Ortaokul Beşinci Sınıf Öğrencilerinin Okumaya Yönelik Tutum ve Alışkanlıkları ile Yaratıcı Okuma Algılarının Çeşitli Değişkenlere ve Aralarındaki İlişkiye Göre İncelenmesi

Year 2025, Volume: 11 Issue: 1, 148 - 184

Nihan Şanal , Hasan Güner Berkant

Abstract

Çalışmanın amacı, ortaokul beşinci sınıf öğrencilerinin okumaya yönelik tutum ve alışkanlıkları ile yaratıcı okumaya yönelik algılarının çeşitli değişkenlere ve aralarındaki ilişkiye göre incelemektir. Araştırmanın evrenini Kahramanmaraş ili merkez Onikişubat ve Dulkadiroğlu ilçelerinde bulunan ortaokullarda öğrenim gören ortaokul beşinci sınıf öğrencileri, örneklemini kolay ulaşılabilir durum örneklemesi kullanılarak belirlenen 637 ortaokul beşinci sınıf öğrencisi oluşturmaktadır. Nicel araştırma yöntemlerinden ilişkisel tarama modeli kullanılarak yürütülen araştırmada veriler “Okumaya Yönelik Tutum ve Alışkanlık Ölçeği”, “Yaratıcı Okumaya Yönelik Algı Ölçeği”, “Kişisel Bilgiler Formu” kullanılarak elde edilmiştir. Yapılan analizler sonucunda ortaokul beşinci sınıf öğrencilerinin okumaya yönelik tutum ve alışkanlıklarının ortalamanın üzerinde olduğu, kadın öğrencilerin okumaya yönelik tutum ve alışkanlıklarının daha yüksek olduğu görülmektedir. Babası üniversite mezunu olan öğrencilerin okumaya yönelik olumsuz tutum ve alışkanlıklarının yüksek olduğu, düzenli günlük tutan, haftada birden çok kitap okuyan ortaokul beşinci sınıf öğrencilerinin okumaya yönelik tutum ve alışkanlıklarının daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Ortaokul beşinci sınıf öğrencilerinin yaratıcı okumaya yönelik algılarının ortalamanın üzerinde olduğu, anne ve babası üniversite mezunu olan, düzenli günlük tutan, haftada birden çok kitap okuyan ve evde çalışma odası bulunan ortaokul beşinci sınıf öğrencilerinin yaratıcı okumaya yönelik algılarının daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Ortaokul beşinci sınıf öğrencilerinin okumaya yönelik tutum ve alışkanlıkları ile yaratıcı okumaya yönelik algıları arasında pozitif yönlü ve düşük düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir.

Keywords

Okuma tutumu, Okuma alışkanlığı, Yaratıcı okuma, Ortaokul beşinci sınıf öğrencileri

Examination of Secondary School Fifth Grade Students' Attitudes and Habits Towards Reading and Perceptions of Creative Reading According to Various Variables and Relationships Between Them

Abstract

This study aims to examine the attitudes and habits of secondary school fifth grade students towards reading and their perceptions of creative reading according to various variables and the relationship between them. The universe of the study consists of secondary school fifth grade students studying in secondary schools located in the central Onikişubat and Dulkadiroğlu districts of Kahramanmaraş province, and the sample consists of 637 secondary school fifth grade students determined by convenience sampling method. The research has been conducted using the correlational survey model as one of the quantitative research methods. The data have been obtained via “Scale of Attitudes and Habits Towards Reading”, “Scale of Perceptions Towards Creative Reading”, and “Personal Information Form”. The results of the analysis show that level of attitudes and habits of the secondary school fifth-grade students towards reading are above the average, and attitudes and habits of female students towards reading are higher than male students. It has been determined that students whose fathers have university graduates have high levels of negative attitudes and habits towards reading, and fifth-grade students who keep a regular diary and read more than one book a week have high levels of attitudes and habits towards reading. It has been found that the perception levels of fifth-grade students towards creative reading are above the average. Besides that, the secondary school fifth-grade students, whose parents are university graduates, who keep a regular diary, read more than one book a week and have a study room have higher perception levels towards creative reading. There is a positive and low-level significant relationship between attitudes and habits of the secondary school fifth-grade students towards reading and their perception levels towards creative reading.

Keywords

Reading attitude, Reading habit, Creative reading, Secondary school fifth-grade students

