Mehmet Akif Ersoy ve Ahlak Felsefesi

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 27, 100 - 132

Özkan Kerimoğlu

Öz

Bu çalışmanın temel amacı, Türk Milli marşını yazan, şair Mehmet Âkif Ersoy’un yaşadığı dönemde, toplumun yüzleştiği ahlâkî ve kültürel sorunlarla mücadelesini ve bulduğu çözümü anlamaya çalışmaktır. İçinde yaşadığı toplumu sarmalayan, bireysel ve toplumsal yozlaşmaya sebep olan problemler hakkında derin bir kaygıya kapılan Âkif, duyarlı bir insan ve düşünür olarak çözüm arayışına girmiştir. Problemler karşısında çözüm için mevcut ve baskın anlayışın yeterli olmadığını ileri sürmüştür. Âkif, bireysel ve toplumsal ilişkileri detaylı bir şekilde incelemiş ve çöküşün temel nedenini İslâm Dini’nin yanlış anlaşılıp, yanlış tatbik edilmesi ve bilimden mahrum kalmak olarak belirlemiştir. Bu hakikatten endişe ve rahatsızlık duyan şair, çözümü ise halis İslâm’a rücûda, Doğu’nun hikmeti ve Batı’nın fenninin mezcedilmesinde bulmuştur. Düşünür bununla birlikte bu çöküşten kurtulmak için samimiyet, doğruluk, birlik-beraberlik, çalışmak, yardımlaşmak ve dayanışma, teknoloji ve ilim alanındaki gelişmeleri takip etmek, onları alıp sahiplenmek ve ümit var olmak gibi erdemlere ihtiyaç olduğunu da söylemektedir. Âkif’in “Safahat” başta olmak üzere eserleri çalışmamıza kaynaklık edecektir.

Anahtar Kelimeler

İslam Felefesi, Mehmet Akif Ersoy, Ahlak, Fen, Teknoloji

Teşekkür

Çalışmalarınızda başarılar dilerim

Mehmet Âkif Ersoy and Moral Philosophy

Öz

The main purpose of this study is to try to understand the struggle of the poet Mehmet Âkif Ersoy, who wrote the Turkish national anthem, with the moral and cultural problems faced by the society during his lifetime and the solutions he found. Âkif, who was deeply concerned about the problems that surrounded the society he lived in and caused individual and social corruption, began to search for solutions as a sensitive person and thinker. He argued that the current and dominant understanding is not sufficient for solutions to problems. Âkif examined individual and social relations in detail and determined the main reason fort he collapse as misunderstanding and incorrect application of the Islamic Religion and deprivation of science. The poet, who was worried and disturbed by this truth, found the solution in returning to pure Islam and combining the wisdom of the East and the science of the West. The thinker also says that in order to get rid of this collapse, virtues such as sincerity, truthfulness, unity-togetherness, working, cooperation, and solidarity, following of developments in the field of technology and science embracing them and having hope are needed. Âkif’s works, especially “Safahat”, will be the source of our study.

