Radyasyona Maruz Kalan Sağlık Personellerinin Tükenmişlik Düzeylerinin Belirlenmesi

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 4, 1663 - 1673, 26.12.2023

Ebru Emine Şüküroğlu , Hatice Demir , Süleyman Şüküroğlu , Mustafa Günaydın

https://doi.org/10.37989/gumussagbil.1275453

Öz

Kaliteli sağlık bakımı elde edebilmek için, sağlık çalışanlarının çalışma alanlarında sağlıklı ve güvenli çalışma koşulları oluşturulmalıdır. Bunun sağlanabilmesi için çalışanın fiziksel, sosyal ve ruhsal olarak iyi olmasının yanı sıra kendilerini güçlü hissetmeleri de gerekmektedir. Çalışma ortamında stres ve psikososyal riskler ise tükenmişliğe neden olmaktadır. Tükenmişlik ise sağlık personellerinde sıklıkla karşılaşılan, çalışanların performansına olumsuz etki eden önemli bir durumdur.
Bu çalışmada iyonlaştırıcı radyasyon kaynakları ile çalışan sağlık personellerinin tükenmişlik durumlarının belirlenmesi amaçlanmıştır.
Çalışmada hastanelerin çeşitli birimlerinde çalışan 154 sağlık çalışanı üzerinde demografik özelliklerden (25 adet) ve Maslach tükenmişlik envanterinden (22 adet) oluşan 47 soruluk anket uygulanmıştır. Maslach tükenmişlik envanteri, duygusallık yönünden tükenmişlik, kişisel başarı ve duyarsızlaşma şeklinde üç alt boyuttan oluşmaktadır. Anketin güvenirlilik analizi değeri Cronbach Alpha (α) ile hesaplanmış ve 0,84 olarak bulunmuştur.
Çalışmanın sonucunda demografik özellikler ile tükenmişlik ölçeği arasında anlamlı farklılıklar ortaya çıkmıştır. Cinsiyet durumuna göre çalışanların duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarı alt boyutlarında anlamlı fark olduğu tespit edilmiştir. Özellikle kadın çalışanların daha fazla tükenmişlik yaşadığı, yaş düzeyinin artmasının tükenmişlik ile ters orantılı olduğu belirlenmiştir. Bunun yanında sağlık çalışanlarının eğitim durumları ile tükenmişlik ölçeği arasında da anlamlı farklılıklar olduğu belirlenmiştir. Özellikle hemşirelerin hekimlere göre daha fazla duygusal tükenme yaşadığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

İş Sağlığı ve Güvenliği, İyonlaştırıcı Radyasyon, Tükenmişlik

Determination of Burnout Levels of Health Personnel Exposed to Radiation

Öz

In order to achieve quality health care, healthy and safe working conditions must be created in the workplaces of health workers. In order to achieve this, employees need to be physically, socially and spiritually well as well as feel strong. Stress and psychosocial risks in the work environment cause burnout. Burnout is an important condition that is frequently encountered in healthcare personnel and negatively affects the performance of employees.
In this study, it was aimed to determine the burnout status of health personnel working with ionising radiation sources.
In the study, a 47-question questionnaire consisting of demographic characteristics (25) and Maslach burnout inventory (22) was applied to 154 healthcare professionals working in various units of hospitals. Maslach burnout inventory consists of three sub-dimensions as burnout in terms of emotionality, personal accomplishment and depersonalisation. The reliability analysis value of the questionnaire was calculated with Cronbach Alpha (α) and found to be 0.84.
As a result of the study, significant differences emerged between demographic characteristics and burnout scale. It was found that there was a significant difference in the emotional exhaustion, depersonalization and personal accomplishment sub-dimensions of the employees according to gender status. It was determined that especially female employees experienced more burnout and that increasing age level was inversely proportional to burnout. In addition, it was determined that there were significant differences between the educational status of health workers and the burnout scale. In particular, it was observed that nurses experienced more emotional exhaustion than physicians.

