Tarihi Ḥabîbü’s-Siyer Fî Aḥbâri Efrâdi’l-Beşer

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 23, 373 - 380, 15.01.2023

Abdurrahman Gülmez

Öz

Eserin müellifi olan Hândmîr, 15. yüzyılda yaşamış olup Timur Devleti ile Safevî Devleti’nin önemli tarihçilerinden biridir. Müellifin dönemde yaşanılan olaylara şahit olması ve bu şahitliği Tarihi Ḥabîbü’s-siyer fî Aḥbâri Efrâdi’l-beşer adlı eserine aktarması, eseri son derece önemli kılmaktadır. Hândmîr’in Tarihi Ḥabîbü’s-siyer fî Aḥbâri Efrâdi’l-beşer adlı eseri, ilk defa 1138/1725-26 yılında Damad İbrâhim Paşa’nın desteğiyle oluşturulan tercüme heyeti tarafından Farsçadan Osmanlıcaya çevrilerek Türkçeye kazandırılmıştır. Eserin günümüz Türkçesine çevrilmesi hem Timur Devleti tarihi ve Safevî Devleti tarihi hem de İslâm tarihi araştırmaları için büyük bir kazanım olacaktır. Eserin her üç ciltinin sonunda dönemin vezirleri, devlet adamları, seyyidler, nakibler, ulemâ, fuzalâ ve şairlerin isimleri hakkında geniş bir malumat verildiğinden eser, Farsça tarih yazıcılığı araştırmaları açısından da önemli bir boşluğu doldurmuştur. Eser, üç cilttir. Birinci cilt, dört bölüm olup bu ciltte yaratılıştan İslâmiyet’in doğuşu ve ilk halifeye kadar olan dönem hakkında bilgi verilmektedir. İkinci cilt dört bölümden oluşmaktadır. Bu ciltte Emevî tarihinden başlayıp Celâleddin Hârizmşah’a kadar olan İslâm devletleri tarihi anlatılmaktadır. Üçüncü cilt ise beş bölüm içermektedir. Bu ciltte ise Türkistan Hanlıkları, Moğol Devleti ve Moğol Devleti sonrası İran’da kurulan çeşitli devletler, Timur Devleti ve Safevîler Devleti’nin ilk dönem tarihleri anlatılmaktadır. Çalışmamızda Hândmîr’in Tarihi Ḥabîbü’s-siyer fî Aḥbâri Efrâdi’l-beşer adlı eserinin 15. yüzyıl ve İslâm tarihi için önemi vurgulanmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

İslâm Tarihi, Hândmîr, Tarihi Ḥabîbü’s-siyer fî Aḥbâri Efrâdi’l-beşer, Timur Devleti

Tarikhi Ḥabīb al-Siyar Fī Aḥbāri Afrād al-Bashar

Öz

Qıyās al-Dīn B. Hāja Humām al-Dīn Muḥammad B. Hāja Jalāl al-Dīn Muḥammad B. Hāja Burhān al-Dīn Muḥammad-ī Ḥusaynī Shīrāzī, Khāndmīr, is the author of the work, had lived in the 15th century and is one of the important historians of the Timurīd State and the Safawīd State. The author’s witnessing the events which he had experienced in the period and transferring his witnessing to his work named Tarikhi Ḥabīb al-Siyar fī Aḥbāri Afrād al-Bashar have extremely made the work as important. Khāndmīr’s work named Tarikhi Ḥabīb al-Siyar fī Aḥbāri Afrād al-Bashar was first translated from the Persian language to the Ottoman Turkish language and it had been gained to the Turkish language by the translation committee formed with the support of Damad Ibrāhīm Pasha in 1138/1725-26. The translation of the work into the current Turkish language will be a great gain for both the history of the Timurīd State, the history of the Safawīd State, and the history of Islām. Since at the end of all three volumes of the work, extensive information had been given about the names of viziers, statesmen, sayyīds, naqībs, ʿulamāʾ, fudhalā and poets, the work had filled an important gap in terms of Persian historiography studies. The work has three volumes. The first volume has consisted of four chapters and given information about the period from creation to the birth of Islām and the first caliph. The second volume has consisted of four parts. In this volume, the history of Islāmic states starting from the history of the Umayyads to Jalāl al-Dīn Hāridhmshāh has been explained. The third volume has contained five chapters. In this volume, the history of the Turkestan Khanates, the Mongol State and the various states which had established in Iran after the Mongol State, the Timurīd State and the first period of the Safawīds State have been described. In our study, it will be tried to emphasize the importance of Khāndmīr’s work named Tarikhi Ḥabīb al-Siyar fī Aḥbāri Afrād al-Bashar for the 15th century and Islāmic history.

Anahtar Kelimeler

Islāmic History, Khāndmīr, Tarikhi Ḥabīb al-Siyar fī Aḥbāri Afrād al-Bashar, the Timurīd State

Kaynakça

• Referans1 Hândmîr, Gıyâsüddîn b. Hâce Hümâmiddîn Muhammed b. Hâce Celâliddîn Muhammed b. Hâce Burhâniddîn Muhammed-i Hüseynî Şîrâzî Hândmîr. Tarihi Habîbü’s-siyer fî Ahbâri Efrâdi’l-Beşer. Cilt 1-2-3-4, 4.Baskı, Tahran: İntişârât-e Hayyam, 1380.
• Referans2 Debirsyakî, Muhammed. Tarihi Habibi Siyer Fi Ağbar-ı Efradı Beşer. Dairetü'l-maarif Danişname Cihan-e İslam (İran), 12/548-549, 1386.
• Referans3 Hândmîr, Emir Mahmuh Hândmîr. Târîh-i Şâh İsmâʿîl ve Şâh Tahmâsb-ı Safevî: Zeyl-i Târîh-i Habîbü’s-siyer. Tashih Muhammed Ali Cerrahi. Tahran: İntişarat-e Gosterde, 1370. Referans1