SEZAI KARAKOÇ POEMS IN THE CONTEXT OF SUFI IMAGES IN TURKISH ISLAMIC LITERATURE

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 125 - 151, 30.03.2025

Aslınur Özcan Kocabey

https://doi.org/10.58659/estad.1615099

Öz

Imagery is a linguistic structure that opens different meaning windows through association and creates layers of meaning, outside of the standard uses of language. The use of imagery adds richness to language in terms of pushing the boundaries of meaning of words and providing new possibilities for expression. In addition, images are also important in terms of revealing a poet's style, imagination, mindset and thought system. In modern Turkish literature, especially with the Second New, the issue of imagery comes to the fore in discussions on the language of poetry. Sezai Karakoç, who began to compose his poetry during this period, also pondered this issue both in terms of theoretical discussion and in the poetry he created. Karakoç, who advocated the use of imagery in poetry and adopted a poetic language closer to the Second New in his early poems, determined his own poetic attitude in terms of the instrumentality he attributed to imagery. Despite creating an imagist poem, Sezai Karakoç never ignored the issue of meaning. As a thinker and political actor, Karakoç also addresses the idea of resurrection, which he advocates for the revival of Islamic civilization, in his poems to the extent that the poetic possibilities of poetry allow. He tries to establish a connection between the images he uses, especially in his long poems, and tradition. In this study, an attempt has been made to determine the place occupied by images related to Sufism in Karakoç’s poems. Karakoç’s collected poems titled Gün Doğmadan were taken as the basis for the study and these poems were scanned in terms of Sufism imagery. In particular, certain images that reveal Karakoç’s imaginary world and thoughts were emphasized in the study. In this study, it was aimed to determine Sezai Karakoç’s interest in Sufism in his poetry and how he used Sufism as an aesthetic element at the level of imagery in his poems.

Anahtar Kelimeler

poetry, image, imagery, sufism, Sezai Karakoç

TÜRK İSLAM EDEBİYATINDA TASAVVUFÎ İMGELER BAĞLAMINDA SEZAİ KARAKOÇ ŞİİRLERİ

Öz

İmge, dilin standart kullanımlarının dışında, çağrışım yoluyla farklı anlam pencereleri aralayan ve anlam katmanları oluşturan dilsel bir yapıdır. İmgesel kullanımlar, kelimelerin anlam sınırlarını zorlaması ve anlatıma yeni imkanlar tanıması açısından dile zenginlik katmasının yanı sıra bir şairin üslup özelliği ile hayal dünyası, zihin yapısı ve düşünce sistemini ortaya koyması açısından da önemlidir. Modern Türk edebiyatında özellikle İkinci Yeni ile birlikte şiir dili üzerine yapılan tartışmalarda imge meselesi öne çıkar. Bu dönemde şiirini kurmaya başlayan Sezai Karakoç da hem teorik tartışma boyutuyla hem de yarattığı şiiri ile bu meseleye kafa yorar. Şiirde imge kullanımını savunan ve ilk şiirleri itibariyle İkinci Yeni’ye daha yakın bir şiir üslubu benimseyen Karakoç, imgeye yüklediği araçsallık açısından kendi poetik tavrını da belirlemiş olur. Sezai Karakoç, imgeci bir şiir oluşturmasına rağmen anlam meselesini hiçbir zaman göz ardı etmemiştir. Karakoç, düşünür ve siyasi bir aktör olarak İslam medeniyetinin yeniden ayağa kalkmasını savunduğu diriliş düşüncesini, şiirlerinde poetik imkanlarının el verdiği ölçüde ele alır. Özellikle uzun şiirlerinde, kullandığı imgelerle gelenek arasında bir bağ kurmaya çalışır. Şiirde özellikle Türk İslam edebiyatının inceleme alanına giren tasavvufî şiirlerde imge önem arz etmektedir. Bu çalışmada Karakoç’un şiirlerinde tasavvufla ilgili imgelerin kapladığı yer tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışma kapsamında Karakoç’un Gün Doğmadan adlı eserinde yer alan toplu şiirleri esas alınmış ve bu şiirler tasavvufî imgeler açısından incelenmiştir. Çalışmada özellikle Karakoç’un hayal dünyasını ve düşüncelerini ortaya koyan belirli imgeler üzerinde durulmuştur. Bu çalışmada Sezai Karakoç’un, şiiri özelinde tasavvufla ilgisini ve şiirlerinde tasavvufu estetik bir unsur olarak imge düzeyinde nasıl kullandığını tespit etmek amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

