Veri zarflama analizi ile seçilmiş kalkınma ve yatırım bankalarının etkinlik performanslarının değerlendirilmesi: 2010-2021 dönemi Türkiye örneği

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 1, 51 - 65, 27.02.2023

Melike Çetinbakış , Selahattin Bektaş

https://doi.org/10.30855/gjeb.2023.9.1.004

Öz

Bu çalışmanın temel amacı, günümüzde etkisi giderek artan kalkınma ve yatırım bankalarının Türkiye’deki etkinlik performanslarının belirlenmesidir. Bu amaç doğrultusunda sekiz kalkınma ve yatırım bankasının veri zarflama analizi yöntemi ile etkinlik skorları 2010-2021 dönemi için hesaplanmıştır. Çalışmada VZA yöntemiyle bankaların etkinlik performansları ölçülmüştür. Burada VZA yönteminin seçilmesinin nedeni, homojen olan ve aynı işi yapan birimlerin karşılaştırılmasını iyi bir şekilde yapabilmesi ve literatürde etkinlik performansını belirlemede güvenilir bir yöntem olmasıdır. Analiz sonuçlarına göre ortalama yıllık teknik etkinlik sonuçlarına bakıldığında, incelenen dönem bağlamında bankaların etkinsiz olduğu tespit edilmiştir. Söz konusu durum, sektör içinde yapısal sorunların olduğunu işaret etmektedir. İlgili bankalar içerisinde Diler Yatırım Bankası’nın, tüm yıllarda etkinliği sağlayan tam teknik etkin banka olduğu bulgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kalkınma ve yatırım bankaları, veri zarflama analizi, banka performansı, etkinlik, Türkiye.

Destekleyen Kurum

YOK

Proje Numarası

YOK

Teşekkür

YOK

Evaluation of efficiency performances of selected development and investment banks with data envelopment analysis: The case of Turkey for the period 2010-2021

Öz

The main purpose of this study is to determine the efficiency performances of development and investment banks, whose influence is increasing day by day, in Turkey. For this purpose, efficiency scores of eight development and investment banks were calculated for the period 2010-2021 using the data envelopment analysis method. In the study, the efficiency performances of banks were measured with the DEA method. The reason for choosing the DEA method here is that it can compare homogeneous and identical units well and is a reliable method in determining efficiency performance in the literature. Looking at the average annual technical efficiency results according to the results of the analysis, it was determined that the banks were ineffective in the context of the examined period. This situation indicates that there are structural problems within the sector. Among the related banks, Diler Investment Bank has been found to be a fully technically efficient bank that provides efficiency in all years.

Anahtar Kelimeler

Development and investment banks, efficiency, data envelopment analysis, bank performance, Türkiye

