FACTORS SHAPING POLITICAL THOUGHT OF MEHMED THE CONQUEROR: ISLAM, CENTRALISM AND PROGRESS

Year 2023, Volume: 22 Issue: 87, 1188 - 1199, 11.07.2023

Şevki Kıralp

https://doi.org/10.17755/esosder.1268851

Abstract

FATİH SULTAN MEHMED’İN SİYASİ DÜŞÜNCESİNE YÖN VEREN UNSURLAR: İSLAM, MERKEZİYETÇİLİK VE TERAKKİ

Abstract

Bu çalışma Fatih Sultan Mehmed’in siyasal düşüncesine ışık tutmaktadır. Genel olarak Fatih’in siyasetini, özel olaraksa yönetimdeki reformlarını ve İstanbul’un fethinde uyguladığı yöntemleri incelemektedir. Fatih’in askeri teknolojiye ve bilime verdiği önemin kendisinin Rönesans’a ilham veren ilkeleri benimsemiş bir hükümdar olduğunu gösterdiğini ortaya koymaktadır. Çalışma bunun yanında Fatih’in mutlakiyet ve merkeziyetçilik ilkeleri doğrultusunda Padişahın otoritesini ve devletin bekası ile bütünlüğünü sağlam temeller üzerine oturttuğu sonucuna ulaşmaktadır. Çalışmada Fatih’in Osmanlı hukuk sistemini şer-i hukuk ve örfi hukuk olmak üzere iki dala ayıran reformlar gerçekleştirdiği saptanmaktadır. Fatih’in gayrimüslimlere yönelik politikalarını da inceleyen çalışma bu politikaların gözle görülür biçimde olduğunu, İslam’ın gereklerine uygun olduğunu ve Fatih’in Hristiyanların birleşmesini engelleme hedefine katkı sağladıklarını ortaya koymaktadır.

