YOZGAT OSETLERİNDE GÖÇ, KİMLİK VE KÜLTÜR EKSENİNDE GEÇİŞ DÖNEMLERİ

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 222 - 238, 24.03.2025

Gülbeyaz Aydoğan , Süleyman Fidan

https://doi.org/10.55666/folklor.1620522

Öz

Hareketli olan her canlının geçici ya da kalıcı olarak yaşamakta olduğu alanı değiştirmesine göç adı verilmektedir. Göç, bireysel ve kitlesel düzeyleri olan bir harekettir. Göçler, beraberinde kültürel olguları da taşımaktadır. Taşınan kültürel olgular zaman içerisinde değişime ve dönüşüme uğramakta ve böylece göç eden toplum göç ettiği yerin kültürü ile karşılıklı etkileşim yaşamaktadır. Bu bağlamda göç ile folklor ilişkisi mühim bir rol oynamaktadır. Göç eden topluluklar için önemli bir faktör de kimliktir. Folklorun ortaya çıkış sebeplerinden de birisi olan kimlik arayışı, kimlik olgusu ile folklorun yakından ilişkili olması anlamına gelmektedir. Toplumların kültürel kimlikleri ve folklor ürünleri birbirlerini besleyen kaynaklardır. Folklor, kimlik unsurlarındaki ortak ve farklı noktaları belirlemektedir.
Geçmişten beri doğu ile batı ve kuzey ile güney arasında kurduğu bağlantı önem arz eden Kafkasya bölgesi ekonomik ve siyasi açıdan tüm dünya tarafından ilgi görmüştür. Kafkasya, Kuzey Kafkasya ve Güney Kafkasya olmak üzere iki bölgeye ayrılmıştır. Bu çalışma, bir Kuzey Kafkasya halkı olan Osetlerin, Türkiye’ye göçleri ve yerleştikleri bölgelerden birisi olan Yozgat ilinde yaşatmakta oldukları kimlik ve kültürleri üzerine bir inceleme yapmayı amaçlamaktadır. 1859 tarihinde başlamış olan bu göçün nasıl gelişmiş olduğu, Osetlerin Türkiye sahasındaki yerleşimleri ve bir kısmının Yozgat’a nasıl yerleştiği, bu bölgedeki sosyal uyumları, kimlikleri, uygulamayı devam ettirdikleri ritüel ve folklor unsurları geçiş dönemleri bağlamında değerlendirilecektir. Söz konusu bölgeye yerleşen Osetler, Yozgat ilinin Boğazlıyan ilçesinde Poyrazlı köyünde ve Sarıkaya ilçesinin Kayapınar, Boyalık ve Karabacak köylerinde yaşamaktadırlar. Osetlerin bu köylere yerleşimleri, komşu köyler ile içerisinde oldukları ilişkiler ve geleneksel yaşantılarında öne çıkan halkbilimsel unsurları üzerinde durulmaktadır. Osetler, sofra geleneklerini, yemek geleneklerini, kişiler arasındaki ilişkilerdeki geleneklerini, geçiş dönemi olarak adlandırılmakta olan doğum, evlilik ve ölüm geleneklerini, eğlence geleneklerini ve daha birçok geleneksel unsurlarını korumuştur. Osetler, kimliklerini ve varlıklarını âdet ve geleneklerine sarılarak Türk kültürü içerisinde bir alt kimlik konumunda korumaya çalışmaktadır. Bu sebeple de Osetlerin halkbilimsel açıdan incelenmesi ve geleneklerinin kayıt altına alınması Türk kültürünü besleyen bir kaynak oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Oset, Göç, Folklor, Gelenek, Geçiş Dönemleri.

Etik Beyan

GAZİANTEP ÜNİVERSİTESİ REKTÖRLÜĞÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu 02.10.2024 Tarih 16 Nolu toplantı 12 sayılı karar

