DÖVİZ FUTURE SÖZLEŞMESİ, FIKHÎ BOYUTU VE ALTERNATİFLERİ

Yıl 2021, Cilt: 26 Sayı: 1, 79 - 92, 30.06.2021

Zeynelabidin Hayat

Öz

Bu çalışma dört ana başlıktan oluşmaktadır. Birinci başlıkta Esnâf-ı Sitte hadisi bağlamında fakîhlerin sarf tanımı ve sarfın sıhhat şartları ile ilgili görüşleri ele alınmaktadır. İkinci başlıkta günümüz döviz piyasalarının çeşitleri, piyasaların özellikleri, kullanıcıları ve bu piyasalarda kullanılan terimlere değinilmektedir. Üçüncü başlıkta Future sözleşmenin tanımı, unsurları, özellikleri ve işleyişi hakkında bilgi verilmektedir. Ayrıca bu başlıkta Future ve Forward sözleşmeleri arasındaki farklılıklar ile Türkiye’de Future sözleşmelerinin tarihi ve hacminden bahsedilmektedir. Dördüncü ve son başlıkta ise Future sözleşme ile ilgili çağdaş araştırmacıların görüşleri ve bu görüşleri desteklemek için getirdikleri deliller ele alınıp bu delileri tartışarak tercih edilen görüşe ulaşılmaya çalışılmaktadır. Aynı zamanda vaad şeklinde Forward yapılması, aynı para biriminde alışveriş yapılması ve yeni bir ortak para birimi tedavüle sokulması gibi Future sözleşmenin alternatif olarak önerilen İslâmi çözümlere değinilmektedir

