1879 TARİHLİ CEZA MUHAKEMESİ KANUNU (USUL-İ MUHAKEMAT-I CEZAİYE KANUN-U MUVAKKATI) ÜZERİNE BİR İNCELEME

Year 2021, Volume: 11 Issue: 1, 169 - 228, 25.06.2021

Faruk Yasin Turinay

https://doi.org/10.32957/hacettepehdf.887792

Cited By: 4

Abstract

1879 tarihli Ceza Muhakemesi Kanunu (Usul-i Muhakemat-ı Cezaiye Kanun-u Muvakkatı), Osmanlı döneminde kabul edilmekle birlikte Cumhuriyet döneminde de uygulanmış olan, Türkiye’nin ilk ceza muhakemesi kanunudur. 1808 tarihli Fransız Ceza Muhakemesi Kanunu esas alınarak hazırlanan kanun, bir başlangıç bölümünün yanı sıra iki kitaptan oluşmaktadır. Bu çalışmanın birinci kısmında, 1879 tarihli Ceza Muhakemesi Kanunu’nun kanunlaşma sürecinin tarihi ve hukuki arka planı, mehaz 1808 tarihli Fransız Ceza Muhakemesi Kanunu’nun özellikleri, iki kanunun karşılaştırılması ve 1879 tarihli kanunun ceza muhakemesi hukuku tarihi bakımından önemi ele alınmaktadır. İkinci kısımda ise kanunun sistematiği ve kapsamı, Kanunun Osmanlı-Türk ceza muhakemesi hukukuna getirdiği savcılık, sorgu hâkimliği, kanun yolları, ceza mahkemeleri gibi bazı esaslı yenilikler ile benimsediği ceza muhakemesi hukuku sistemi incelenmektedir.

Keywords

1879 tarihli Ceza Muhakemesi Kanunu, 1808 tarihli Fransız Ceza Muhakemesi Kanunu, ceza muhakemesi hukuku sistemleri, kanunlaştırma, resepsiyon

