Dârü’l-Fünûn’dan Günümüze Türkiye’de İlahiyat/İslâmi İlimler Fakültelerinin Akademik Yapılanma Sorunu Üzerine Bir İnceleme

Year 2022, Issue: 47, 437 - 462, 25.09.2022

Muhammet Mustafa Bayraktar

https://doi.org/10.37697/eskiyeni.1125964

Cited By: 1

Abstract

Türkiye’de yüksek din öğretimi kurumları, dini-bilimsel araştırmalar ya da meslek eğitimi gibi amaçlara matuf olarak kurulmuşlardır. Tarihsel bağlam içerisinde resmi/gayri resmi unsurların etkisi altında yüksek din öğretimi kurumları dönüşerek/çeşitlenerek varlıklarını korumuşlardır. Bu süreçte yüksek din öğretimi kurumlarının amaç ve kurumsallaşma sorunları müzakere edildiği gibi istihdam ve nitelik sorunları da müzakere edilmiştir. Yüksek din öğretimine ilişkin metodolojik problemlerin tartışma noktası, fakültelerin akademik yapılanma biçiminden başlamaktadır. Halihazırda İlahiyat/İslâmi İlimler Fakültelerinin eğitim-öğretime devam etmeleri ve mezunlarının istihdam edilmeleri nedeniyle fiilen sorunlar çözülmüş ya da yokmuş gibi düşünülmektedir. Bu çerçevede İlahiyat/İslâmi İlimler Fakültelerinin akademik yapılanma sorunu gündem dışı kalan ancak derinliğini kaybetmeyen bir sorun olarak durmaktadır. Bu bağlamda çalışmanın temel problemi, Cumhuriyet tarihi boyunca yüksek din öğretiminin akademik yapılanma sürecinin nasıl bir seyir izlediğidir. Çalışmanın alt problemleri ise İlahiyat/İslâmi İlimler Fakültelerinin, bölüm ve ana bilim dallarının oluşturulmasında hangi etmenlerin öne çıktığı, fakültedeki bölümlerin hangi süreç ve amaçla kurulduğudur. Ayrıca yüksek din öğretiminin akademik yapılanma biçiminin, fakültelerin bilimsel bilgi üretme misyonu ile uyumlu olup olmadığı birer alt problem olarak kabul edilmiştir. Yine söz konusu problemler etrafında bölümlerin bilimsel bilgi üretme ve istihdam alanına yönelik yapılanma biçimlerinin nasıl olabileceği bir problem olarak kabul edilmiştir. Yüksek din öğretiminin akademik yapılanma sorununu konu alan bu çalışmada, literatür taraması yöntemi kullanılmıştır. Alan yazınların taranması ve yorumlanması sonucu yeni değerlendirmelere ulaşılmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda Yüksek Din Öğretimini konu alan çalışmalar taranmıştır. Elde edilen çalışmalar yüksek din öğretimi tarihi ve sorunları bağlamında betimlenmeye çalışılmıştır. Yüksek din öğretimini konu alan çalışmalar içerisinde fakültenin akademik yapılanmasını konu alan çalışmalar doküman incelemesine dayalı olarak yorumlanmaya çalışılmıştır. Bu değerlendirmeler sonucu, Türkiye’de 1924’ten 2020’li yıllara, Yüksek Din Öğretiminde akademik yapılanma sorununa getirilen bölüm önerileri, Yaygın ve Örgün Din Eğitimi başlıkları altında sınıflandırılmıştır. Yaygın din eğitimi bağlamında Vaizlik ve Müftülük, Dini Danışmanlık ve Rehberlik, İlahiyat Sosyal Hizmet Alanı, Hafızlık ve Müezzinlik, Yurt Dışı Din Hizmetleri, İmam-Hatip ve Vaizlik, Dünya Dinleri Kültürü, Manevi Danışmanlık ve Rehberlik bölümlerinin önerildiği tespit edilmiştir. Örgün din eğitimi bağlamında ise İmam Hatip Okulları Meslek Dersleri Öğretmenliği, Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenliği, İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenliği bölümlerinin önerildiği tespit edilmiştir. Literatürde yer alan çalışmalar incelendiğinde yüksek din öğretiminde bilgi üretme ve meslek elemanı yetiştirme amacına matuf bir akademik yapılanma için hukuki düzenlemeler yapılması gerektiği anlaşılmıştır. Bu bağlamda araştırmanın, Türkiye’de yüksek din öğretimini konu alan çalışmalara katkı sağlaması ve yüksek din öğretimi politikalarına ışık tutması beklenmektedir.

