İSTİBDÂD DÖNEMİNE AİT BİR HATIRÂT: İSTİBDÂDIN ZEHİRLERİ YAHUD BİR MENFÎNİN SERGÜZEŞTİ

Year 2022, Volume: 5 Issue: 2, 507 - 534, 31.08.2022

Ekrem Bektaş , Elif Tok

Abstract

Sultan II. Abdülhamid, 13 Şubat 1878'de Meclis'i geçici olarak askıya aldı ve ardından Osmanlı İmparatorluğu, 23 Temmuz 1908'de II. Meşrutiyet'in ilanına kadar otoriter bir yönetimle yönetildi. Bu baskı döneminin insanlar üzerinde farklı şekillerde etki ve yansımaları olmuştur. Bu durumun en iyi görüldüğü alanlardan biri de literatürdür ve bu konuda yüzlerce eser yazılmıştır. Arabgirli Mehmed Yuşa (ö. ?) tarafından kaleme alınan "İstibdâdın Zehirleri Yahûd Bir Menfînin Sergüzeşti" adlı eser de bunlardan biridir. Hatıra şeklinde yazılan bu eserde önce Meşrutiyet kavramı takdir ve yüceltilmiş, ardından nefret edilecek bir kavram olarak görülen baskının zararları sıralanmış, son olarak da Arabgirli Mehmed Yuşa’nın anıları anlatılmıştır. Bu çalışmada, hatırat türünde kaleme alınan ve “İstibdâdın Zehirleri Yahûd Bir Menfînin Sergüzeşti” adlı eser, muhteva ve şekil yönünden incelenecek ve metnin transkripti çıkarılacaktır.

Keywords

Arabgirli Mehmed Yuşa, İstibdâdın Zehirleri, Hatırât, Meşrutiyet, Sürgün

References

• AKYILDIZ, Ali (2003). “Mâbeyn-i Hümâyûn”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 27, s.s. 283-286.
• ARSLAN, Taner (2008). “İttihad-ı Osmanî’den Osmanlı İtithad ve Terakki Cemiyetine”, Bilig, Sayı: 47, s.s. 79-120.
• AYDIN, Mehmet Âkif (2001). “Kânûn-ı Esâsî”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 24, s.s. 328-330.
• GİRİT, Kadir (2017). Dönemin Olayları Işığında Resneli Niyazi Bey, Yüksek Lisans Tezi, Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• HANİOĞLU, M. Şükrü (1995). “Enver Paşa”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 11, s.s. 261-264.
• HANİOĞLU, M. Şükrü (2004). “Meşrutiyet”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 29, s.s. 388-393.
• İsmail Hakkı (1326). Vatan Uğrunda Yahut Yıldız Mahkemesi, İstanbul: Kitabhane-i İctihat.
• KAYAOKAY, İlyas (2019). “II. Abdülhamid Hakkında Bilinmeyen Bir Hicviye: Yüzbaşı İlyas Mersiyesi”, Sosyal Bilimler Kongresi Kitabı, (Ed: Abdulsemet Aydın), Diyarbakır: Ubak Yayınevi, s.s.393-412.
• KURŞUN, Zekeriya (2003). “Mehmed Memduh Paşa”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 28, s.s. 495-497.
• KÜÇÜK, Cevdet (2003). “Mehmed V”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 28, s.s. 418-422.
• M. Hazik (1324). Hürriyet, İstanbul: Tıbbiye-i Askeriye Matbaası.
• M. Nihad (1327). Bekir Aga Bölüğü Fâciaları Yahut Serâir-i İstibdâddan Bir Nebze, Dersaadet: Matbaa-i Hayriye ve Şürekâsı.
• Mehmed Celal (1324). Zindan Kapısında - Yâdigâr-ı Hürriyet, Dersaâdet: Matbaa-i Ahmet Kamil.
• Mehmed Rıza (1325). Hülâsa-i Hatırât, İstanbul: Becid Basımevi.
• Mehmed Yuşa (1325). İstibdâdın Zehirleri Yahud Bir Menfînin Sergüzeşti, İstanbul: Ruşen Matbaası.
• Nurettin Tevfik (1324). Menfâdan Avdet - Yadigâr-ı Hürriyet, İstanbul: Matbaa-i Ahmet Kamil.
• ÖZCAN, Abdülkadir (1997). “Harbiye”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 16, s.s. 115-119.
• ÖZCAN, Abdülkadir (2013). “Zaptiye”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 44, s.s. 128-130.
• Resneli Ahmet Niyazi (1326). Hatırât–ı Niyazi Yahut Tarihçe-i İnkılab-ı Kebir-i Osmanîden Bir Sahife, İstanbul: Sabah Matbaası.
• SEÇİLMİŞLER, Töre (2004). Yıldız Sarayı Yaverler Dairesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Serasker Rıza Paşa (1325). Hülâsa-i Hatırât, İstanbul: Matbaa-i Askeriyye.
• Seydahmed Krımer (1324). Unutulmaz Gözyaşları, İstanbul: Hilal Matbaası.
• Sırrı Süleyman (1335). Bekirağa Bölüğünde, Orada Neler Gördüm, İstanbul: Hukuk Matbaası.
• TÜRKMEN, Zekeriya (2003). “Mahmud Şevket Paşa”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 27, s.s. 384-386.
• Yunus Nadi (1325). İhtilâl-i İnkılâb-ı Osmanî 31 Mart - 14 Nisan 1325 (Hadisât, İhtisasât, Hakâyık), Dersaâdet: Matbaa-i Cihan.
• Yunus Nadi (1326). Menfa Köselerinde - Refikimin Ruznâme-i Hayatından, Dersaadet: Sahib ü Naşiri İkbâl Kütüphânesi.
• http://lugatim.com/s/alay (E.T. 22.05.2021).
• http://www.kho.edu.tr/hakkinda/tarihce.html (E.T. 22.05.2021).
• https://katalog.devletarsivleri.gov.tr/Sayfalar/Ara (E.T. 22.05.2021).
• https://sozluk.gov.tr/ (E.T. 29.03.2021).