Anahtar Kelimeler

Occupational Health and Safety, Ionizing Radiation, Burnout

Kaynakça

• 1. Yılmaz, F. (2019). “İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulamalarının Çalışma Yaşamına Etkisi”. OHS ACADEMY, 2 (1), 1-10.
• 2. Yiğit, A. (2018). İş Güvenliği. Bursa: Dora Basım-Yayım Dağıtım, s. 3-5.
• 3. Gökoğlan, E, Ekinci, M, Özgenç, E, Derya, İ. Ö. ve Aşıkoğlu, M. (2020). “Radyasyon ve İnsan Sağlığı Üzerindeki Etkileri”. Anatolian Clinic the Journal of Medical Sciences, 25(3), 289-294.
• 4. Yağcı, M, Tuna, H, Özdemir, M. ve Albayrak, S. (2022). “Geleceğin Sağlık Profesyonellerine Verilen İş Sağlığı ve Güvenliği Dersinin İş Sağlığı ve Güvenliği Yeterlilik Algılarına Etkisi”. EKEV Akademi Dergisi, (89), 141-155.
• 5. Güden, E, Öksüzkaya, A, Balcı, E., Rukiye, T. U. N. A., Borlu, A. ve Çetinkara, K. (2012). “Radyoloji Çalışanlarının Radyasyon Güvenliğine İlişkin Bilgi, Tutum ve Davranışı”. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, 3(1), 29-45.
• 6. Yaşar, S, Saygın, M, Kayan, M. ve Orhan, H. (2012). “İyonize Radyasyonun Yaşam Kalitesi Üzerine Etkisi”. Smyrna Tıp Dergisi, 3, 18-22.
• 7. Early, P. J. and Sodee, D. B. (1995). Principles and Practice of Nuclear Medicine. 2nd ed. St. Louis: Mosby.
• 8. Tuncel E. (2008). Klinik Radyoloji. 2. Baskı. İstanbul, Nobel ve Güneş Tıp Kitabevleri.
• 9. Atakan, Y. (2006). “İyonlayıcı Radyasyon”. Aylık Popüler Bilim Dergisi Bilim ve Teknik, 2-19.
• 10. Tubiana, M, Dutreix J. (1990). Introduction to Radiobiology. Paris, Taylor & Francis, 24-99.
• 11. Zeyrek, C. (2013). “İyonize Radyasyon Uygulamaları İçin Güvenlik ve Korunmaya Yönelik Genel Kavramlar”. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 17(3), 1-9.
• 12. Arslan, Ü, Çağatay, A. ve Savaş, A. Y. (2023). “Covid-19 Pandemisinde Sağlık Personelinin Tükenmişlik Durumunun İncelenmesi”. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 14 (37) , 226-246.
• 13. Merces, M. C. D, Coelho, J. M. F, Lua, I, Silva, D. D. S, Gomes, A. M. T, Erdmann, A. L. ve Júnior, A. D.O. (2020). “Prevalence and Factors Associated With Burnout Syndrome Among Primary Health Care Nursing Professionals: A Cross-Sectional Study”. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(2), 474.
• 14. Leitao, J, Pereira, D. ve Gonçalves, A. (2021). “Quality of Work Life and Contribution to Productivity: Assessing The Moderator Effects of Burnout Syndrome”. Environmental Research and Public Health, 18, 1-20.
• 15. Gil-Caldron, J, Alonso-Molero, J, Dierssen-Sotos, T, Gomez-Acebo, I. ve Llorca, J. (2021). “Burnout Syndrome in Spanish Medical Student”. BMC Medical Education, 21(231), 1-7.
• 16. Yıldırım, M.H. ve İçerli, L. (2010). “Tükenmişlik Sendromu: Maslach ve Kopenhag Tükenmişlik Ölçeklerinin Karşılaştırmalı Analizi”. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(1), 123-131.
• 17. Ünal, S, Karlıdağ, R. ve Yoloğlu, S. (2001). “Hekimlerde Tükenmişlik ve İş Doyumu Düzeylerinin Yaşam Doyumu Düzeyleri İle İlişkisi”. Klinik Psikiyatri, 4(2), 113-118.
• 18. Seama, K, Polatçı, G. ve Ardıç, T. (2014). “Bağlılık Boyutlarının Tükenmişlik Boyutları Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi”. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(2), 281-292.
• 19. Kaya, N, Kaya, H, Ayık, E. S. ve Uygur, E. (2010). “Bir Devlet Hastanesinde Çalışan Hemşirelerde Tükenmişlik”. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1), 402-419.
• 20. Küçükyürük, Ş. (2013). Ameliyathanede Çalışan Hemşirelerin Fazla Mesailerinin Tükenmişlik Düzeyleri Üzerine Etkisinin Belirlenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• 21. Torrente, M, Sousa PA, Sánchez-Ramos A, Pimentão, J, Royuela, A, Franco, F, Collazo-Lorduy, A, Menasalvas, E, Provencio, M. (2021). “To Burn-Out or Not to Burn-Out: A Cross-Sectional Study in Healthcare Professionals İn Spain During COVID-19 Pandemic”. BMJ Open, 11: e044945, doi: 10.1136/bmjopen-2020-044945
