ABD’DEKİ TIBBİ CİHAZ ŞİRKETLERİNİN TOPSİS VE PROMETHEE YÖNTEMLERİ İLE KARŞILAŞTIRILMASI - COVİD-19 ÖNCESİ VE SONRASI

Year 2023, , 380 - 399, 30.06.2023

Kemal Yaman , Ayşe Koramşa

https://doi.org/10.29106/fesa.1251039

Abstract

Hayatımızda değişiklikler meydana getiren Covid19, beraberinde farklı sağlık sorunlarının artmasına da sebebiyet vermiştir.
Koronavirüsün akciğerlerde inflamasyona yol açmasıyla solunum cihazlarına olan ihtiyaç artmıştır. Bu dönemde oksijen tüpü ve gereçleri, ventilatör cihazları, taşınabilir röntgen cihazları, test kitleri, bilgisayarlı tomografi (BT), tomografi cihazları, EKG ve infüzyon pompası gibi tıbbi teknolojilere gereksinim artmıştır. Araştırma kapsamında tıbbi teknoloji üreten şirketlerin finansal göstergeleri incelenmektedir.
Bu çalışmada, TOPSIS ve PROMETHEE yöntemleri kullanılarak ABD’deki tıbbi cihaz şirketlerinin finansal performansları irdelendikten sonra karşılaştırılmıştır. Araştırmada New York Menkul Kıymetler (NYSE) Borsasına kote edilmiş tıbbi cihaz üreten şirketleri 2016-2021 yılları arasında incelenmiştir. Araştırma iki zaman diliminden oluşmaktadır. Birinci zaman diliminde Covid19 öncesi (2016 ve Kasım 2019 arası)ve ikinci zaman diliminde Covid19 sonrası (Aralık 2019 ve 2021 yılı) olmak üzere incelenmiştir. Her iki dönem için tıbbi cihaz şirketlerinin finansal performansları belirlenen kriterlere göre hesaplanmıştır ve ardından TOPSIS ve PROMETHEE yöntemleri kullanılarak Covid19 pandemisinin tıbbi cihaz şirketleri üzerindeki etkisi karşılaştırma sonucunda değerlendirilmiştir.

Keywords

Finansal Performans, Ödeme Gücü, Promethee, Topsis

COMPARISON OF MEDICAL DEVICE COMPANIES IN THE USA WITH TOPSIS AND PROMETHEE METHODS - BEFORE AND AFTER COVID-19

Abstract

Covid19 has changed our lives, has also caused an increase in different health problems.
Coronavirus causes inflammation in the lungs that’s why the need for ventilators has increased. In this period, the need for medical technologies such as oxygen cylinders and equipment, ventilator devices, portable x-ray devices, test kits, computer tomography (CT), tomography devices, EKG and infusion pumps has increased. Within the scope of the research, financial indicators of companies producing medical technology are examined.
In this study, the financial performances of medical device companies in the USA are compared using TOPSIS and PROMETHEE methods. In the study, companies producing medical devices listed on the New York Stock Exchange (NYSE) are examined between 2016-2021. The research consists of two time periods. In the first time period, pre-Covid-19 (between 2016 and November 2019) and in the second time period, post-Covid-19 (December 2019 and 2021) are analyzed. The financial performances of medical device companies for both periods are calculated according to the determined criteria. Moreover, the impact of the Covid-19 pandemic on medical device companies is evaluated by using TOPSIS and PROMETHEE methods.
Keywords: Financial Performance, Solvency, Promethee, Topsis