Keywords

Din Eğitimi, Yüksek Din Öğretimi, Din Öğretimi Tarihi, Dârü’l-Fünûn, İslâmi İlimler Fakültesi, İlahiyat Fakültesi

An Analysis of the Problem of Academic Structuring of Islamic Sciences Faculties in Turkey from the Darulfunun to the Present

Abstract

Turkey’s higher religious education institutions were established for religious scientific research or vocational training. Higher religious education institutions have preserved their existence by transforming/diversifying under the influence of formal/informal elements in the historical context. In this context, the faculty’s quality, purpose, and institutionalization problems, the issues of employment and qualification of the faculty members and students, and the academic structuring problems of the faculties were also discussed. The discussion point of methodological issues related to higher religious education starts from the academic structuring form of faculties. Because the Islamic Sciences Faculties continue their education and their graduates are employed, the problems are thought to have been solved or not. In this framework, the issue of academic structuring of the Islamic Sciences Faculties stands out as a problem that remains off the agenda but does not lose its depth. In this context, the main problem of the study is the course of the academic structuring process of higher religious education throughout the history of the Republic. The sub-problems of the study are which factors come to the fore in creating departments and branches of Islamic Sciences Faculties, and for what process and purpose the departments in the faculty were established. In addition, whether the academic structuring form of higher religious education is compatible with the mission of producing scientific knowledge of the faculties has been accepted as a sub-problem. Also, it has been accepted as a problem how the departments can be structured in scientific knowledge production and employment around the problems above. The literature review method was used in this study, which deals with the academic structuring of higher religious education. As a result of scanning and interpreting the literature, new evaluations were tried to be reached. In this context, studies on Higher Religious Education have been scanned. The obtained studies were be described in the context of the history and problems of higher religious education. Among the studies on higher religious education, studies on the academic structuring of the faculty were tried to be interpreted based on document analysis. As a result of these evaluations, the department brought to the problem of academic structuring in Higher Religious Education from 1924 to the 2020s in Turkey were classified under the headings of Non-formal and Formal Religious Education. In the context of Non-Formal Religious Education, it has been determined that the departments of Ministery and Mufti, Religious Counseling and Guidance, Religious Social Work, Hafiz and Muezzin, Foreign Religious Services, Imam-Hatip and Preacher, World Religions Culture, Spiritual Counseling, and Guidance are recommended. In formal religious education, it has been determined that Imam Hatip Schools Vocational Courses Teaching, Secondary Education Religious Culture and Moral Education Teaching, Primary Education Religious Culture and Moral Education Departments are recommended. When the studies in the literature are examined, it is understood that legal arrangements should be made for an academic structure aimed at producing knowledge and training professional staff in higher religious education. In this context, the research is expected to contribute to studies on higher religious education in Turkey and shed light on higher religious education policies.

Keywords

Religious Education, History of Religious Education, Higher Religious Education, Darulfunun (Dār al-Funūn), Theology Faculties, Islamic Sciences Faculties