References

• Ada, A. F. (1987). Creative reading a relevant methodology for language-minority children. In L. M. Maleve (Eds.) Theory research and application: Selected papers (pp. 97-111). Learning and Instruction Bilingual Program.
• Akın, E. (2016). Ortaokul öğrencilerinin okuma alışkanlığı ve yazma tutumları ile türkçe dersi akademik başarıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Akademik Bakış Dergisi, 54, 469-483.
• Akkaya, N. & Özdemir, S. (2013). Ortaöğretim öğrencilerinin okumaya yönelik tutumlarının incelenmesi: İzmir-Buca örneği. Bartın University Journal of Faculty of Education, 2(1), 75-96.
• Aytan, N. (2014). Okuma çeşidi olarak yaratıcı okumaya genel bir bakış. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(5), 651-667.
• Aytaş, G. (2003). Okuma gelişiminde çocuk edebiyatının rolü. Türklük Bilimi Araştırmaları, 13, 155-160.
• Balcı, A. (2009). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin kitap okuma alışkanlığına yönelik tutumları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(11), 264-299.
• Balcı, A., Uyar, Y. & Büyükikiz, K. K. (2012). İlköğretim 6. sınıf öğrencilerinin okuma alışkanlıkları, kütüphane kullanma sıklıkları ve okumaya yönelik tutumlarının incelenmesi. Turkish Studies, 7(4), 965-985.
• Başaran, M. & Ateş, S. (2009). İlköğretim beşinci sınıf öğrencilerinin okumaya ilişkin tutumlarının incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(1), 73-92.
• Batur, Z., Gülveren, H. & Bek, H. (2010). Öğretmen adaylarının okuma alışkanlıkları üzerine bir araştırma: Uşak eğitim fakültesi örneği. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 32-49.
• Berkant, H. G. & Şanal, N. (2021). Yaratıcı düşünmeye dayalı Türkçe dersinin ilkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin yaratıcı okuma becerilerine yönelik algılarına etkisi. International Academic Social Resources Journal, 6(32), 2074-2093.
• Bölükbaşı, F. (2010). İlköğretim öğrencilerinin Türkçe dersine yönelik tutumlarının başarı-cinsiyet-ailenin eğitim düzeyi bağlamında değerlendirilmesi. Turkish Studies, 5(3), 905-917.
• Büyüköztürk, Ş. (2018). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı istatistik araştırma deseni SPSS uygulamaları ve yorum. Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2020). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Creswell, J. W. (2017). Karma yöntem araştırmalarına giriş. (Çev. M. Sözbilir). Pegem Akademi.
• Çakıcı, D. (2007). Ön örgütleyicilerin okumaya yönelik tutum üzerindeki etkileri, İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(14), 65-82.
• Çeçen, M. A. & Deniz, E. (2015). Lise öğrencilerinin okumaya yönelik tutumları: Diyarbakır İli Örneği. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(30), 193-212.
• Çotuksöken, Y. (2006). Okuma etkinliği ve yazınsal metinler bağlamında yaşatıcı–yaratıcı okuma yöntemi. S. Sever (Ed.), 2. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu (s. 751-761). Ankara Üniversitesi Basım Evi.
• Demir, E. (2022). Ebeveyn okuma motivasyonunun ilkokul öğrencilerinin okuma alışkanlığı ve okuma tutumu ile ilişkisi. Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Duman, G. K. (2008). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin durumluk sürekli kaygı düzeyleri ile sınav kaygısı düzeyleri ve ana-baba tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Durualp, E., Çiçekoğlu, P. & Durualp, E. (2013). Sekizinci sınıf öğrencilerinin kitap okumaya yönelik tutumlarının internet ve kitap okuma alışkanlıkları açısından incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 2(1), 115-132.
• Dündar, E. (2022). Yaratıcı okuma tekniklerinin okumayla ilgili çeşitli değişkenlere etkisi. Doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Eren Yıldırım, D. (2022). Türkçe öğretmeni adaylarının yaratıcı okumaya ilişkin algılarının belirlenmesi. Yüksek lisans tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Göçer, A. (2007). Türkçe ve sınıf öğretmenleriyle öğretmen adayları için Türkçe öğretimi. Öncü Kitap.
• Graham, K. M. (2015). The effects of journaling on Taiwanese EFL students’ extensive reading habits and attitudes. Accents Asia, 2(7), 37-45.
• Günay, D. (2013). Dil ve iletişim. Papatya Yayıncılık Eğitim.
• Gül Özdil, B. & Demir, S. (2020). Okuma tutum ve alışkanlık ölçeği geliştirilmesi: güvenirlik ve geçerlik çalışması. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(30), 528-547.
• Gür Erdoğan, D. & Demir, Y. E. (2016). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin okumaya yönelik tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32, 85-96.
• Gürer, N. (2021). Yaratıcı okuma etkinliklerinin ilkokul 4. sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama, yaratıcı okuma, akıcı okuma ve eleştirel okuma becerilerine etkisi. Doktora tezi, Pamukkale Üniversitesi, Pamukkale.
• Gürsakal, S. (2012). PISA 2009 öğrenci başarı düzeylerini etkileyen faktörlerin değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(1), 441-452.
• Hızır, B. (2014). İlköğretimde yaratıcı okumanın yaratıcı düşünme becerisine etkisi. Yüksek lisans tezi, Muğla Sıtkı Kocaman Üniversitesi, Muğla.