Keywords

Financial Performance, Solvency, Promethee, Topsis

References

• Abdel-Basset, M., Ding, W., Mohamed, R. ve Metawa, N. (2020). An integrated plithogenic MCDM approach for financial performance evaluation of manufacturing industries. Risk Management, 22(3), 192–218. https://doi.org/10.1057/s41283-020-00061-4
• Acar, M. (2003). Tarımsal İşletmelerde Finansal Performans Analizi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20, 21–37. Administration for Community Living. (2021). 2020 Profile of Older Americans (Issue May).
• Aduba, J. J. (2022). Framework for firm-level performance evaluations using multivariate linear correlation with MCDM methods: application to Japanese firms. In Asia-Pacific Journal of Regional Science (Vol. 6, Issue 1). Springer Singapore. https://doi.org/10.1007/s41685-021-00213-8
• Altuğ, F. (2010). Finansal Analiz Sürecinde Sistematik Yaklaşım Ve Öneriler. Doktora Tezi.
• Brans, J. P. ve Vincke, P. (1985). Note—A Preference Ranking Organisation Method. Management Science, 31(6), 647–656. https://doi.org/10.1287/mnsc.31.6.647
• Cevizci, D. K. ve Kayacan, O. (2019). Konfeksiyon İşletmelerinde En Uygun Fason Seçimi Problemine MACBETH ve TOPSIS Yöntemlerinin Uygulanması. Deu Muhendislik Fakultesi Fen ve Muhendislik, 21(62), 331–344. https://doi.org/10.21205/deufmd.2019216202
• Ceyhan, İ. F. ve Demirci, F. (2017). MULTIMOORA Yöntemiyle Finansal Performans Ölçümü: Leasing Şirketlerinde Bir Uygulama. Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(15), 277–296. http://dergipark.org.tr/tr/pub/bartiniibf/issue/30498/329992
• Dereköy, F. (2020). Borç Ödeme Gücünün Ölçülmesinde Geleneksel Oranlar ile Nakit Akış Oranlarının Karşılaştırılması/ Comparison Of Traditional Ratios And Cash Flow Ratios In Measurement Of Debt Payment: A Case Of Manufacturing Sector. Uluslararası Ekonomi, İşletme ve Politika Dergisi, 4(1), 151–168. https://doi.org/10.29216/ueip.670565
• Elliott, K. L., Fritzsch, B., Yamoah, E. N. ve Zine, A. (2022). Age-Related Hearing Loss: Sensory and Neural Etiology and Their Interdependence. Frontiers in Aging Neuroscience, 14(February), 1–16. https://doi.org/10.3389/fnagi.2022.814528
• Erkılıç, C. E. (2021). Hastane Hi̇zmetleri̇ Sektörünün Critic Temelli̇ Topsis Yöntemi̇ İle Fi̇nansal Performansının Değerlendi̇ri̇lmesi̇. Pamukkale University Journal of Social Sciences Institute, 46(Denizli), 63–84. https://doi.org/10.30794/pausbed.865686
• Ertikin, K. (2019). TOPSİS ve PROMETHEE Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri İle Finansal Performansın Karşılaştırılması: BIST İnşaat Sektörü Üzerine Bir Uygulama. Yüksek Lisans Tezi.
• Gürkan, N. ve Gürkan, S. (2021). Yenilikçilik Kavramının İşletmelerin Finansal Performansı Üzerindeki Etkisi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 213–226. https://jik.srbiau.ac.ir/article_17916.html?lang=en
• Haring, B., Wissel, S. ve Manson, J. A. E. (2022). Somatic Mutations and Clonal Hematopoiesis as Drivers of Age-Related Cardiovascular Risk. Current Cardiology Reports, 24(8), 1049–1058. https://doi.org/10.1007/s11886-022-01724-2
• Hayden, A. N., Leptich, E. J. ve Arey, R. N. (2022). Invited review: Unearthing the Mechanisms of Age-Related Neurodegenerative Disease Using Caenorhabditis Elegans. Comparative Biochemistry and Physiology -Part A : Molecular and Integrative Physiology, 267(December 2021), 111166. https://doi.org/10.1016/j.cbpa.2022.111166
• İç, Y. T., Çelik, B., Kavak, S. ve Baki, B. (2022). An integrated AHP-modified VIKOR model for financial performance modeling in retail and wholesale trade companies. Decision Analytics Journal, 3(May), 100077. https://doi.org/10.1016/j.dajour.2022.100077
• Işıldak, M. S. (2018). Bist’te Dokuma, Giyim Eşyası ve Deri İşletmelerinin TOPSİS Yöntemi İle Finansal Performans Analizi. 8(16), 116–130.
• Kandemir, B. (2016). BİST’Te Yer Alan İmalat İşletmeleri̇ne Yöneli̇k Etki̇nli̇k Ölçümü ve Performans Değerlendi̇rmesi̇: Veri̇ Zarflama Anali̇zi̇ ve Topsi̇s Uygulaması. Yüksek Lisans Tezi. Karahüseyin, S. E. (2020). Turizm Sektöründe Finansal Oran Analizi: Örnek Firma Uygulamaları. Yüksek Lisans Tezi.
• Makan, A. ve Fadili, A. (2020). Sustainability Assessment of Large-Scale Composting Technologies Using PROMETHEE Method. Journal of Cleaner Production, 261, 121244. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2020.121244
• Mandic, K., Delibasic, B., Knezevic, S. ve Benkovic, S. (2014). Analysis of the financial parameters of Serbian banks through the application of the fuzzy AHP and TOPSIS methods. Economic Modelling, 43, 30–37. https://doi.org/10.1016/j.econmod.2014.07.036
• Meder Çakır, H. ve Küçükkaplan, İ. (2012). İşletme Sermayesi Unsurlarının Firma Değeri ve Karlılığı Üzerindeki Etkisinin İMKB ’ de İşlem Gören Üretim Firmalarında 2000 – 2009 Dönemi İçin Analizi. 69–87.