References

• Akyürek, Süleyman. “Yüksek Din Öğretiminde Kalite Güvence Sistemi: Akreditasyon (Yeterlik Tescil) Sorunu”. Yüksek Din Öğretimi. ed. Z. Şeyma Altın. 241-260. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, 2020.
• Altaş, Nurullah. “Yüksek Din Öğretiminde Uzaktan Eğitim Uygulamaları: İlitam ve Sorunları”. Türkiye’de Din Eğitimi ve Sorunları. ed. Mustafa Köylü. 209-237. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, 2018.
• Arı, Asım. “Tevhid-i Tedrisat ve Laik Eğitim”. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi 22/2 (Haziran 2002), 181-192.
• Arpaguş, Hatice Kelpetin. “Tarihsel Perspektiften Kadınların Yüksek Din eğitimi Kurumlarındaki Konum ve Durumları”. Yüksek Din Öğretimi. ed. Z. Şeyma Altın. 103-132. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, 2020.
• Aşıkoğlu, Nevzat Yaşar. “Din Hizmetleri Personelinin Yetiştirilmesi Sorununa Öğretim Programları Açısından Yeni Bir Yaklaşım”. Yaygın Din Eğitiminin Sorunları Sempozyumu. 91-102. Kayseri: İBAV Yayınları, 2003.
• Aşıkoğlu, Nevzat Yaşar. “Yüksek Öğretimde Din Eğitimi ve Öğretimi”. Din Eğitimi El Kitabı. ed. Recai Doğan - Remziye Ege. 215-231. Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
• Aydın, Muhammet Şevki. “İlahiyat Lisans Programının Amaç Sorunu”. Türkiye’de Yüksek Din Eğitiminin Sorunları, Yeniden Yapılanması ve Geleceği Sempozyumu. 20-25. Isparta: S.D.Ü. İlahiyat Yayınları, 2004.
• Aydın, Muhammet Şevki. Cumhuriyet Döneminde Din Eğitimi Öğretmeni Yetiştirme ve İstihdamı. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, 3. Baskı, 2016.
• Ayhan, Halis. Türkiye’de Din Eğitimi (1920-1998). İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1999.
• Bahçekapılı, Mehmet. Türkiye’de Din Eğitiminin Dönüşümü (1997-2012). İstanbul: İlim Kültür Derneği Nakış Ofset, 2012.
• Buyrukçu, Ramazan. İlahiyat Fakültelerinin Yeniden Yapılandırılması Problemi Türkiye’de Yüksek Din Eğitiminin Sorunları, Yeniden Yapılanması ve Geleceği Sempozyumu. 509-520. Isparta: S.D.Ü. İlahiyat Yayınları, 2004.
• Cebeci, Suat. “Cumhuriyet Döneminde Yüksek Din Öğretimi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Özel Sayı 41/4 (Aralık 1999), 227-235.
• Cebeci, Suat. Din Eğitimi Bilimi ve Türkiye’de Din Eğitimi. Ankara: Akçağ Yayınları, 2. Baskı, 2005.
• Cengil, Muammer. “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin İstihdam ve Bu Bağlamda Ders Programları Üzerine Bazı Öneriler”. Türkiye’de Yüksek Din Eğitiminin Sorunları, Yeniden Yapılanması ve Geleceği Sempozyumu. 243-276. Isparta: S.D.Ü. İlahiyat Yayınları, 2004.
• Dölen, Emre. “Osmanlıdan Cumhuriyete Darülfünûnda’da İlâhiyat Öğretimi”. Dârülfünûn İlâhiyat Sempozyumu Tebliğleri. 105-123. İstanbul, 2010.
• Ergin, Osman. Türkiye Maarif Tarihi. Cilt I-II. İstanbul: Eser Matbaası, 1977.
• Erginli, Zafer. “İlahiyat Fakültesi Müfredatında İslâm Düşüncesinin Bütünlüğü Sorunu". Türkiye’de Yüksek Din Eğitiminin Sorunları, Yeniden Yapılanması ve Geleceği Sempozyumu. 73-82. Isparta: S.D.Ü. İlahiyat Yayınları, 2004.
• Ev, Halit. “Yükseköğretimde Din Öğretimi”, Din Eğitimi. ed. Mustafa Köylü - Nurullah Altaş. 268-306. İstanbul: Ensar Neşriyat, 6. Baskı, 2016.
