TOPLUMSAL CİNSİYET ROLLERİNİN YENİDEN İNŞASI SÜRECİNDE MASALLAR: “EŞİT MASALLAR” ÖRNEĞİ

Year 2022, , 738 - 751, 29.12.2022

Hakan Çelikten

https://doi.org/10.55666/folklor.1193116

Cited By: 2

Abstract

Toplumsal cinsiyet olgusu, çeşitli mecralarda tartışılan popüler bir konudur. Gündelik hayatta popülaritesini her geçen gün artıran bu konunun sosyal bilimlerin çeşitli dallarınca ele alınıp süreç ve sonuç tanımlaması yapması kaçınılmazdır. Söz konusu tartışma alanı incelendiğinde tartışmaların bir bölümünün, geleneksel toplumsal cinsiyet rollerinin değişmesi gerekliliği üzerine ilerlediği görülmektedir. Hâl böyle olunca bir taraftan değişmesi gerektiği vurgulanan geleneksel kadın ve erkek rolleri çeşitli araçlar vesilesiyle geniş kitlelere işlenmeye çalışılırken diğer taraftan değişimin sonucu kaygılı ifadelerle gelenek savunucuları tarafından dile getirilmektedir. Söz konusu değişimin topluma empoze edilmesi ise çeşitli araçlarla yapılmaktadır. Böylesi araçlardan geleneksel kültürel ürünlerin kullanımı dikkat çekmektedir. Yakın dönemde değişim savunucularının geleneksel ürünler üzerinden konuyu ele alarak hedef kitlelere ulaşma yolunu tuttukları anlaşılmaktadır. Bu ürünlerden biri masallardır. Masalların özellikle genç nesiller üzerindeki eğitimsel işlevi, söz konusu türün belirli amaçlar doğrultusunda kullanılmasını uygun kılmaktadır. Masallar yapısı gereği karşı tarafa bir yandan olağanüstü bir dünyanın kapısının açarken bir yandan da çeşitli iletilerin aktarılmasını sağlamaktadır. Hâl böyle olunca toplumsal cinsiyet olgusunun yeniden inşasında klasik masalların kullanıldığı görülmektedir.
Yakın dönemde böylesi çalışmalardan biri Eşit Masallar projesidir. Bu projede çeşitli isimler bir araya gelmiş ve dünya genelinde popüler olan masallar yeni dönem toplumsal cinsiyet algısı üzerinden yeniden kurgulanmıştır. Ortaya çıkan ürünler, Odeabank desteği ile Can Sanat Yayınları tarafından yayınlanmıştır. Bu çalışmada söz konusu proje dâhilinde yayınlanan Kırmızı Başlıklı Kız, Rapunzel, Sindirella’nın Bilmecesi, Kurbağa Prens ve Pamuk Kalpli Prens ve Yedi Cüceler adlı anlatılar içerik analizi ile değerlendirilmiştir. Söz konusu değerlendirme kahraman, olay örgüsü ve temalar, ileti ve son/bitiş başlıkları altında yapılmıştır. Yapılan incelemede, yeni dönem masallarında cinsiyet üzerindeki ataerkil odaklı beğeni kültürünün eleştirildiği ve masallar vesilesi ile aktarıldığı iddia edilen geleneksel cinsiyet kalıpyargılarının değiştirilmeye çalışıldığı görülmektedir. Bunu yaparken kadın ve erkek ilişkisi, beden, geleneksel roller, cinsiyete dayalı statü, iş bölümü gibi toplumsal cinsiyet rollerini yansıtan hususlarda ciddi değişimlerin yapıldığı görülmektedir. Özellikle kadın kimliği yeniden inşa edilirken klasik masallarda yer alan kadın kimliğinin temelinden ele alındığı anlaşılmaktadır.

Keywords

Toplumsal Cinsiyet, Masal, Cinsiyet Kimliği, Değişim ve Dönüşüm

References

• BASCOM, W. (2014). “Folklorun Dört İşlevi”. (Çev.: Ferya Çalış), Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2, editör: M. Öcal Oğuz ve Selcan Gürçayır Teke, Ankara: Geleneksel Yayınları: 71-86. BAYHAN, V. (2013). “Beden Sosyolojisi ve Toplumsal Cinsiyet”. Doğu Batı Dergisi, Y.16, S. 63, 147-164.
• BHASIN, K. (2003). Toplumsal Cinsiyet. (Çev.: Kader Ay), İstanbul: Kadav Yayınları.
• BUTLER, J. (2014). Bela Bedenler. (Çev.: Cüneyt Çakırlar ve Zeynep Talay), Pinhan Yayıncılık, İstanbul.
• CRANE, D. (2003). Moda ve Gündemleri/Giyimde Sınıf, Cinsiyet ve Kimlik. (Çev.: Özge Çelik), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• ÇELER, Z. (2013). “Annenin Serüveni: Kadının Anne Olarak Toplumsal Kurgulanışı”. Doğu Batı Dergisi, Y. 16, S. 63, 165-182. DÖKMEN, Z. (2009). Toplumsal Cinsiyet. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• GRİMM, K. (2011). Grimm Masalları II. (Çev.: Saffet Günersel), İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• OAKLEY, A. (2015). Sex, Gender and Society. England: Ashgate Publishing Limited.
• PERRAULT, C. (2016). Peri Masalları. (Çev.: Güner Or), İstanbul: Alfa Yayınları.
• URL-1: https://www.odeabank.com.tr/esit-masallar (Erişim: 05.10.2022)
• URL-2: https://www.odeabank.com.tr/SiteAssets/docs/Esit-Masallar-Kirmizi-Baslikli-Kirmizi.pdf (Erişim: 05.10.2022)
• URL-3: https://www.odeabank.com.tr/SiteAssets/docs/Esit-Masallar-Rapunzel.pdf (Erişim: 05.10.2022)
• URL-4: https://www.odeabank.com.tr/SiteAssets/docs/Esit-Masallar-Sindirellanin-Bilmecesi.pdf (Erişim: 05.10.2022)
• URL-5: https://www.odeabank.com.tr/SiteAssets/docs/Esit-Masallar-Kurbaga-Prens.pdf (Erişim: 05.10.2022)
• URL-6: https://www.odeabank.com.tr/SiteAssets/docs/Esit-Masallar-Pamuk-Kalpli-Prens-ve-Yedi-Cucele.pdf (Erişim: 05.10.2022)