Keywords

Rönesans, kanunname, din özgürlüğü, milletler sistemi

References

• Agassi, J. (2008).Science and its History: A Reassessment of the Historiography of Science. Cham: Springer.
• Akgündüz, A. (1990). Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri 1: Giriş ve Fatih Devri Kanunnameleri, İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı.
• Altan, E. (2017). İstanbul’un Fethi Sırasında Şehirde Yaşananlar ve Psikolojik Durum. Tarih Dergisi, 66,63-76.
• Angold, M. (2014). The Fall of Constantinople to the Ottomans. London: Routledge.
• Aquinas, T. (2007). Varlık ve Öz,İstanbul: Say Yayınları.
• Armağan, M. (2015). Ufukların Sultanı Fatih Sultan Mehmed, İstanbul: Timaş Yayınları. Arslan, M. ve Kaçar, T. (Der.). (2017). Byzantion’dan Constantinopolis’e İstanbul Kuşatmaları. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü. Aydın, M. (1994). Osmanlı’daHukuk. İçinde: İhsanoğlu,E. (der.). Osmanlı Devletive Medeniyeti Tarihi. İstanbul: IRCICA, 375-440. Babinger, F. (1994). Fatih Sultan Mehmed ve Zamanı, İstanbul: Oğlak Yayıncılık.
• Balcı, İ. (2014). İstanbul'un Fethine İlişkin Hadis Rivayetlerine Farklı Bir Yaklaşım. Osmanlı İstanbul’u Sempozyumu, II. Uluslararası Osmanlı İstanbul’u Sempozyum Bildirileri (27-29 Mayıs), İstanbul: 29 MayısÜniversitesi Yayını, 859-889.
• Bedir, Ö. (2020). Osmanlı İmparatorluğu'yla İlişkileri Bağlamında Voyvodalıklardan Modern Romanya'ya: Osmanlı-Romanya Diplomatik İlişkileri (1878-1908). Artuklu İnsan ve Toplum Bilim Dergisi, 5(2), 56-72.
• Bursalı, M. N. (2014). Hutbeler: Hutbeler ve Hitabet Bilgiler, İstanbul: AilemYayınları.
• Byron, R. (2012). The Byzantine Achievement: An Historical Perspective, AD 330-1453. London: Routledge.
• Can, G. (2018). “Osmanlıcılık Düşüncesi ve Üç Tarz-ı Siyaset’te Osmanlıcılık”, Uluslararası Ekonomi ve Siyaset Bilimleri Akademik Araştırmalar Dergisi,2(6),12-20.
• Cin, H., Akgündüz, A. (1989). Türk Hukuk Tarihi. Konya:Selçuk Üniversitesi Yayınları.
• Coşan, M. E. A. (2008). İstanbul'un Fethi ve Fatih. İstanbul: Server İletişim.
• Clot, A. (2012). Fatih Sultan Mehmed: İki Denizinve İki Kıtanın Hükümdarı. İstanbul: Doğan Kitap.
• Çelik, M. (Der.). (2015). Fatih Sultan Mehmed Dönemi Ferman ve Arşiv Belgeleri. İstanbul: Gebze Belediyesi.
• Çöllüoğlu, M. S. (2014). "Cihat Hakkında Ehl-i İslama, Asker-i İslama Kürsi-i İslam’dan Bir Hitap", İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 3(1), 149-164.
• Demirağ, Y. (2005). “Pan-ideologies in the Ottoman Empire against the West: From Pan-Ottomanism to Pan-Turkism”, The Turkish Yearbook of International Relations, 36, 139-158.
• Demlikoğlu, U. (2019). “18. Yüzyılda Van Kalesi’nde Bulunan Dergâh-ı Âli Yeniçerileri”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 46,73-98.
• Nicol, D. M. (1992). Byzantium and Venice: AStudy in Diplomatic and Cultural Relations. Cambridge: Cambridge University Press.
• Erdem, A. R. (2005). “Üniversitelerimizin BilimTarihimizdeki Yeri” Bilim, Eğitim ve Düşünce Dergisi, 5 (1).
• Erdoğan, A. (2014). İslamiyet’ten Önce Türk Devletlerinde Meclis Anlayışı: Toy, Kengeş, Kurultay Örneği. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 39-52.
• Eroğlu, H. (2004). “Osmanlıların 1453 Öncesi İstanbul Kuşatmaları”, Tarih Araştırmaları Dergisi, 23 (35),89-101.
• Grafton, A., Most, G. W. ve Settis, S. (2010). The Classical Tradition. Cambridge: Harvard University Press.
• Gündoğdu, R. (2020). Osmanlı Padişahları (27. Cilt), İstanbul: RumuzYayınları.
• Gündüz, A. (2008). “İstanbul'un Osmanlılar Tarafından Fethi, Türk-İslam ve Avrupa Açısından Önemi”, Karadeniz Araştırmaları, 17, 51-66.
• Günergün, F. ve Kadıoğlu, S. (2006). “İstanbul Üniversitesi’nin Yerleşim Tarihçesi Üzerine Notlar”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 8(1),135-163.
• Hobbes, T. (2016). Leviathan. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Imber, C. (2002). The Ottoman Empire, 1300-1600. London: Palgrave.
• Işık, H. (2001). “İstanbul'un Fethinin Hıristiyanlık Üzerindeki Etkileri”, DinîAraştırmalar, 4(10),187-208.
• İbn-i Kemal (1991). Tevârih-iÂl-i Osman, Cilt: VII [Hazırlayan: ŞerafettinTuran]. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• İdris-i Bitlisi (2020). HeştBihiş: II Mehmed ve II Bayezid Devri(Cilt III) [Hazırlayan: Mehmet Karataş ve Yaşar Baş]. İstanbul: İdeal KültürYayıncılık.
• İhsanoğlu, E. (1994). Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi. İstanbul: IRCICA.