• Ev, Halit. “İlahiyat Alanında Lisansüstü Eğitim ve Sorunları”. Türkiye’de Din Eğitimi ve Sorunları. ed. Mustafa Köylü. 238-274. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, 2018.
• Görgün, Tahsin. “İlahiyat Akademik Yapılanması, Bölümleri ve Anabilim Dalları Nasıl Olmalıdır?”. Bugünün İlahiyatı Nasıl Olmalıdır? Sorunlar ve Çözümler. ed. Süleyman Akyürek. 149-164. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2015.
• Gözütok, Şakir. “İlahiyat Fakülteleri İçin Alternatif Program”. Türkiye’de Yüksek Din Eğitiminin Sorunları, Yeniden Yapılanması ve Geleceği Sempozyumu. 559-566. Isparta: S.D.Ü. İlahiyat Yayınları, 2004.
• İhsanoğlu, Ekmeleddin. “Osmanlı Eğitim ve Bilim Kurumları”. Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi II. ed. Ekmeleddin İhsanoğlu. 223-362. İstanbul: İslâm Tarihi, Sanat ve Kültür Araştırmaları Merkezi, 1998.
• Kaya, Mevlüt. “İlahiyat Fakültelerinin İstihdam Alanlarına Uygun Eleman Yetiştirme Sorunu”. Türkiye’de Yüksek Din Eğitiminin Sorunları, Yeniden Yapılanması ve Geleceği Sempozyumu, Bildiriler-Müzakereler. 211- 242. Isparta: S.D.Ü. İlahiyat Yayınları, 2004.
• Kaya, Zeynep. “Yükseköğretimde Din Eğitimi”. Din Eğitimi. ed. M. Fatih Genç. 209-238. İstanbul: Lisans Yayıncılık, 2020.
• Kaymakcan, Recep vd. “Öğrencilerin Gözüyle İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Eğitimi Bölümleri Üzerine Bir Araştırma”. Değerler Eğitimi Dergisi 9/22 (Aralık 2011), 103-138.
• Keskin, Yakup. “Yeterlilik Açısından Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Bölümlerinin Değerlendirilmesi”. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi 5/3 (Aralık 2015), 304-315.
• Kılavuz, Mehmet Akif. “İlahiyat Fakültelerinde Din Hizmetleri Bölümü Oluşturulmasına Duyulan İhtiyaç”. Türkiye’de Yüksek Din Eğitiminin Sorunları, Yeniden Yapılanması ve Geleceği Sempozyumu, Bildiriler- Müzakereler. 383-408. Isparta: S.D.Ü. İlahiyat Yayınları, 2004.
• Koç, Ahmet. “İlâhiyat Fakültesi (İlâhiyat Lisans Programı) Öğrencilerinin Sorunları ve Beklentileri”. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 25 (Ocak 2003), 25-64.
• Koç, Mustafa. “Yüksek Din Öğretiminde Yeni Bir Paradigma Olarak Bölümleşme: ‘Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Bölümü’ Önerisi”. Yüksek Din Öğretimi. ed. Z. Şeyma Altın. 347-398. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, 2020.
• Korkmaz, Mehmet. “İlahiyat Fakültelerinin Yaygın Din Eğitimi Yeterlikleri: Eğitim-Öğretim Alanı”. Değerler Eğitimi Dergisi 10/24 (Aralık 2012), 127-146.
• Koştaş, Münir. “Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 31/1 (Nisan 1990). 1-27.
• Köylü, Mustafa. “Öğretim Elemanlarının Niteliğini Artırmak İçin Neler Yapılabilir?”. Bugünün İlahiyatı Nasıl Olmalıdır? Sorunlar ve Çözümler. ed. Süleyman Akyürek. 311-325. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2015.
• Mehmedoğlu, Yurdagül. Tanzimat Sonrasında Okullarda Din Eğitimi (1838-1920). İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2001.
• Mehmedoğlu, Yurdagül. “Dünya Dinleri Kültürü Bölümü Çok Kültürlü Din Eğitimi Ana Bilim Dalı”. Türkiye’de Yüksek Din Eğitiminin Sorunları, Yeniden Yapılanması ve Geleceği Sempozyumu, Bildiriler-Müzakereler. 521-536. Isparta: S.D.Ü. İlahiyat Yayınları, 2004.
