TÜRKİYE’DE ETNİK KÖKENE DAYALI AYRIMCILIKLA MÜCADELE MEKANİZMALARI VE YASAL DAYANAKLARI

Year 2022, Volume: 11 Issue: 2, 38 - 52, 06.01.2023

Damla Mursül

Abstract

Eşitsizliğe yol açan ayrımcılığın pek çok türü bulunmaktadır. Bunlardan biri de etnik kökene dayalı ayrımcılıktır. Etnik köken üzerinden yapılan ayrımcılık, coğrafya ve zaman tanımadan tarih boyunca karşılaşılan bir olgu olarak karşımıza çıkmaktadır. Başta anayasalar olmak üzere hukuki metinlerde konunun ele alınması, 20. yüzyıl itibarıyla mümkün olabilmiştir. İnsan hakları mücadelesinin giderek önem kazandığı günümüzde Avrupa Birliği, Birleşmiş Milletler ve diğer uluslararası kurumlar, eşitliğin sağlanması ve ayrımcılıkla mücadele edilmesinde temel referanslardır. Türkiye de AB’ye aday ülke statüsü kazandığı 1999 yılından bu yana gerek insan hakları gerek etnik kökene dayalı ayrımcılıkla mücadele konusunda birtakım mekanizmalar hayata geçirmiştir. Çalışmanın odak noktası, ayrımcılık türleri arasında yer alan etnik köken üzerinden yapılan ayrımcılıktır. Bu konudaki ulusal mevzuatı ve hayata geçirilen kurumları ortaya koymayı amaçlamaktadır. İdari ve hukuki yapının bütünleşik yapısına istinaden konuyla ilgili öne çıkan uluslararası düzenlemeler, T.C. Anayasası ve diğer yasal düzenlemeler göz önünde bulundurulmuş, bu metinlerin tematik bir incelemesi yapılmıştır. Türkiye’nin taraf olduğu, doğrudan etnik ayrımcılıkla ilgili birçok uluslararası sözleşmeye karşılık başta Anayasa olmak üzere iç hukukta konunun henüz yeterince ele alınmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Keywords