References

• AKBULUT, İlhan, Türk Hukuk Tarihi, Timaş Yayınları, İstanbul, 2018.
• AKGÜNDÜZ, Said Nuri, Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Hukuku Uygulaması, Rağbet Yayınları, İstanbul, 2017.
• AKMAN, Mehmet, “Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Osmanlı Hukuk Mevzuatı I. Tertip Düstûr'un Tarihî Fihrist ve Dizini”, Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, Yıl: 2007 (Bahar), Sayı: 3, (s. 67-224).
• AKYILDIZ, Ali, “Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliyye” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/meclis-i-vala-yi-ahkam-i-adliyye, (erişim tarihi 05.02.2021).
• BAYINDIR, Abdulaziz, İslam Muhakeme Hukuku (Osmanlı Devri Uygulaması), Süleymaniye Vakfı Yayınları, İstanbul, 2015.
• BERKES, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, 30. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2020.
• BİNGÖL, Sedat, “Vakâ-yi Zaptiyye Gazetesi ve İstanbul Mahkemeleri”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları-Recent Period Turkish Studies, Yıl: 2007, Sayı: 11, (s. 1-30).
• BORRICAND, Jacques / SIMON, Anne-Marie, Droit pénal - Procédure pénal, 8e édition, Éditions Dalloz, Paris, 2013.
• BOULOC, Bernard, Procédure pénale, 23e édition, Éditions Dalloz, Paris, 2012.
• BOZKURT, Gülnihâl, Batı Hukukunun Türkiye’de Benimsenmesi: Osmanlı Devleti’nden Türkiye Cumhuriyeti’ne Resepsiyon Süreci (1839-1939), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1996.
• CENTEL, Nur / ZAFER, Hamide, Ceza Muhakemesi Hukuku, 19. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul, 2020.
• CODE D’INSTRUCTION CRIMINELLE DE 1808, (texte publié dans « Le moniteur universel ») https://ledroitcriminel.fr/la_legislation_criminelle/anciens_textes/code_instruction_criminelle_1808/code_instruction_criminelle_1.htm, (erişim tarihi 14.02.2021).
• DONAY, Süheyl, Ceza Yargılama Hukuku, 2. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul, 2012.
• GAYRETLİ, Mehmet, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Kanunlaştırma Çalışmaları, Nizamiye Akademi Yayınları, İstanbul, 2015.
• GÖKCEN, Ahmet, Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Kanunları ve Bu Kanunlardaki Ceza Müeyyideleri, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1987.
• GÖKCEN, Ahmet, “1296 (1879) Tarihli Usul-i Muhakemat-ı Cezaiye Kanun-ı Muvakkatı”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 1994, Cilt: 4, Sayı: 1-2, (s. 203-288).
• GÖKCEN, Ahmet / BALCI, Murat / ALŞAHİN, M. Emin, vd., Ceza Muhakemesi Hukuku, 3. Baskı, Adalet Yayınları, Ankara, 2018.
• HEYD, Uriel, “Eski Osmanlı Ceza Hukukunda Kanun ve Şeriat”, (Çev. Selâhaddin Eroğlu), Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 1984, Cilt: 26, Sayı: 1, (s. 633-652).
• KENANOĞLU, M. Macit, “Nizamiye Mahkemeleri”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/nizamiye-mahkemeleri, (erişim tarihi: 19.02.2021).
• KUNTER, Nurullah, Muhakeme Hukuku Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku, 6. Baskı, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1978.
• LARGUIER, Jean / CONTE, Philippe, Procédure pénale, 23e édition, Éditions Dalloz, Paris, 2014.
• LEROY, Jacques, Procédure pénale, 23e édition, L.G.D.J. (Librairie Générale de Droit et de Jurisprudence), Paris, 2009.
• MARDİN, Ebul’ula, Medeni Hukuk Cephesinden Ahmet Cevdet Paşa, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 1996.
• MARDİN, Şerif, Türk Modernleşmesi, 3. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 1994.
• MOROZ, Xavier, “Les initiatives procédurales des parquets au XIXème siècle”, Archives de politique criminelle, 2003/1, n° 25, (s. 85-100), https://www.cairn.info/revue-archives-de-politique-criminelle-2003-1-page-85.htm, (erişim tarihi 14.02.2021).
• ORTAYLI, İlber, Türkiye Teşkilât ve İdare Tarihi, 7. Baskı, Cedit Neşriyat, Ankara, 2020.
• ORTAYLI, İlber, Avrupa ve Biz, 18. Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2020.
• ORTAYLI, İlber, Hukuk ve İdare Adamı Olarak Osmanlı Devleti’nde Kadı, 13. Baskı, Kronik Yayınları, İstanbul, 2020.
• ORTAYLI, İlber, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, Hil Yayınları, İstanbul, 1983.
• ÖZEN, Mustafa, Ceza Muhakemesi Hukuku Dersleri, 5. Baskı, Adalet Yayınları, Ankara, 2020.
• ÖZTÜRK Bahri / TEZCAN Durmuş / ERDEM Mustafa Ruhan, vd., Nazari ve Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku, Ed. Bahri Öztürk, 14. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2020.
• PRADEL, Jean, Procédure pénale, 13e édition, Éditions Cujas, Paris, 2006.
• SCHULL, Kent F., Prisons in the Late Ottoman Empire: Microcosms of Modernity, Edinburgh University Press, Edinburgh, 2014.
• SEYİTDANLIOĞLU, Mehmet, “Divan-ı Hümayun’dan Meclis-i Meb’usan’a Osmanlı İmparatorluğu’nda Yasama”, Tanzimat: Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, (der. H. İnalcık-M. Seyitdanlıoğlu), 9. Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2020, (s. 371-385).
• SHAW, Stanford J. / SHAW, Ezel Kural, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, Cilt II, (Çev. Mehmet Harmancı), 3. Baskı, E Yayınları, İstanbul, 2000.
• SOYASLAN, Doğan, Ceza Muhakemesi Hukuku, 7. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2018.
• ŞENSOY, Naci, “The Reception of Foreign Codes of Criminal Law and Criminal Procedure in Turkey”, Annales de la Faculté de Droit d’Istanbul, Yıl: 1956, Cilt: 5, Sayı: 6, (s. 182-185).
• ŞİMŞİRGİL, Ahmet / EKİNCİ, Ekrem Buğra, Ahmet Cevdet Paşa ve Mecelle’den Düsturlar, 8. Baskı, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul, 2018.
• TANER, M. Tahir, Ceza Muhakemeleri Usulü, 2. Baskı, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1950.
• TOSUN, Öztekin, Türk Suç Muhakemesi Hukuku Dersleri, Cilt I (Genel Kısım), 4. Baskı, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1984.
• ÜÇOK, Coşkun / MUMCU, Ahmet / BOZKURT, Gülnihâl, Türk Hukuk Tarihi, 22. Baskı, Turhan Kitabevi Yayınları, Ankara, 2020.
• YENİSEY, Feridun / NUHOĞLU, Ayşe, Ceza Muhakemesi Hukuku, 8. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2020.
• YURTCAN, Erdener, Ceza Yargılaması Hukuku, 16. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2019.