Bireysel yatırım kararları ile davranışsal finans eğilimlerinin ilişkisi: İmalat ve hizmet sektörlerinde bir araştırma

Year 2020, Issue: 49, 9 - 40, 16.12.2020

Emine Sever , Müge Çetiner , Mahmut Paksoy

Abstract

Bu araştırmanın amacı, bireysel yatırım kararları ile davranışsal finans eğilimleri arasındaki ilişkileri incelemektir. Araştırma örneklemi 175 kişi olup, İstanbul, Kocaeli, Zonguldak illerindeki İmalat ve Hizmet sektörlerine ait firma çalışanlarıdır. Araştırmada kullanılan soru formu katılımcıların demografik özellikleriyle “Katılımcının Yatırım Kararları” ölçeğinden oluşmuştur. Söz konusu ölçekteki davranışsal eğilimler faktör analizi sonucunda, tutuculuk, temsiliyet, çapalama, sürü davranışı, geri görüş, kendine atfetme, kayıptan kaçınma ve zihinsel muhasebe, aşırı güven, aşırı iyimserlik, aşina olma, çerçeveleme, kontrol yanılsaması adı verilen alt boyutlar ortaya çıkmıştır. Çalışmamızda Anova, Ki-kare, T-testi analizlerinden yararlanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda, davranışsal finans eğilim düzey/leri ile hisse senedi, vadeli mevduat ve yatırım fonu tercihleri arasında anlamlı ilişki olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca tutuculuk ve temsiliyet eğilimleri ile hisse senedi tercihleri; çapalama ve kendine atfetme eğilimleri ile yatırım fonu tercihleri; kontrol yanılsaması ile hazine bonosu tercihleri arasında anlamlı ilişki elde edilmiştir. Demografik özellikler açısından ise cinsiyet ile sürü davranışı, aşırı iyimserlik ve aşina olma eğilimleri; medeni durum ile sürü davranışı ve kendine atfetme eğilimleri; yaş grupları ile tutuculuk, kendine atfetme, aşırı güven ve aşırı iyimserlik; eğitim düzeyi ile kendine atfetme, kayıptan kaçınma ve zihinsel muhasebe eğilimleri; gelir düzeyi ile tutuculuk, çapalama, sürü davranışı, kendine atfetme, kayıptan kaçınma ve zihinsel muhasebe eğilimleri arasında anlamlı farklılıklar olduğu saptanmıştır.

Keywords

Davranışsal Finans, Bireysel Yatırım, İrrasyonel Davranış

Relationship between individual investment decisions and behavioral finance trends: A field research based on manufacturing and service sectors

Abstract

The purpose of this study is to examine the relationships between individual investment decisions and behavioural finance trends. The sample of the study consists of 175 people and they are company employees belonging to the Manufacturing and Service sectors in Istanbul, Kocaeli and Zonguldak provinces. “Investment Decisions Scale of the Participant” was used as a data collection tool, and as a result of factor analysis, the name of belief perseverance, representativeness, anchoring, herd behaviour, hindsight, self-attribution, loss aversion and mental accounting, overconfidence, optimism, familiarity, framing, illusion of control sub-dimensions are formed. Anova, Chi-square and T-test methods were used in the study. As a result of the analyses, it was determined that there was a significant relationship between general behavioral finance trend levels and stock, time deposit and investment fund preferences. In addition, belief perseverance and representativeness trends and stock preferences; the anchoring and self-attribution and investment fund preferences; a relationship was found between the illusion of control and treasury shares preferences. In terms of demographic characteristics, herd behavior with sex, optimism and familiarity; marital status and herd behavior and self-attribution; belief perseverance, self-attribution, overconfidence and optimism with age groups; education level, self-attribution, loss aversion and mental accounting trends; It was found that there are significant differences between income level and belief perseverance, anchoring, herd behavior, self-attribution, loss aversion and mental accounting biases.