• İnalcık, H. (1958). “Osmanlı Hukukuna Giriş: Örfi-Sultani Hukuk ve Fatih’in Kanunları”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi,195,102-126.
• İnalcık, H. (2008). Devlet-iAliyye: Osmanlı İmparatorluğu üzerine Araştırmalar, Klasik Dönem (1302-1606). İstanbul: Türkiye İş Bankası KültürYayınları.
• İnalcık, H. (2016). Osmanlı Tarihinde İslamiyet ve Devlet. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. İnalcık, H. (2021). Fatih Sultan Mehmed. İstanbul: Kültür A.Ş.
• İnalcık, H. ve Arı, B. (2005). “Türk-İslam-Osmanlı Şehirciliği ve Halil İnalcık'ın Çalışmaları”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 3(6), 27-56.
• İnce, Y. (2018). “Sultanın İsyankâr Kullarının İlk İsyanı: Buçuktepe Vakası (1446)”, History Studies,10 (5).
• İşçi, M. (2012). Siyasi Düşünceler Tarihi. İstanbul: Der Yayınları.
• Kayadibi, F. (2003). “Fatih Sultan Mehmet Döneminde Eğitim ve Bilim”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8, 1-18.
• Kıralp, Ş. ve Güneyli, A. (2021). “Ousting the Cypriot Ethnarch: President Makarios’ Struggle against the Greek Junta, Cypriot Bishops, and Terrorism”, Religions, 12(11).
• Kıralp, Ş. (2014). National identity and elite interests: Makarios and Greek Cypriot nationalism (1967-1974)[doctoraldissertation].Keele University.
• Kızılyürek, N. (2002). Milliyetçilik Kıskacında Kıbrıs, İstanbul: İletişimYayınları.
• Kitrovulos (2019). Kitrovulos Tarihi (1451-1467) [Hazırlayan: Ari Çokona].İstanbul: Türkiye İş Bankası KültürYayınları.
• Kurtaran, U. (2011). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Millet Sistemi”, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi, 1(8), 57-71.
• Kuşat, A. (2003). “Fatih Sultan Mehmet’in Kişiliği ve Fetihteki Rolü (Psikanalitik Bir Yaklaşım)”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(14), 131-148.
• Machiavelli, N. (2004). Prens, İstanbul: Can Yayınları.
• Magemizoğlu, G. (2021). İmparator'un İmgesi: Fatih Sultan Mehmed'in Kamusal İmajı ve İmparatorluk Siyaseti, İstanbul: Selenge Yayınları.
• Maksudoğlu, M. (2018). Osmanlı Tarihi (1289-1922), Ankara: Salon Yayınları.
• McNally, R. T. ve Florescu, R. (1994). In Search of Dracula: The History of Dracula and Vampires, Boston: Houghton Mifflin Harcourt.
• Mumcu, A. (2007). Osmanlı Devleti’nde Siyaseten Katl. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Oruç Beğ. (2014). Oruç Beğ Tarihi: Osmanlı Tarihi (1288-1502) [Hazırlayan: Necdet Öztürk]. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Ortaylı, İ. (2000). Gelenekten Geleceğe, İstanbul:TimaşYayınları.
• Özbaran, S. (2004). Bir Osmanlı kimliği: 14.-17. Yüzyıllarda Rûm/Rûmi Aidiyet ve İmgeleri, İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Özcan, A. (1982). “Fatih'in Teşkîlat Kanûnamesi ve Nizam-ı Âlem için Kardeş Katli Meselesi”, Tarih Dergisi, 33, 7-56.
• Özgüven, H. B. (1997). Barut ve Tabya: Rönesans Mimarisi Bağlamında Fatih Sultan Mehmed Kaleleri [doktora tezi],İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Platon. (2000). Devlet. İstanbul: Sosyal Yayınlar.
• Runciman, S. (1965). The Fall of Constantinople, 1453. Cambridge: Cambridge University Press.
• Sander, O. (2023). Siyasitarih: İlkçağlardan 1918'e,Ankara: İmgeKitabevi.
• Shah, Z. A. (2022). Islam and The English Enlightenment: The Untold Story, California: Claritas Books.
• Skinner, Q. (1978). The Foundations of Modern Political Thought: The Renaissance, Cambridge: Cambridge University Press.
• Söylemez M. (2010). “İlk Dönemin İslam Toplumunda Gayrimüslimlerin Yeri: Haklar ve Hoşgörü”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 22, 99-124.
• Şimşirgil, A. (2013). Kayı 2: Cihan Devleti Fatih. İstanbul: Timaş Tarih.
• Şinik, M., & İncili, Ö. F. (2023). Adalar Denizi Toponimisinin Jeopolitik Kıskacında Değerlendirilmesi. Muallim Rıfat Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 151-179.
• Tursun Bey. (1974). Tarih-i Ebü'l- Feth[Hazırlayan: Mertol Tulum].İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı Tarihi, Cilt I. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Yılmaz, F. (2014). “Fatih Sultan Mehmet Dönemi Topları ve Değişen Üretim Paradigması, Fatih Sultan Mehmet İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi”, 4, 219-236.
• Yücel, Y. (1939). “Reformcu bir Hükümdar Fatih Sultan Mehmed”, Belleten, 55(212), 79-86.
• Yüksel, E. (2020). “Konstantinapol’ün Fethi ve Veba”, Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, 3, 441-459.