• 22. Kutlu, G. (2020). “Türkiye’de Sağlık Çalışanlarının Tükenmişliğinin Cinsiyet Değişkeni Açısından İncelenmesi: Meta Analitik Bir Çalışma”. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(2), 254-269.
• 23. Esen, D.A, Mercan, N.G. ve Kaçar, E. (2018). “Aile Hekimliği Asistanlarında Tükenmişlik Sendromu ve İş Doyumu Düzeyleri”. Anatolian Journal of Family Medicine, 1(1), 34-36.
• 24. Turgut, N, Karacalar, S, Polat, C, Kıran, Ö, Gültop, F, Kalyon, T. S, Sinoğlu, B, Zincirci, M. ve Kaya, E. (2016). “Burnout Syndrome During Residency”. Turkish Journal of Anaesthesiology & Reanimation, 44(1), 258-64.
• 25. Anıl, M, Yurtseven, A, Yurtseven, Ş, Ülgen, M, Anıl, B. A, Helvacı, M. ve Aksu, N. (2017). “The Evaluation of Burnout And Job Satisfaction Levels in Residents of Pediatrics”. Türk Pediatri Arşivi, 52(1), 66-71.
• 26. Kaya, N, Kaya, H, Ayık, E. S. ve Uygur, E. (2010). “Bir Devlet Hastanesinde Çalışan Hemşirelerde Tükenmişlik”. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1), 402-419.
• 27. Balcı, G. U, Demir, Ş, Kurdal, Y, Koyuncu, G, Deniz, Y, Tereci, Ö, Mandus, F, Yalçınkaya, S. ve Öngel, K. (2013). “Hemşirelerde Tükenmişlik ve Yorgunluk Semptomları”. Tepecik Eğitim Hastanesi Dergisi, 23(2), 83-87.
• 28. Karsavuran, S. (2014). “Sağlık Sektöründe Tükenmişlik: Ankara'daki Sağlık Bakanlığı Hastane Yöneticilerinin Tükenmişlik Düzeyleri”. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32/2: 133- 165.
• 29. Erdoğan, M, Saka G. ve Arca, M. (2023). “Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezlerinde Çalışanların Tükenmişlik Düzeyleri”. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi, 8(1): 31-41.
• 30. Jakovljevic, B, Stojanovic, K, Nikolic Turnic, T. ve Jakovljevic, V. L. (2021). “Burnout of Physicians, Pharmacists and Nurses in The Course of The Covıd-19 Pandemic: A Serbian Cross-Sectional Questionnaire Study”. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(16), 8728. https://doi.org/10.3390/ijerph18168728
• 31. Jalili, M, Niroomand, M, Hadavand, F, Zeinali, K. ve Fotouhi, A. (2021). “Burnout Among Healthcare Professionals During COVID-19 Pandemic: A Cross-Sectional Study”. International Archives of Occupational and Environmental Health, 94(6), 1345-1352.
• 32. Helvacı, İ. ve Turhan, M. (2013). “Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi: Silifke’de Görev Yapan Sağlık Çalışanları Üzerinde Bir Araştırma”. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 1 (4) , 58-68.
• 33. Arpacıoğlu, M. S, Baltacı, Z. ve Ünübol, B. (2021). Covid-19 Pandemisinde Sağlık Çalışanlarında Tükenmişlik, Covid Korkusu, Depresyon, Mesleki Doyum Düzeyleri ve İlişkili Faktörler”. Çukurova Medical Journal, 46(1), 88-100. https://doi.org/10.17826/cumj.785609
• 34. Akbolat, M. ve Işık, O. (2008). “Sağlık Çalışanlarının Tükenmişlik Düzeyleri: Bir Kamu Hastanesi Örneği”. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 11(2), 229-254.
• 35. Erer, B. (2020). Covid-19 Sürecinde Hastane Çalışanlarının Yaşadığı Duygusal Tükenme Algıladıkları Aşırı İş Yükü ile Açıklanabilir Mi?”. Afyon Kocatepe University Journal of Social Sciences, 23(2), 680-693.
• 36. Türkmenoğlu, B. ve Sümer, H. (2017). “Sivas İl Merkezi Sağlık Çalışanlarının Tükenmişlik Düzeyleri”. Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2(2), 24-34.
• 37. Nart, S. (2015). Tükenmişliğe etki eden faktörler ve tükenmişliğin yaratıcılık üzerine etkisi: televizyon programları yapımcılığı sektörüne yönelik bir araştırma. Doktora tezi, Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.