• Meydan, Hasan. “İlahiyat Fakültelerinde Kalite Güvence Sisteminin İmkânı Üzerine Bir Değerlendirme”. Yüksek Din Öğretimi. ed. Z. Şeyma Altın, 271-296. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, 2020.
• Nazıroğlu, Bayramali. “Yüksek Din Öğretimi”. Din Eğitimi. ed. İbrahim Turan - Bayramali Nazıroğlu, 143-166. Ankara: Bilimsel Araştırma Yayınları, 2020.
• Okumuş, Ejder. “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Problemleri –Dicle Üniversitesi Örneği”. Değerler Eğitimi Dergisi 5/13 (Haziran 2007), 59-94.
• Onay, Ahmet. “Yüksek Din Öğretiminde Nitelik veya Amaç Sorunu”. Yüksek Din Öğretimi. ed. Z. Şeyma Altın. 95-101. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, 2020.
• Osmanoğlu, Cemil vd. “Öğrencilerine Göre İdeal İlahiyat Fakültesi Öğrencisinin Nitelikleri ve Bunun İlahiyat Eğitimiyle İlişkisi”. Değerler Eğitimi Dergisi 16/36 (Aralık 2018). 119-178.
• Öcal, Mustafa. “İlahiyat Fakültelerinin Tarihçesi”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (Ocak 1986), 111-123.
• Öcal, Mustafa. “Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de Din Eğitimi- Öğretimi”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (Ocak 1998), 241-268.
• Öcal, Mustafa. “Türkiye’de Din Eğitimi Tarihi”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 12/6 (Eylül 2008), 399-430.
• Öcal, Mustafa. Tanıkların Dilinden Cumhuriyet Dönemi Din Eğitimi ve Dini Hayat I. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2008.
• Öcal, Mustafa. Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Din Eğitimi. İstanbul: Düşünce Kitabevi, 2011.
• Öcal, Mustafa. “Yüksek İslâm Enstitüsü”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Cilt 44, 48-52. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Öcal, Mustafa. “Bölümleşmiş Yüksek Din Öğretimi Uluslararası İslâmî İlimler Üniversitesi ve Uluslararası İslâm Kültür ve Medeniyeti Üniversitesi”. Yüksek Din Öğretimi. ed. Z. Şeyma Altın. 329-346. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, 2020.
• Öz, Ayhan. “İlahiyat Fakültelerinde Program Çeşitliliği Açısından Seçmeli Dersler Üzerine Bir Değerlendirme”. Yüksek Din Öğretimi. ed. Z. Şeyma Altın. 423-451. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, 2020.
• Özdemir, Sadettin. “İstihdam Alanlarına Göre İlahiyat Fakültelerinin Yeniden Yapılandırılması: Din Hizmetleri Bölümü Önerisi”. Türkiye’de Yüksek Din Eğitiminin Sorunları, Yeniden Yapılanması ve Geleceği Sempozyumu, Bildiriler-Müzakereler. 537-558. Isparta: S.D.Ü. İlahiyat Yayınları, 2004.
• Özdemir, Sadettin. “Din Hizmetleri Alanındaki Hizmet Kalitesinin Artmasında İlahiyat/İslâmi İlimler Fakültelerinin Program Çeşitliliğinin Rolü”. Yüksek Din Öğretimi. ed. Z. Şeyma Altın. 399-422. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, 2020.
• Özdemir, Şuayip. “Avrupa Birliğine Giriş Sürecinde İlahiyat Fakültesi Mezunlarının Çalışma Alanları ve Bu Alanlara Eleman Yetiştirmek Üzere İlahiyat Lisans Programında Yapılması Gerekli Düzenlemeler”. Türkiye’de Yüksek Din Eğitiminin Sorunları, Yeniden Yapılanması ve Geleceği Sempozyumu, Bildiriler-Müzakereler, 193-210. Isparta: S.D.Ü. İlahiyat Yayınları, 2004.