• Mercan, Y. ve Çetin, O. (2020). COPRAS ve VIKOR Yöntemleri ile BIST Elektrik Endeksindeki Firmaların Finansal Performans Analizi. Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi, 5(9), 123–139. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijar/issue/52793/692350
• Molla, M. U., Giri, B. C. ve Biswas, P. (2021). Extended PROMETHEE Method With Pythagorean Fuzzy Sets For Medical Diagnosis Problems. Soft Computing, 25(6), 4503–4512. https://doi.org/10.1007/s00500-020-05458-7
• Öncü, M. A., Bayat, M., Kethüda, Ö. ve Zengin, E. (2015). Yenilik Ve Müşteri̇ Performansının Fi̇nansal Performans Üzeri̇ndeki Etki̇si̇: Orta Ölçekli̇ Sanayi İşletmeleri̇nde Bi̇r Araştırma. Marmara Üniversitesi İ.İ.B. Dergisi, 37(1), 149–164.
• Or, K. H. (2022). İnsan Odaklı Aydınlatmanın Bireysel Boyutları. ELECO 2022 Elektrik-Elektronik ve Biyomedikal Mühendisliği Konferansı.
• Özçelik, H. ve Küçükçakal, Z. (2019). BIST’de İşlem Gören Finansal Kiralama ve Faktoring Şirketlerinin Finansal Performanslarının TOPSIS Yöntemi İle Analizi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 510675(81), 249–270. https://doi.org/10.25095/mufad.510675
• Poulose, N. ve Raju, R. (2014). Aging and İnjury: Alterations in Cellular Energetics and Organ Function. Aging and Disease, 5(2), 101–108. https://doi.org/10.14336/AD.2014.0500101
• Rajeh, A. M. A. (2023). Trend of Admissions Due to Chronic Lower Respiratory Diseases: An Ecological Study. Healthcare (Switzerland), 11(1). https://doi.org/10.3390/healthcare11010065
• Reis, Ş. G. ve Aydın, N. (2014). Pay Likiditesi ve Finansal Performans Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Borsa İstanbul Uygulaması. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(3), 607–617. https://dergipark.org.tr/en/pub/jss/issue/24226/256816?publisher=gantep?publisher=gantep
• Sakarya, Ş. ve İlkdoğan, S. (2022). BIST Bilişim Sektöründe Faaliyet Gösteren İşletmelerin Finansal Performanslarının Nakit Akış Oranları Kapsamında CRITIC Temelli TOPSIS Yöntemi ile Değerlendirilmesi. Pamukkale University Journal of Business Research, 9(2), 421–445. https://doi.org/10.47097/piar.1173015
• Sarı, T. (2020). Banka Performans Ölçümünde Topsis ve PrometheYöntemleri̇ni̇n Karşılaştırılması. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 99–118. https://doi.org/10.16951/atauniiibd.480238
• Sennaroglu, B. ve Varlik Celebi, G. (2018). A military airport location selection by AHP integrated PROMETHEE and VIKOR methods. Transportation Research Part D: Transport and Environment, 59(January), 160–173. https://doi.org/10.1016/j.trd.2017.12.022
• Söylemez, Y. (2020). Finansal Performans Değerlendirmesinde Topsis ve Gri İlişkisel Analiz Yöntemlerinin Karşılaştırılması. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 18(3), 61–79.
• Taşdemir, B. (2017). Sürdürülebilirlik Raporları Kapsamında Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Finansal Performans Üzerine Etkisi: BİST Sürdürülebilirlik Endeksinde Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi.
• Tayyar, N., Akcanlı, F., Genç, E. ve Erem, I. (2014). BİST’e Kayıtlı Bilişim ve Teknoloji Alanında Faaliyet Gösteren İşletmelerin Finansal Performanslarının Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) ve Gri İlişkisel Analiz (GİA) Yöntemiyle Değerlendirilmesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 61, 19–40. https://doi.org/10.25095/mufad.396447
• Tekin, İ. (2017). Finansal Analiz Teknikleri ve Finansal Analiz üzerine Bir Uygulama. Yüksek Lisans Tezi.
• Truong, C. (2009). Value Investing using Price Earnings Ratio in New Zealand. University of Auckland Business Review, 11(1), 26.
• Uzun, S. ve Kazan, H. (2016). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemlerinden AHP TOPSIS ve PROMETHEE Karşılaştırılması: Gemi İnşada Ana Makine Seçimi Uygulaması. Journal of Transportation and Logistics, 1(1), 99–113. https://doi.org/http://dx.doi.org/10.22532/jtl.237889 Çok
• Yalçın, N. ve Bayrakdaroğlu, A. (2012). Strategic Financial Performance Evaluation of the Turkish Companies Traded on ISE. Ege Akademik Bakis (Ege Academic Review), 12(4), 529–529. https://doi.org/10.21121/eab.2012419514
• Yalçın, N., Bayrakdaroglu, A. ve Kahraman, C. (2012). Application of fuzzy multi-criteria decision making methods for financial performance evaluation of Turkish manufacturing industries. Expert Systems with Applications, 39(1), 350–364. https://doi.org/10.1016/j.eswa.2011.07.024
• Yalçın Seçme, N., Bayrakdaroǧlu, A. ve Kahraman, C. (2009). Fuzzy performance evaluation in Turkish Banking Sector using Analytic Hierarchy Process and TOPSIS. Expert Systems with Applications, 36(9), 11699–11709. https://doi.org/10.1016/j.eswa.2009.03.013
• Ziemba, P. ve Gago, I. (2022). Uncertainty of Preferences in the Assessment of Supply Chain Management Systems Using the PROMETHEE Method. Symmetry, 14(5). https://doi.org/10.3390/sym14051043