Anahtar Kelimeler

Future, Forward, Döviz, Piyasa, Sözleşme

Kaynakça

• Abdu’l-Azîm, Hamdî, et-Te’âmul fi’l-esvâki’l-‘umlâti ed-devliyye, Virginia: el-Ma’hedü’l-‘Âlî li’l-Fikri’l-İslâmî, 1996.
• Ahmed, Ahmed Muhyiddin, “el-Muḍârabetu fi’l-‘umle ve’l-vesâilu’l-meşrû’a li’tecennubi aḍrâriha el-iḳtisâdiyye”, Mecelletü Mecmai’l-Fıkhi’l-İslâmî, 11/1, Bahrayn: 14-19 Aralık 1998, 435-483.
• Âl Câsim, Muhammed Ali Riza, el-Kavâ’id el-Esâsiyye fi’l-İktisâd ed-Devlî, Bağdad: Matb’atü’l-Tadâmun, 2.baskı, 1967.
• Âl Süleymân, Mubârak b. Süleymân, Aḥkamu’t-t’amuli fi’l-esvâḳi’l-mâliyye, Riyâd:Kunûz İşbîlye, 2005.
• Bayındır, Servet, Vadeli İşlem Sözleşmeleri, İstanbul: Süleymaniye Vakfı, 2008.
• Büceyrimî, Süleymân, Tuhfetü’l-Habîb ‘alâ Şerḥi’l-Ḫaṭîb, Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1995.
• Cemel, Süleymân b. Ömer, Fütûḥâtü'l-vehhâb bi-tavżîḥi Şerḥi Menheci'ṭ-ṭullâb, Beyrut: Dâru’l-Fikr, t,y.
• Dede, Kenan, Katılım Bankalarında Hazine Ürünleri ve Sermaye Piyasası Uygulamaları, (İstanbul: TKBB Yayınları, 2017.
• Durmuş, Abdullah, Fıkhî Açıdan Günümüz Para Mübadelesinde İşlemleri, İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2008.
• Ersoy, Ersan,“Türkiye’de ve Dünyada Organize Türev Piyasaların Gelişimi”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 51, (Temmuz 2011), 63-80.
• Faizsiz Finans Kuruluşları Muhasebe ve Denetleme Kurumu (AAOIFI), Faizsiz Finans Standartları, İstanbul: TKBB Yayınları, 1437.
• Gözgör, Giray, Finansal Türev Piyasaları: Forward, Futures, Opsiyon ve Döviz Üzerine Bir Uygulama, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Teorisi Anabilim Dalı, Yüksek Lisan Tezi, 2008.
• Hamûd, Sami, “et-Ta’ḳîb ve’l-Munâḳaşa”, Mecelletü Mecmai’l-Fıkhi’l-İslâmî, 11/1, Bahrayn: 14-19 Aralık 1998, 572-574.
• Hayat, Zeynelabidin, Esnâf-ı Sitte hadisi bağlamında faiz tartışmaları, Erzincan: Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Sosyal bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• İbn Ḳudâme, Muvaffaḳuddin, el-Muğnî fi Fıḳhi’l-İmâm Aḥmed, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1405.
• İbn Mâze, Burhaneddin el-Buhârî, Muhîtu’l-Burhânî fi’l-Fıkhi’n-Nu‘mânî, thk. Abdulkerîm Sâmî el-Cündî, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
• İbn Manẓûr, Ebü’l-Faḍl Cemâlüddîn, Lisânü’l-ʿArab, Beyrut: Dâr Ṣâdır,3.baskı, 1414.
• Ebû Gudde, Abulsettâr - Ḫûca, ‘İzzü’d-Dîn, Ḳarârâtü ve tavṣiyyâtü nedevâti’l-Baraketi li’l-iḳtiṣâdi’l-İslâmî 1981-2001, Cidde: Mecmu’atü Delleti’l-Baraka, 6.baskı, 2001.
• Karadağî, Ali Muhyiddin, “el-Esvâkü’l-mâliyye fi mizâni’l-fıkhi’l-İslâmî”, Mecelletü Mecmai’l-Fıkhi’l-İslâmî, 11/1, Bahrayn: 14-19 Aralık 1998, 73-194.
• el-Marzûḳî, Sâlih, “et-Ta’ḳîb ve’l-Munâḳaşa”, Mecelletü Mecmai’l-Fıkhi’l-İslâmî, 11/1, Bahrayn: 14-19 Aralık 1998, 566-570.
• Mevsılî, Abdullah b. Mahmûd, el-İḫtiyâr li-taʿlîli’l-Muḫtâr, thk: Mahmûd Ebu Dakîka, Kahire: Matbatu’l-Halebi, 1937.
• el-Mısrî, Refîḳ Yûnus, Buhûsun fi’l-iktisâdi’l-İslâmi, Dımaşk: Daru’l-Mektebî, 2.baskı, 2009.
• Ulusoy, Muzaffer, Vadeli işlem piyasaları ve Türkiye döviz piyasasında vadeli işlem ve opsiyon piasası’nın (VİOP) gelişimi, Ankara: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Lisanüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Osmanî, Muhammed Taki, “’Ukûdü’l-Mustakbeliyyâti fi’s-sila’i fi dav’i eş-şerî’ati’l-İslâmiyye”, Mecelletü Mecmai’l-Fıkhi’l-İslâmî, 7/1, Cidde: 9-14 Mayıs 1992, 341-355.
• er-Recrâcî, Ebu’l-Hasan, Menâhicü’t-tahṣîl ve netâicu leṭâifi’t-te’vil fi şerhi’l-Mudevvene ve halli muşkilatühâ, thk: Ebu’l-Faḍl ed-Dimyâṭî ve Ahmed b. Ali, Beyrut: Daru İbn Hazm, 2007.
• Sübkî, Takiyyüddin Ebu’l-Hasen, Tekmiletü’-Mecmûi Şerhi’l-Mühezzeb, Beyrut: Daru’l-Fikr, ty. Şirbînî, Ḫatîb, Muġni’l-muḥtâc ilâ maʿrifeti meʿânî elfâẓi’l-Minhâc, Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Uleyş, Ebu Abdillah Muhammed, Minehu’l-Celîl Şerhun Alâ Muhtasari Seyyidî Halil, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1989.
• Zeyla’î, Fahruddin, Tebyînu’l-Hakâik Şerhu Kenzi’d-Dekâik, Bulak: el-Matbaatu’l-Kübrâ’l-Emîriyye, 1313.
• Zübeydî, Murtaza, Tâcü’l-‘arûs min cevâhiri’l-ḳâmûs, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1414.
• Zühaylî, Vehbe, el-Mu’âmelatü’l-mâliyetü’l-mu’âṣıra, Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 3.baskı, 2006.