ve Türkiye’nin Balkanlar Politikalarının Bosna Hersek, Kosova ve Makedonya Krizleri Örneğinde İncelenmesi”. Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, 2012, ss. 23-40.
• Özman, Mehmet Aydoğan, “Devletlerin Egemenliği ve Milletlerarası Teşekküller”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 21, Sayı 1, 1964, ss. 53-123.
• Pazarcı, Hüseyin, Uluslararası Hukuk, Ankara, Turhan Kitabevi, 2021.
• Pekyardımcı, Elif Burcu, “İnsancıl Müdahale Kavramı ve Kosova Sorunu”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2006.
• Sander Oral, Siyasi Tarih 1918-1994, Ankara, İmge Kitabevi Yayınları, 2020.
• Sarı, İbrahim, “Kosova’nın Bağımsızlığının Uluslararası Sistem Bağlamında Değerlendirilmesi”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir, 2010.
• Sencer, Muzaffer, “İnsan Hakları ve Savaş”, İnsan Hakları Yıllığı Dergisi, Cilt 1, Sayı 12, 1990, ss. 13-64.
• Sönmezoğlu, Faruk, Uluslararası Politika ve Dış Polotika Analizi, İstanbul, Der Yayınevi, 2019.
• Sur, Melda, Uluslararası Hukukun Esasları, İstanbul, Beta, 2021.
• Şahin, Fatih, “BM’nin Kosova’da Barış ve İstikrarı Sağlama Sürecindeki Rolü”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gebze İleri teknoloji Enstitüsü Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli, 2005.
• Tarhanlı, Turgut, “Kuvvet Kullanma, Meşruiyet ve Hukuk”, Anayasa Yargısı Dergisi, Cilt 20, 2003, ss. 11-34.
• Taşar, Murat ve Ünaltay, Altay, “Kosova’ya NATO Müdahalesi Ve Yeni Uluslararası Sistem” İçinde Yeni NATO: Soğuk Savaştan Sıcak Savaşa, Musa Ceylan (Ed.), Ankara, Ülke Kitapları, 1999, ss. 27- 32.
• Taşdemir, Fatma, “Uluslararası Anarşiye Giden Yol: Uluslararası Hukuk Açısından Önleyici Meşru Müdafaa Hakkı”, Uluslararası Hukuk ve Politika, Cilt 2, No 5, 2006, ss. 75-89.
• Tezcan, Durmuş, “Saldırgan Savaş ve Devletlerarası Ceza Hukuku” Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, No. 1-2, Sayı 49, 1994, ss. 349-363.
• Topal, Ahmet Hamdi, Uluslararası Terörizm ve Terörist Eylemlere Karşı Kuvvet Kullanımı, İstanbul, Beta Yayınları, 2018.
• Tosun, Fatih, “Uluslararası Hukukta Kuvvet Kullanma ve Yeni Devlet Oluşumu: Kosova ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC)/Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) Örnekleri”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Genel Kurmay Başkanlığı Harp Akademileri Komutanlığı Stratejik Araştırma Enstitüsü, İstanbul, 2009.
• Tütüncü, Ayşe Nur, İnsancıl Hukuka Giriş, İstanbul, Beta Yayınları, 2019.
• Uysal, Gökşen, “1999’dan Günümüze Kadar Geçen Süreçte Kosova”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2011.
• Varlık, Ali Bilgin, “Savaşı Tanımlamak: Terminolojik Bir Yaklaşım”, Avrasya Terim Dergisi, Cilt 1, Sayı 2, 2013, ss. 114-129.
• Yalkut, Necdet, “Hukuk Açısından Savaş ve Barış”, Adalet Dergisi, Cilt 4-6, Sayı 6, 1985, ss.7-25.
• Yamaner Batur, Melike, Silahlı Çatışmalarda Sivillerin Korunması, İstanbul, Arıkan Kitap, 2007.
• Yıldırım, Yusuf, “Uluslararası Barış Ve Güvenliği Tehdit Eden Sorunlarda Kuvvet Kullanma: NATO’nun Kosova Müdahalesi Örneği”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir, 2014.
• Yılmazarslan Murat, “Kuvvet Kullanma: NATO’nun Uluslararası Güvenlikte Artan Rolü”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2008.