Keywords

Behavioral Finance, Individual Investment

References

• Anbar, A., & Eker, M. (2009). Bireysel yatırımcıların finansal risk algılamalarını etkileyen demografik ve sosyoekonomik faktörler. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 5(9), 129-150.
• Aren, S. (2019). Davranışsal Finansın psikolojik eğilimlerinin kavramsal değerlendirilmesi. İşletme Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, (2), 127-160.
• Aydın, Ü., & Ağan, B. (2017). Davranışsal finans. Ekin Yayınevi.
• Bektur, Ç., & Atasaygın, S. (2017). Hisse senedi yatırım kararlarının aşırı güven ve temsili yatırımcı kapsamında değerlendirilmesi üzerine. International Congress on Politic, Economic and Social Studies, (s. 49-50).
• Bikhchandani, S., & Sharma, S. (2001). Herd behavior in financial markets. International Monetary Fund, 47(3).
• Can, A. (2017). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi (5. b.). Ankara: Pegem Akademi.
• Ceyhan, G. (2008). Yaşam biçimlerinin finansal risk toleransına olan etkileri üzerine bir uygulama. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
• Çetiner, M., Ayhan, H., & Turp, B. (2018). Davranışsal finans perspektifinden yatırımcı davranışları üzerine bir inceleme. Journal od International Banking Economy and Management Studies, 1(1), 51-86.
• Costa, D. F., Carvalho, F. D., & Moreira, B. D. (2019). Behavioral economics and behavioral finance: A bibliometric analysis of the scientific fields. Journal of Economic Surveys, 33(1), 3-24.
• Doukas, J. A., & Petmezas, D. (2007). Acquisitions, overconfident managersand self-attribution bias. European Financial Management, 13(3), 531-577.
• Durmuş, B., Yurtkuru, S., & Çinko, M. (2011). Sosyal bilimlerde SPSS’le veri analizi (4. baskı). Beta Yayıncılık.
• Fox, C. R., & Leval, J. (2000). Familiarity bias and belief reversal in relative likelihood judgment. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 82(2), 268-272. doi:10.1006/obhd.2000.289
• Furnham, A., & Boo, H. C. (2011). A literature review of the anchoring effect. The Journal of Socio-Economics(40), 35–42.
• Güleç, M. (2019). Bireylerin yatırım kararlarını etkileyen faktörler: Banka hisse senetleri fiyat değişimi üzerine bir çalışma. Yüksek Lisans Tezi.
• Grable, J. E., & Lytton, R. H. (1999). Assessing financial risk tolerance: Do demographic, socioeconomic and attitudinal factors work? Family Relations and Human Development/Family Economics and Resource Management Biennial, 1-9.
• Grable, J., & Joo, S.-H. (1999). Factors related to risk tolerance: A further examination. Consumer Interests Annual(45), 53-58.
• Hamurcu, Ç., & Aslanoğlu, S. (2016). Bilgi teknolojileri-ı̇letişim sektörü çalışanları üzerinde davranışsal finans eğilimlerinin etkileri: Ölçek çalışması. Ulakbilge, 4(7), 31-52.
• Köbberling, V., & Wakker, P. P. (2005). An index of loss aversion. Journal of Economic Theory(119-131), 122. doi:10.1016/j.jet.2004.03.009
• Kıyılar, M. (2016). Davranışsal finans. Literatür Yayıncılık.
• Kıyılar, M., & M. A. (2016). Davranışsal finans. Literatür Yayıncılık.
• Kahneman, D., & Tversky, A. (1979). Prospect theory. Econometrica, 47(2), 263-292.
• Kahneman, D., Knetsch, J. L., & Thaler, R. H. (1991). The endowment effect, loss aversion, and status quo bias. Journal of Economic Perspecti, 5(1), 193-206.
• Kahyaoğlu, M. B. (2011). Yatırım kararlarına etki eden çeşitli duygusal ve psikolojik faktörlere maruz kalma düzeyi üzerinde cinsiyetin rolü: İMKB bireysel hisse senedi yatırımcıları üzerine bir uygulama. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(1), 29-51.
• Karslı, M. (1994). Sermaye piyasası "Borsa" Menkul Kıymetler. İstanbul: İMKB Yayınları.
• Koole, S. L., & Rothermund, K. (2019). Revisiting the past and back to the future: Horizons of cognition and emotion research. Cognition&Emotion, 33(1), 1-7.
• Kurulu, S. P. (2010). SPK Yatırımcı bilgilendirme kitapçıkları-2. Ankara.
• Meissner, P., & Wulf, T. (2017). 1.1.1. The Effect of cognitive diversity on the ıllusion of control bias ın strategic decisions: An experimental ınvestigation. European Management Journal, 35, 430-439.
• Meissner, P., & Wulf, T. (2017). The effect of cognitive diversity on the illusion of control bias in strategic decisions: An experimental investigation. European Management Journal, 35, 430-439.
• Rabin, M., & Vayanos, D. (2010). The gambler's and hot-hand fallacies: Theory and applications. Review of Economic Studies, 77, 730-778.
• Rehman, K. U., Akhtar, H., & Syed Zulfiquar, A. (2019). Framing effect and financial wellbeing: Role of ınvestment behaviors as mediator. Review of Economics and Development Studies, 5(2), 343-352.
• Rodoplu, H., & Yavuz, İ. (2019). Havayolu işletmelerinde yakıt fiyatı değişkenliğinin yarattığı risklerden korunma (hedge) yöntemleri. International Congress of Management. İstanbul: Economy and Policy.
• Samuelson, W., & Zeckhauser, R. (1988). Status quo bias in decision making. Joumal of Risk and Uncertainty, 1, 7-59.
• Saraç, M., & Kahyaoğlu, M. B. (2011). Bireysel Yatırımcıların risk alma eğilimine etki eden sosyo-ekonomik ve demografik faktörlerin analizi. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar, 5(2), 135-157.
• Sezer, D., & Demir, S. (2015, Nisan). Yatırımcıların finansal okuryazarlık ve bilişsel yetenek düzeylerinin psikolojik yanılsamalar ile ilişkisi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 69-89.
• Sharma, A., & Kumar, A. (2019). A review paper on behavioral finance: study of emerging trends. Qualitative Research in Financial Markets, 1-21. www.emeraldinsight.com/1755-4179.htm adresinden alındı
• Şamandar, Ö., & Çömlekçi, İ. (2019). Kişilik tiplerinin davranışsal finans kapsamında değerlendirilmesi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(2), 557-575.
• Thaler, R. (1985). Mental accounting and consumer choice. Marketing Science, 4(3), 199-214.
• Yayar, R., & Karaca, Ö. E. (2019). Davranışsal iktisat bağlamında kamu çalışanlarının tüketim davranış eğilimleri. Akdeniz İİBF Dergisi, 19(1), 1-29.
• Zeelenberg, M., & Pieters, R. (2004). Consequences of regret aversion in real life: The case of the dutch postcode lottery. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 93(155-168).