• Öztürk, Mustafa. “İlahiyatın Adı ve Amaçları Ne Olmalıdır?”. Bugünün İlahiyatı Nasıl Olmalıdır? Sorunlar ve Çözümler. ed. Süleyman Akyürek. 29-59. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2015.
• Parmaksızoğlu, İsmet. Türkiye’de Din Eğitimi. Ankara: Milli Eğitim Basımevi, 1966.
• Sarıkaya, Mehmet Saffet. “Alevilerin Din Eğitimi Sorunları Bağlamında Yüksek Din Öğretiminde Aleviliğin Öğretimi İmkan”. Yüksek Din Öğretimi. ed. Z. Şeyma Altın. 133-145. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, 2020.
• Sarıkçıoğlu, Ekrem. “İlahiyat Tezsiz Yüksek Lisans Programı Üzerine Bazı Mülahazalar”. Türkiye’de Yüksek Din Eğitiminin Sorunları, Yeniden Yapılanması ve Geleceği Sempozyumu, Bildiriler-Müzakereler. 479-486. Isparta: S.D.Ü. İlahiyat Yayınları, 2004.
• Taşkıran, Ayşe. “İlahiyat Fakültesi Müfredatında Felsefe ve Din Bilimleri Bölümü Derslerinin Yeri ve Fonksiyonlarına Dair Bir Araştırma (İlahiyat Fakültesi Öğrencileri Örneği)”. KSU İlahiyat Fakültesi Dergisi 22 (Aralık 2013), 238-266.
• Tosun, Cemal - Doğan, Recai. “İlahiyat Fakültelerinin Yeniden Yapılanması Üzerine”. Türkiye’de Yüksek Din Eğitiminin Sorunları, Yeniden Yapılanması ve Geleceği Sempozyumu Bildiriler-Müzakereler. 487-508. Isparta: S.D.Ü. İlahiyat Yayınları, 2004.
• Turan, Gönül. “İlahiyat Fakültesi Yüksek Lisans Öğrencilerinin Aldıkları Eğitime İlişkin Görüşleri Üzerine Nitel Bir Çalışma: Batı Karadeniz Üniversiteleri Örneği”, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi 1/1 (Aralık 2017), 86-117.
• Turan, İbrahim - Nazıroğlu, Bayramali. “İlahiyat Fakültesine Yeni Gelen Öğrencilerin Sorun ve Beklentileri: OMU İlahiyat Fakültesi Örneği”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 8/36 (Nisan 2015), 466-479.
• Uluslararası Yüksek Din Öğretimi Kongresi Özet Kitapçığı. İstanbul: 2017.
• Usta, Mustafa. Türkiye’de Yüksek Din Eğitiminin Kurumsallaşma ve Ekolleşme Sorunları. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2001.
• Ülken, Hilmi Ziya. “İlahiyat Fakültesinin Geçirdiği Safhalar”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Albümü (1949-1960). Ankara, 1961.
• Üzümcü, Muzaffer. “İlahiyat Fakülteleri Felsefe ve Din Bilimleri Bölümlerinde Akademik Yapılanma ve Lisansüstü Eğitim Üzerine Bir Değerlendirme”. Mevzu Sosyal Bilimler Dergisi 3 (Mart 2020), 167-192. https://doi.org/10.5281/zenodo.3710818
• Yazıbaşı, Muhammed Ali. “Yükseköğretimde Din Eğitimi”. Din Eğitimi, ed. Hasan Dam. 151-168. İstanbul: Lisans Yayıncılık, 2. Baskı, 2019.
• Yılmaz, Macid. “İlahiyat Fakültesi Mezunlarına Verilen Pedagojik Formasyon Eğitiminin Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Tutum ve Kaygı Düzeyleri Üzerindeki Etkileri”. Bilimname 28/1 (2015), 287-301.
• Zengin, Zeki Salih. “Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun Hazırlanmasından Sonraki İlk Dönemde Uygulanışı ve Din Eğitimi”. Dini Araştırmalar 5/13 (Haziran 2002), 81-106.
• Zengin, Zeki Salih. “Eğitimde Yenileşme Döneminde Türkiye’de Yüksek Din Eğitiminin Gelişmesi (Amaç-Akademik Yapı-Program)”. Yüksek Din Öğretimi. ed. Z. Şeyma Altın. 173-182. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, 2020.