Anahtar Kelimeler

Islamic Philosophy, Mehmet Akif Ersoy, Morality, Science, Technology

Kaynakça

• Abdülkadiroğlu, Abdülkerim-Abdülkadiroğlu, Nuran. Mehmet Âkif’in Kur’an-ı Kerim Tefsiri. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1992.
• Adıvar, A. Adnan. Osmanlı Türklerinde İlim. İstanbul: yy. 1970.
• Barut, Yaşar. “Mehmet Âkif Safahat Adlı Eserinde Eğitim ve Kültür”. I. Uluslararası Mehmet Âkif Ersoy Sempozyumu Bildiriler Kitabı. ed. Gökay Yıldız vd., Burdur: Mehmet Âkif Ersoy Üniversitesi Yayınları, 2008, 2/817.
• Bolay, Süleyman Hayri. Felsefi Doktrinler sözlüğü. İstanbul: 1979, 208-212.
• Cirhinlioğlu, Zafer-Tektaş, Musa. “Mehmet Âkif Ersoy’un Şiirlerinde Sosyolojik Temalar”. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2019 7(1), (99-109).
• Çağrıcı, Mustafa. İslâm Düşüncesinde Ahlâk. İstanbul: MÜ İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1989.
• Çağrıcı, Mustafa. Anahatlarıyla İslâm Ahlâkı. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1991.
• Çakan, İsmail L. “Babanzâde Ahmed Naim”. TDV İslam Ansiklopedisi. 4/375-376. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Çetinkaya, Bayram Ali. İslâm Ahlâk Esasları ve Felsefesi. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2019.
• Çuhadar, Cengiz-Coşar Hakan. “Ahlâk ve Temel Ahlâkî Kavramlar”. İslâm Ahlâk Esasları ve Felsefesi. ed. İsmail Erdoğan-Enver Demirpolat, İstanbul: Lisans Yayıncılık, 2022.
• Düzdağ, M. Ertuğrul. İstiklal Şairi Mehmet Âkif Ersoy. İstanbul: İski Yayınları, 2002.
• el-Hüseyn, Seyyit Süleyman. Vasiyetname-i Hüseyni. İstanbul: yy. 1333.
• Erdem, Hüsameddin. Sondevir Osmanlı Düşüncesinde Ahlâk. Konya: 1996.
• Ergin, Osman. Türk Maarif Tarihi. İstanbul: yy. 1977.
• Ersoy, Mehmet Âkif. Safahat. İstanbul: Sentez Neşriyat, 1990.
• Ersoy, Mehmet Âkif. “Tefsiri Şerif”. Sebilürreşad 9/223, 1912.
• Ersoy, Mehmet Âkif. Safahat. haz. M. Ertuğrul Düzdağ. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1987.
• Ersoy, Mehmet Âkif. Safahat. haz. Hüseyin Su-Abdurrahim Karadeniz. İstanbul: Hece Yayınları, 2009.
• Gürtaş, Ahmet. Atatürk ve Din Eğitimi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1993.
• İmamoğlu, A. Vahit. Bir İman ve Aksiyon Adamı Mehmet Âkif. İstanbul: Ravza Yayınları, 1997.
• Kabaklı, Ahmet. Mehmet Âkif. İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları, 2008.
• Kayhan, Mustafa. Mehmed Âkif’in Eserlerinde Kur’ân ve Tefsir. Gümüşhane: Üniversite Yayınları, 2022.
• Koçi Bey Risalesi, sad. Zuhuri Danişmend. İstanbul: yy. 1972.
• Kumsar, İsmail Alper. Safahat’ta Özlü Sözler. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2010, 218.
• Kuntay, Mithat Cemal. Mehmet Âkif. İstanbul: Timaş Yayınları, ty.
• Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli. çev. Hayreddin Karaman vd., Ankara: TDV Yayınları, 2017.
• Meriç, Ümit. Cevdet Paşa’nın Cemiyet ve Devlet Görüşü. İstanbul: yy. 1979.
• Okay, M. Orhan-Düzdağ, M. Ertuğrul. “Mehmet Âkif Ersoy”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 28/432-439. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Özgürel, Emine Özde. “Mehmet Âkif Ersoy’un Safahat Adlı Eserinde Batı Medeniyetini Olumlayıcı Yaklaşımlar”. Gazi Türkiyat (15) 2014.
• Özyurt, Cevat. "Mehmet Akif in Şiirlerinde Doğu Batı Gelenek ve Modernlik," Uluslararası Mehmet Akif Ersoy Sempozyumu, Balıkesir, 261-280, 2011. Said Halim Paşa, Buhranlarımız. İstanbul: yy. ty.
• Şimşek, Selami. Mehmed Âkif ve Tasavvuf. İstanbul: Buhara Yayınları, 2019.
• Taşdelen, Vefa. “Safahat’ın Felsefi Yapısı”. Hece Aylık Edebiyat Dergisi. Mehmet Âkif Özel Sayısı. 12 (133), 2008.
• Topçu, Nureddin. Garbın İlim Zihniyeti ve Ahlâk Görüşü. İstanbul: yy. 1959.
• Truçi, Betim. Mehmet Âkif Ersoy’un Ahlâk Anlayışı. Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2023.
• Turhan, Mümtaz. Kültür Değişmeleri. İstanbul: yy. 1969.
• Turhan, Mümtaz. Garblılaşmanın Neresindeyiz. İstanbul: yy. 1967.
• Turinay, Necmettin. İstiklal Marşı’nın 100. Yılında Mehmet Âkif Ersoy Şiir Külliyatı Safahat. Ankara: TBMM Yayınları, 2021.
• Ulaş, Sarp Erk. Felsefe Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2002.
• Uysal, Enver. “Mehmet Âkif Ersoy’un Ahlâk Anlayışı”. Mehmet Âkif’i Anlamak. ed. Alev S. Uğurlu-Selçuk Kırlı. Bursa: Türk Ocakları Derneği Bursa Şubesi, 2021.
• Ülken, Hilmi Ziya. “Türkiye’nin Modernleşmesi ve Bu Hareketin Öncüleri Olan Türk Düşünürleri”. AİFD 11/27-30, Ankara, 1963.
• Ülken, Hilmi Ziya. Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. İstanbul: yy. 1966.
• Yaşar, Selman. “Mehmet Âkif ve Neyzen Tevfik”. 1. Uluslararası Mehmet Âkif Ersoy Sempozyum. Burdur: Mehmet Âkif Ersoy Üniversitesi Yayınları, 2008.
• Yetiş, Kazım. Bir Mustarip Mehmet Âkif Ersoy. Ankara: Akçağ Yayınları, 2006.
• Yılmaz, M. Necip. “Marifet-Fazilet İlişkisi Bağlamında Mehmet Âkif’in Ahlâk Anlayışı”. ed. Asife Ünal. Geçmişten Geleceğe Ahlâk. Bartın Üniversitesi İslâmi İlimler Fakültesi Yayını, 2015.
• Yücekök, Ahmet. 100 Soruda Türkiye’de Din ve Siyaset. İstanbul: yy. 1976.