Ayrımcılık, Etnik Köken, Anayasa, Ulusal ve Uluslararası Mevzuat

References

• Avrupa Konseyi. (t.y.). Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi. Strazburg. https://www.echr.coe.int/documents/convention_tur.pdf, (13.12.2022).
• Bayır, D. (2018). Eşitlik, Ayrımcılık, Irkçılık. Uluslararası Ayrımcılık Konferansı içinde (ss. 71-79). İstanbul: ESHİD.
• Committee on the Elimination of Racial Discrimination. (2009). International Convention on the Elimination of all Forms of Racial Discrimination: Concluding Observations of the Committee on the Elimination of Racial Discrimination. https://insanhaklarimerkezi.bilgi.edu.tr/media/uploads/2015/08/03/CERD:C:TUR:CO:3.pdf, (14.12.2022).
• Committee on the Elimination of Racial Discrimination. (2016). International Convention on the Elimination of all Forms of Racial Discrimination: Concluding Observations on the Combined Fourth to Sixth Periodic Reports of Turkey. https://insanhaklarimerkezi.bilgi.edu.tr/media/uploads/2020/12/08/CERD_C_TUR_CO_4-6_E.pdf, (10.12.2022).
• Crickley, A. (2018). Güncel Irkçılık ve Ayrımcılık Türleri: BM Irk Ayrımcılığının Kaldırılması Komitesi’nin Çalışmaları Üzerine Bir Değerlendirme. Uluslararası Ayrımcılık Konferansı içinde (ss. 17-26). İstanbul: ESHİD. https://www.esithaklar.org/wp-content/uploads/2019/01/Ayr%C4%B1mc%C4%B1l%C4%B1k-Konferans%C4%B1-Bildiri-Kitab%C4%B1.pdf, (10.12.2022).
• Duman, E. (2017). Ayrımcılık Yasağı ve Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Raporu. Ankara. https://kaosgldernegi.org/images/library/2017tihek.pdf, (14.12.2022).
• Eşit Haklar İçin İzleme Derneği. (2016). Irk veya Etnik Köken Ayrımcılığı Haklarınızı Bilin. İstanbul. https://www.esithaklar.org/wp-content/uploads/2016/02/Brosur-TR.pdf, (10.12.2022).
• Eşit Haklar İçin İzleme Derneği. (2020). Irk, Etnik Köken, Din ve İnanç Ayrımcılığı Haklarımızı Bilelim. https://www.esithaklar.org/wp-content/uploads/2020/10/ESHID_Ayrimcilik_Brosur.pdf, (10.12.2022).
• European Court of Human Rights ve Steering Committee for Human Rights. (2000, 4 Kasım). Protocol No.12 to the Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms. Rome. https://insanhaklarimerkezi.bilgi.edu.tr/tr/content/62-avrupa-insan-haklar-sozlesmesine-ek-12-numaral-protokol/, (12.12.2022).
• Gişi, S. (2017). Ombudsmanlık Kurumu, İsveç ve Fransa Ülke Uygulamaları ile Avrupa Ombudsmanı Üzerine Bir İnceleme. Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, 2: 1-42. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/337002, (10.12.2022).
• Gül, I. I. ve Karan, U. (2011). Ayrımcılık Yasağı: Kavram, Hukuk, İzleme ve Belgeleme. (B. Yeşiladalı ve G. Ayata, Ed.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi. https://dspace.ceid.org.tr/xmlui/bitstream/handle/1/1040/Ayrimcilik_Yasagi_Kavram_Hukuk_Izleme_ve_Belgeleme.pdf?sequence=1&isAllowed=y, (9.12.2022).
• Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme. (2002, 13 Mayıs). https://insanhaklarimerkezi.bilgi.edu.tr/media/uploads/2015/08/03/IrkAyrimciligininOrtadanKaldirilmasinaDairSozlesme.pdf, (15.12.2022).
• İş Kanunu. (2003). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.4857.pdf, (10.12.2022).
• Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşmeye Ek İhtiyari Protokol. (2006). TBMM. https://insanhaklarimerkezi.bilgi.edu.tr/media/uploads/2015/08/03/MedeniVeSiyasiHaklarSozl_BireyselBasvuru_Protokol.pdf, (11.12.2022).
• Oran, B. (2018). Ulusal ve Uluslararası Yükümlülükler Açısından Türkiye’de Ayrımcılık ve Nefret. Uluslararası Ayrımcılık Konferansı içinde (ss. 27-37). İstanbul: ESHİD. https://www.esithaklar.org/wp-content/uploads/2019/01/Ayr%C4%B1mc%C4%B1l%C4%B1k-Konferans%C4%B1-Bildiri-Kitab%C4%B1.pdf, (10.12.2022).
• Şahin Taşğın, N. (2021). Irkçılık ve Ayrımcılığın Önlenmesi: Türkiye’deki Mevcut Durum ve Sosyal Hizmet İçin Öneriler. Toplum ve Sosyal Hizmet, 32(1), 293-315. doi:10.33417/tsh.738932
• Türk Ceza Kanunu. (2004). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5237.pdf, (12.12.2022).
• Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu. (2019). Ayrımcılıkla Mücadele ve Eşitlik Kurumları. https://www.tihek.gov.tr/ayrimcilikla-mucadele-ve-esitlik-kurumlari/, (12.12.2022).
• Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu. (2016). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.6701.pdf, (13.12.2022).
• Uyar, L. (2006). Birleşmiş Milletler’de İnsan Hakları Yorumları: İnsan Hakları Komitesi ve Ekonomik Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesi, 1981-2006 (1.Baskı.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. https://insanhaklarimerkezi.bilgi.edu.tr/media/uploads/2016/05/05/BMde_Insan_Haklari_Yorumlari_1981_2006.pdf, (12.12.2022).