• İnceoğlu, M. (2011). Tutum-algı iletişim. İmaj Yayınevi.
• Kaiser, C. (2003). Reading response journals via email. Master’s thesis, Technology Chestnut Hill College, Philadelphia.
• Kalaycı, Ş. (2015). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Asil Yayınevi.
• Karademir, M. & Gürsoy, B. (2018). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin kitap okuma alışkanlıklarının incelenmesi. İstanbul Aydın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 247-282.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemleri. Nobel Yayıncılık.
• Kasap, D. (2019). Yaratıcı okuma ve yaratıcı yazma çalışmalarının yaratıcı yazma okuduğunu anlama yazma ve yaratıcı yazma erişisine etkisi. Doktora tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli. Kayır, E. (2022). İlkokul öğrencilerinin yaratıcı okuma algısı okuma kaygısı ve okuma motivasyonu arasındaki ilişki. Yüksek lisans tezi, Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkkale.
• Köklü, N., Büyüköztürk, Ş. & Çokluk, Ö. (2024). Sosyal bilimler için istatistik. Pegem Akademi.
• Köseoğlu, E. (2011). İlköğretim 7. sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Ley, T. C., Schaer, B. B. & Dismukes, B. W. (1994). Longitudinal study of the reading attitudes and behaviors of middle school students. Reading Psychology: An International Quarterly, 15(1), 11-38.
• Mete, G. (2012). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin okuma alışkanlığı üzerine bir araştırma: Malatya İli Örneği. Dil ve Edebiyat dergisi, 1(1), 43-66.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2006). Türkçe öğretim programı. MEB.
• Obalar, S. & Ada, S. (2010). Ekolojik bakış açısı ve sosyal kapital kuram çerçevesinde öğrencilerin ilk okuma yazma becerilerinin incelenmesi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 32, 141-168.
• Odabaş, H., Odabaş, Y. & Polat, C. (2008). Üniversite öğrencilerinin okuma alışkanlığı. Bilgi Dünyası, 9(2), 431-465.
• Özdemir, S. & Şerbetçi, H. N. (2018). İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin okumaya yönelik tutumları (Bartın örneklemi). İlköğretim Online, 17(4), 2110- 2123.
• Sabak Kaldan, E. (2007). İlköğretim 3. sınıf öğrencilerinin Türkçe dersinde okuduğunu anlama becerilerini etkileyen ekonomik ve demografik faktörler. Yüksek lisans tezi, Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep.
• Sallabaş, M. E. (2008). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin okumaya yönelik tutumları ve okuduğunu anlama becerileri arasındaki ilişki. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(16), 141-155.
• Smith, E. H. (1965). Developing creative reading. Journal of Reading, 8(4), 278-282.
• Sönmez, V. & Alacapınar, F. G. (2019). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri. Anı Yayıncılık.
• Sur, E. (2020). Ortaokul öğrencilerinin eleştirel ve yaratıcı düşünme becerileri ile anlama becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Doktora tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Susar Kırmızı, F. & Kasap, D. (2017). Yaratıcı okuma ve yaratıcı yazma çalışmalarının yaratıcı yazma becerisine etkisi. Sınırsız Eğitim ve Araştırma Dergisi, 2(1), 48-62.
• Telli, A. (2021). Ortaokul öğrencilerinin okuma güdülenmeleri ile ebeveynlerinin eğitim düzeyi ve okuma kültürü görünümleri arasındaki ilişki üzerine bir inceleme. Yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Türkel, A. & Ünlücömert, N. (2013). Öğretici metinlere yönelik yaratıcı okuma uygulaması örneği ve sürece ilişkin öğrenci görüşleri. Turkish Studies, 8(12), 1345-1358.
• Tüzer, A. (2016). Ortaokul sekizinci sınıf öğrencilerinin okuma alışkanlıkları ile sayısal ders başarıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Kahramanmaraş.
• Uludağ Kırçıl, R. (2022). Yaratıcı okuma etkinliklerinin sınıf yönetimine etkisinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Amasya Üniversitesi, Amasya.
• Witty, P. A. (1974). Rationale for fostering creative reading in the gifted and the creative. In Labuda, M. (Eds.), Creative reading for gifted learners: A design for excellence (pp. 8-24). Delaware: International Reading Association.
• Yetgin, A. (2020). İlkokulda okuduğunu anlama yaratıcı okuma eleştirel düşünme ve üstbilişsel farkındalık: ilişkisel tarama modelinde bir araştırma. Yüksek lisans tezi, Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkkale.
• Yıldırım, H. & Şimşek, A. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, B. (1990). Okuma alışkanlığı ve Yenimahalle ilçe halk kütüphanesi. Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Yurdakal, İ. H. (2018). Yaratıcı okuma çalışmalarının ilkokul 4. sınıfta okuma ve yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmeye etkisi. Doktora tezi, Pamukkale Üniversitesi, Pamukkale.
• Yurdakal, İ. H. & Susar Kırmızı, F. (2017). Yaratıcı okumaya yönelik algı ölçeği: Güvenirlik ve geçerlik çalışması. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 6(3), 1726-1742.
• Zengin, B. & Şengel, Ü. (2020). Üniversite öğrencilerinin gelecekleriyle ilgili kaygı ve beklentilerinin belirlenmesi. Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 7(2), 435-454.