şiir, imge, imgeleştirme, tasavvuf, Sezai Karakoç

Kaynakça

• ASLAN, Bahtiyar (1998). Sezai Karakoç’un Şiirlerinde Kadın ve Aşk, Yüksek Lisans Tezi, Muğla Üniversitesi, Muğla.
• BEZİRCİ, Asım (1987). İkinci Yeni Olayı. İstanbul: Gözlem Yayıncılık.
• DEMİR, Ahmet (2013). "Sezai Karakoç’un “Hızırla Kırk Saat” Şiirinde Hızır ve Âb-ı Hayat", (Ed. Nurettin Demir). Geleneksel Türk Sanatında ve Edebiyatımızda Su, Ankara: ASKİ Genel Müdürlüğü Yayınları, s.s.129-137.
• ENSER, Ramazan Kandemir (2022). "Modern Dünyada Bir Sûfinin ‘Seyr ü Sülûk’ü: Sezai Karakoç’un ‘Ayinler’i Üzerine", Tüm Yönleriyle Sezai Karakoç: Edebiyat Düşüncesi, (Ed: Kemal Şamlıoğlu vd.), Bursa: Ekin Kitabevi Yayınları, s.s. 257-276.
• ENSER, Ramazan Kandemir (2023). "Sezai Karakoç’un Şiirinde Geleneğin Dönüştürülme Biçimi Açısından Hızır İmgesi", Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (Özel Sayı 1, Cumhuriyetin 100. Yılına), ss. 50-68.
• EROĞLU, Ebubekir (1981). Sezai Karakoç’un Şiiri, İstanbul, Bürde Yayınları.
• FRİEDMAN, Norman (2004). İmge, (Çev. Kemal Atakay) Kitap-lık. S.74, s.s. 80-89.
• GÜLER, Zülfi (2014). "Şeyh Galib Divanında Anka-Simurg Sembolü", International Journal of Language Academy, Volume 2/1, Spring 2014, p. 63/72.
• GÜNAYDIN, Yusuf Turan (2013). "Rüya Tâbirnâmelerinde Su", Geleneksel Türk Sanatında ve Edebiyatımızda Su, (Ed. Nurettin Demir), Ankara: ASKİ Genel Müdürlüğü Yayınları, ss. 159-165.
• Güncel Türkçe Sözlük (2011). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• GÜNŞEN, Ahmet (2007). "Gizli Dil Açısından Alevîlik-Bektaşîlik Erkân ve Deyimlerine Bir Bakış", Turkish Studies/Türkoloji Araştırmaları, 2(2), s.s. 328-350.
• GÜRER, Abdülkadir (1993). Şeyh Gâlib Dîvânı (İnceleme-Metin), Doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• İNCE, Özdemir (2020). Şiir ve Gerçeklik, İstanbul: Sia Kitap.
• KANTER, M. Fatih (2022). "Sezai Karakoç’un Şiirlerinde Ayna İmgesi", Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 11(4), s.s. 1452-1475.
• KARAKOÇ, Sezai (2007). Edebiyat Yazıları I, İstanbul: Diriliş Yayınları.
• KARAKOÇ, Sezai (2013). Gün Doğmadan, İstanbul: Diriliş Yayınları.
• KARAKUŞ, Gülay (2020). Simurg Söyleni Üzerine Görsel Anlatılar, Sanatta Yeterlilik Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• KARATAŞ, Turan (2001). Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Perşembe Yayınları.
• KOÇAK, Orhan (1995). İmgenin Halleri. İstanbul: Metis Yayınları.
• KORKMAZ, Ramazan (2009). Cahit Sıtkı Tarancı, Ankara: Grafiker Yayınları.
• NAMLI, Taner (2016). "Sezai Karakoç’un “Ateş Dansı I-II-III” Başlıklı Üçleme Şiirleri Üzerine Bir Tahlil Denemesi", Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, s.s. 122-133.
• OCAK, Ahmet Yaşar (2019). İslam-Türk İnançlarında Hızır yahut Hızır-İlyas Kültü, İstanbul: Timaş Yayınları.
• ORHANOĞLU, Hayrettin (2009). "Sezai Karakoç’un Şiirinde İmgeler", Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları (1), s.s.73-104.
• PALA, İskender (1991). "Anka", TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 3 , s.s. 201.
• ULUDAĞ, Süleyman (1991). "Anka", TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 3, s.s. 200-201.
• YAZIR, Elmalılı Muhammed Hamdi (1992). Hak Dini Kur’an Dili, C. IX (Sadl. İsmail Karaçam vd.), İstanbul: Azim Dağıtım.
• YILDIZ, Ali (2007). "Sezai Karakoç’un Şiirlerinde Tasavvuf", 38. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, 10-15 Eylül 2007, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, s.s. 1839-1861.
• YILDIZ, Ali (2010). "Tanzimat Sonrası Türk Şiirinde Tasavvuf", Turkish Studies, 5 (2), s.s. 526-572.
• ZARİÇ, Mahfuz (2022). "Sezai Karakoç'un Eserlerinde Atıfta Bulunulan Ayet ve Hadisler ile Diriliş Dergisinde Tasavvufî Mevzular", (Ed. Ali Kurt), Diriliş Dergisi ve Sezai Karakoç, Gölcük: Gölcük Belediyesi, s.s. 325-392.