Kaynakça

• ADIGÜZEL, Y. (2016). Göç Sosyolojisi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• ALBOROV, B.A.( 1926). “Pervıy Osetinskiy Poet Temirbolat Osmanoviç Mamsurov”. İzvestiya Gorskogo Pedagogiçeskogo Instituta.
• ALTAŞ, B. (2018). “Kutlama ve Armağanlarca Kuşatılan Annelik: Diş Buğdayı, Baby Shower ve Annelik Ekseninde Diğer Ritüeller”. Mediterranen Journal of Humanitas, S. VIII/2, 1- 31.
• BALAT, G. (2023). “Balkan Göç Folkloru: Kuzey Makedonya Türklerinin Kültürel Belleği Cuma Türkülerinin İcra Bağlamı ve İşlevleri”. Avrasya Uluslararası Araştırma Dergisi, S.11 (36), 43-57.
• BORATAV, P. N. (1984). 100 Soruda Türk Folkloru. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• BURKE, P. (1996). Yeniçağ Başında Avrupa Halk Kültürü, (Çev. Göktuğ Aksan). Ankara: İmge Kitabevi.
• CHEN, V. H. H. (2014). “Cultural identity”. Key Concepts in Intercultural Dialogue, 22, 1-2.
• CHOCHIEV, G. (2019). Yakındoğu’daki Osetler: Yerleşim, Uyum, Etnik ve Sosyal Evrim. (Çev.: Topçu, M.). Kafkasya Calışmaları - Sosyal Bilimler Dergisi, (4). 135-158.
• ÇIBLAK, N. (2002). “Anadolu’da Ölüm Sonrası Mezarlıklar Çevresinde Oluşan İnanç ve Pratikler”. Türk Kültürü, S. 474, 605-614.
• ÇOBANOĞLU, Ö. (1999). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• ÇOBANOĞLU, Ö. (2016). “Göçmen Folkloru Bağlamında Brezilya Favelalarıyla Türkiye Gecekondu Mahallelerinin Karşılaştırılması”. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, S. 4 (8), 180-196.
• CİCİOĞLU, M. N. (2006). Geçit Ritleri Bağlamında Ölüm: Gaziantep Örneği. Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• DOĞUŞ VARLI, Ö. (2021). Müziğin Kimlikli Halleri. İstanbul: Doğu Kitabevi.
• DUNDES, A (1996) “Defining Identity Through Folklore”. Folklore Matters, Konoxville: The University of Tennessee Press, 1-39.
• DURBİLMEZ, B. (2008). “Nahçıvan Türk Halk İnanışlarında Mitolojik Sayılar”. Turkish Studies. S. 3/6, 212-225.
• DURMUŞ, İ. (1993). İskitler (Sakalar). Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
• ELIADE, M. (1999). Şamanizm. (Çev. İsmet Birkan). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• ELIADE, M. (2017). Kutsal ve Kutsal Dışı. (Çev. Ali Berktay). İstanbul: Alfa Mitoloji Yayınları.
• ERGİN, M. (2011). Dede Korkut Kitabı. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• FİDAN, G. G. (2023). Mensur Bir Kırk Hadis Kitabı. İstanbul: Ihlamur Akademi.
• FİDAN, S. (2018). “Kına Geleneği Bağlamında Oluşan Sözlü Şiir Ürünlerinin İşlevleri: Gaziantep Örneği”. Asia Minor Studies, AGP Özel Sayısı (6), 275-293.
• FİDAN, S. (2019). “Göç, Kimlik, Kültürel Etkileşim Bağlamında Avrupa’ya Türk İşçi Göçü ve Âşıklık Geleneği”. Filoloji Alanında Yeni Ufuklar, Ankara: Gece Kitaplığı, 99-118.
• FUAT, B. ve ÖZGÜZEL, S. (2019). “Türklerde Yaşam Tarzı Olarak Göç Olgusu ‘Göç Yolda Düzelir’”. Folklor/Edebiyat, S.100 (25), 815- 824.
• HALL, S. (1989). “Cultural Identity and Cinematic Representation”. Framework: The Journal of Cinema and Media, 36, 68-81.
• HANKO, L. (1979). “Ritüellerin Oluşum Süreci”. (Çev. Ruhi Ersoy). Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 3. Ankara: Geleneksel Yayıncılık, ss.199-212.
• KALAFAT, Y. (2006). Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri. Ankara: Babil Yayıncılık. KANTARCI, H. (2006). Kıskaçtaki Bölge Kafkasya. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• KANUKOV, İ.D. V. (1985). Osetinskom Aule. Rasskazı, Oçerki, Publitsistika. Orconikidze.
• KARAKAŞ, R. (2013). “Diyarbakır’da “Kırklı” Kavramı ve “Kırk Çıkarma” Etrafında Oluşan İnanış ve Uygulamalar”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 33, 59-75.
• KAYA, A. (2011). Türkiye’de Çerkesler-Diasporada Geleneğin Yeniden İcadı. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• KESKİN, A. (2023). “Göç ve Folklor: Literatür ve Tasnif Odaklı, Kuramsal Bir Çerçeve”. Folklor/Edebiyat, S. 114 (29), 459-486.
• KIZILOĞLU, M. (2021). Türk Kültüründe Kişi Adları (Türkiye Sahası). Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• KURTİŞOĞLU, F.B., BEŞİROĞLU, Ş.Ş. ve KOVANLIKAYA, Ç. (2008). “Boşnak Kültürel Kimliğinin Simgeleri: Akordeon ve Gusla”. İTÜ Dergisi/ Sosyal Bilimler. S.2 (5), 35-44.
• METİN BASAT, E. (2013). “Somut ve Somut Olmayan Kültürel Mirası Birlikte Koruyabilmek”. Milli Folklor, 25(100), 60-71.
• ÖRNEK, S. V. (1988). 100 Soruda İlkellerde Din Büyü Sanat Efsane. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• ÖRNEK, S.V. (1971). Anadolu Folklorunda Ölüm. Ankara: AÜDTCF Yayınları.
• POLAT, D. Ş. (2019). “Kafkasya’da Türkiye, Azerbaycan ve Gürcistan İttifakının Bölgesel Güvenliğe Etkileri”. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.6, S. 2, 248-265.
• SAYDAM, A. (2007) TDV İslam Ansiklopedisi, OSETLER, https://islamansiklopedisi.org.tr/osetler.
• ŞAHİN, C. (2001). “Yurt Dışı Göçün Bireyin Psikolojik Sağlığı Üzerinde Etkisine İlişkin Kuramsal Bir İnceleme”. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, S.2 (21), 57-67.
• ŞİMŞEK, E. (2008). “Ölümsüzlük İlacı Elma”. Turkish Studies, S.3(5),193-204.
• TALAS, M. (2009). “Mehmet Eröz’de Ölüm Âdetleri Üzerine Bir Araştırma”, ZfWT-Zeitschrift für die Welt der Türken. S. 1(2), 57-68.
• ZİYA GÖKALP (2013). Türk Töresi. İstanbul: Bilgeoğuz Yayınları.