Proje Numarası

YOK

Kaynakça

• Barboza, R. de M. and Vasconcelos, G. F.R. (2018). Measuring the aggregate effects of the Brazilian Development Bank on investment. North American Journal of Economics & Finance, DOI: https://doi.org/10.1016/j.najef.2018.12.013.
• Bektaş, S. (2016). Biga ilçesinde süt üretim kooperatiflerinin etkinlik ve verimlilik analizi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale. Sosyal Bilimler Enstitüsü/İktisat Anabilim Dalı, Çanakkale.
• Bektaş, S. ve Seki, İ. (2016). Süt üretim kooperatiflerinde etkinlik ve verimlilik: Biga örneği. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (1), 1–18.
• Bektaş, S. Seki, İ. (2018). Türk bankacılık sistemindeki katılım bankaları ile mevduat bankalarının rekabet gücü bakımından karşılaştırılması. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi 16 (4), 197–215.
• Bektaş. S. (2022). Faizsiz bankacılıkta performans ölçümü: Türk katılım bankaları üzerine ampirik bir inceleme (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, Bursa.
• Büyükakın F. ve Kapkara Kaya S. (2016). Katılım bankalarının veri zarflama yöntemi ile verimlilik ve etkinlik analizi üzerine bir değerlendirme (2010-2015 dönemi), ICOMEP 2016 | International Congress of Management Economy and Policy | Proceedings Book, 493-515.
• Candemir, M. ve Deliktaş, E (2006). TİGEM işletmelerinde teknik etkinlik, ölçek etkinliği, teknik ilerleme, etkinlikteki değişme ve verimlilik analizi. (1st ed.) Ankara: Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü.
• Coelli, T. J., Rao, D. S. P. and Battese, G. E. (1998). An introduction to efficiency ve productivity analysis. Boston: Kluwer Academic Publishers.
• Çalışır, M. ve Bengisu, B. (2018). Türkiye’de finansal sektörde faaliyet gösteren bankaların performanslarının veri zarflama yöntemi ile analizi. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20 (4), 172-200.
• Deliktaş, E. (2002). Türkiye özel sektör imâlat sanayiinde etkinlik ve toplam faktör verimliliği analizi. ODTÜ Gelişim Dergisi, 29 (3-4), 247–284.
• Dolgun, L. ve Atik, A.H. (2006). Kalkınma teorileri ve modern kalkınma bankacılığı uygulamaları. Ankara: Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş.
• Gardi, B., Hamawandy, N. M., Saeed, V. S. H., Ranjdar, M. A., Sulaiman, A. A., Mahmood, S. A. and Al-Kake, F. R. A. (2020). The effect of capital competence on the profitability of development and ınvestment banks in Turkey. Solid State Technology, 63 (6), 12572-12583.
• Hazar A. ve Babuşçu Ş. (2019). Bankacılığa giriş: Temel bankacılık bilgileri (1. Basım). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Işık, Ö. (2020). SD tabanlı MABAC ve WASPAS yöntemleriyle kamu sermayeli kalkınma ve yatırım bankalarının performans analizi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi , (29) , 61-78.
• Karahanoğlu, İ. (2017). Türk kalkınma ve yatırım bankalarının aktif karlılığını etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 50, (Temmuz-Aralık 2017), 167-186.
• Karataş, S. ve Akhisar İ. (2017). Performance ranking of development and ınvestment banks: ANP Application. Springer Proceedings in Business and Economics, in: Nesrın Özataç & Korhan k. Gökmenoglu (ed.), New challenges in Banking and Finance, 77-86, Springer.
• Kaynar, O., Zontul, M. ve Bircan, H. (2005). Veri zarflama analizi ile OECD ülkelerinin telekomünikasyon sektörlerinin etkinliğinin ölçülmesi. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1): 37 – 57.
• Koç, S., Bağcı A. ve Işık, K. C. (2016). Kalkınma ve yatırım bankalarının performansları açısından değerlendirilmesi: Türkiye ölçeği (2002-2012). Çankırı Karatekin Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6 (1), 227-256.
• Kök, R. ve Deliktaş, E. (2003). Endüstri iktisadında verimlilik ölçme ve strateji geliştirme teknikleri. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Yayınları. Malmquist, S. (1953). Index numbers and indifference curves, Trabajos de estatistica, 4(1): 209 – 242.
• Martinez, J. and Vicente C. L. (2012). Global survey of development banks. WorldBank Policy Research Working Paper 5696.
• Mustafayeva, Z. (2020). Yatırım ve kalkınma bankalarının performans analizi: 2013-2018 dönemi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, Bursa.
• Omar, A., Majid, S. A. ve Rulindo R. (2007). Effıciency and productivity performance of the private national banks in Indonesia. Gadjah Mada International Journal of Business, (April 2007, January-April 2007), 9 (1), 1–18.
• Öner, M. ve Demirel Arıcı, N. (2018). Türk bankacılık sektörünün etkinlik ve verimlilik analizi: 2012-2017 VZA ve Malmquist TFV endeksi uygulaması. Bankacılar Dergisi, 106, 18-36.
• Özdağoğlu, A., Yakut, E. ve Sezai B. (2017). Performance evaluation of Turkish banking sector with data envelopment analysis using entropic weights. Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi. 18 (1), 1-28, DOI: 10.24889/ifede.320037.
• Özel, N. G., Şahin, İ. E. ve Göral, R. ( 2017). Türk bankacılık sektöründe etkinlik ve verimlilik analizinin veri zarflama yöntemi ile incelenmesi: 2013-2015 dönemi uygulaması.
• Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi (The Journal of Social Economic Research), 17 (30. Yıl Özel Sayısı), 85-100.
• Özgür, E. (2021). Kalkınma ve yatırım bankalarının CAMELS analizi yöntemiyle finansal performanslarının değerlendirilmesi. İşletme Araştırmaları Dergisi Journal of Business Research-Turk, 13(4), 3206-3221.
• Karadağ Ak, Ö., Hazar A. and Babuşcu Ş (2022). Evaluation of the financial performance of development and investment banks with entropy-based ARAS method.
• Macroeconomics and Finance in Emerging Market Economies, DOI: 10.1080/17520843.2022.2035523.
• Seki, İ. (2011). Bilgi yönetişimi bağlamında üniversitelerin ekonomideki rolü (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü/İktisat Anabilim Dalı, İzmir.
• Seki, İ. ve Akbulut, M. (2015). Su ürünleri endüstrisindeki firmaların etkinlik ve verimliliklerini belirleyen faktörlerin TR22 bölgesi için analizi. Tarım Ekonomisi Dergisi 21 (1), 1–6.
• Seki, İ. ve Barbaros, R. F. (2011). Rekabet gücünün ölçülmesinde ulusal yenilik sistemleri ve üniversite ekonomisi yaklaşımı. Ege Akademik Bakış 11 (3), 407–424.
• Şenel, C., Şekeroğlu, S. (2019). Yatırım ve kalkınma bankalarının etkinliklerinin VZA yöntemiyle analizi ve Türk bankacılık sektöründe bir uygulama, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 54(1): 565-580.
• Şimşek, M., Koca, G. ve Alparslan, N. (2019). Farklı gelir gruplarındaki ülkelerin küresel rekabet ve insani kalkınma bakımından veri zarflama analizi ile değerlendirilmesi. Öneri Dergisi, 14 (52), 315-339.
• Tarım, A. (2001). Veri zarflama analizi matematiksel programlama tabanlı göreli etkinlik ölçüm yaklaşımı. No: 15, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Türkiye Bankalar Birliği (2022). Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası A.Ş.’’, 31 Mart 2022 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Olmayan Finansal Tablolar ve Sınırlı Denetim Raporu, Erişim: 27.08.2022.
• Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası (2022). Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası A.Ş.’nin 31 Mart 2022 Tarihi İtibarıyla Hazırlanan Üç Aylık Konsolide Olmayan Finansal Raporu, https://www.kap.org.tr, Erişim: 20.08.2022.
• Vatansever, K. ve Öztemiz, H. (2022). Malmquist toplam faktör verimlilik endeksi: Fortune 500 Türkiye dergisi toptan ve dış ticaret sektör incelemesi. Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 8 (2), 250-265.