REKABET KURALLARININ ÜLKE DIŞI UYGULANMASINDAN DOĞAN BAĞLAMA KURALI: PAZAR ÜZERİNE DOĞRUDAN ETKİ (MÖHUK m. 38)

Year 2022, Volume: 12 Issue: 1, 329 - 379, 30.06.2022

Bahar Üstündağ

https://doi.org/10.32957/hacettepehdf.1082245

Abstract

Rekabet ihlâllerinden etkilenen her bir devlet kendi rekabet kurallarını uygulamak istemektedir. Burada amaç, rekabet ihlâlinden etkilenen piyasalarda bozulan düzeni yeniden sağlanması ve sağlıklı bir şekilde işlemeye devam etmesidir. Devletlerin aldıkları rekabeti koruyucu ekonomik ve hukuki tedbirler, iç hukuk ön planda tutularak hazırlanmaktadır. Bu nedenle, ilgili rekabet otoritesinin faaliyet alanları mülkilik ilkesi ile sınırlandırmakta, bu durum karşısında da yurt dışında rekabet ihlâli teşkil eden eylemlerde bulunan teşebbüslere hangi gerekçe ile müdahale edileceği ve bir yaptırım uygulanacağı sorunu ortaya çıkmaktadır. Bu sorunu aşmak için Amerikan rekabet hukukunda etki kıstasının ortaya çıktığı ve Amerikan pazarının etkilendiği her türlü rekabet ihlâline kendi rekabet kurallarını uygulamaya çalıştığı görülmektedir.

Amerikan hukukunda yer alan etki kıstası, Türk rekabet hukuku olmak üzere birçok devletin pozitif düzenlemesinde kendi rekabet kurallarını uygulamak için bir kriter olmuştur. Nitekim RKHK m. 2 uyarınca, teşebbüslerin ister yurt içinde isterse yurt dışında yaptıkları faaliyetlerin rekabet ihlâli teşkil etmesi ve bu rekabet ihlâlinin Türk pazarını etkilemesi durumunda RKHK uygulama alanı bulacaktır. Milletlerarası özel hukuk alanında tek yanlı olarak nitelendirilen bu kural, MÖHUK m. 38 uyarınca iki yanlılaştırılmıştır. Yabancı unsurlu rekabet ihlâllerinden doğan özel hukuka ilişkin taleplere, rekabet ihlâlinden doğrudan etkilenen piyasa hukuku uygulanacaktır. İsviçre hukuku (IPRG m. 137) ve Roma II Tüzüğü’ndeki düzenlemeye paralel olarak kabul edilen bu hüküm kapsamında, Türk hâkimi, rekabet ihlâlinden doğan bir uyuşmazlığın yabancı unsurlu olduğunu tespit ettiği anda, etkinin doğrudan meydana geldiği piyasayı araştıracak ve tazminat da dahil olmak üzere özel hukuka ilişkin talepleri bu bağlama kuralı uyarınca tespit ettiği yetkili hukuk uyarınca sonuca ulaştıracaktır. Yansıyan veya dolaylı etkinin dikkate alınmadığı etkinin doğrudanlığı kriteri sayesinde pazarı etkilenen hukukun uygulanmasını haklı kılan eylem ile etki arasında yeterli bir illiyet bağı kurulmuş olacaktır.

Keywords

Pazar üzerine doğrudan etki, rekabet kurallarının ülke dışı uygulanması, etki kıstası, yabancı unsurlu rekabet ihlâline uygulanacak hukuk

BINDING RULE ARISING FROM THE EXTRATERRITORIAL APPLICATION OF COMPETITION RULES: MÖHUK ART. 38

Abstract

Each state affected by the breaches of competition wishes to apply its own competition rules. The aim here is to restore the disrupted order in the markets affected by the breaches of competition and to continue to operate in properly. The economic and legal precaution taken by the states to protect competition are prepared by keeping the domestic law in the foreground. For this reason, the scope of activity of the relevant competition authority are limited by the principle of territoriality, and in this situation, the problem of intervening and applying a sanction to the undertakings operating abroad that constitute the breaches of competition arises. In order to overcame this problem, it is seen that the effect criterion has emerged in the American competition law and it tries to apply its own competition rules to all kinds of competition breaches that affect the American market.

The effect criterion in American law has been a criterion for applying their own competition rules in the positive regulation of many states, especially Turkish competition law. As a matter of fact, pursuant to RKHK art. 2, in case the activities of undertakings, whether in the country or abroad, constitute the breaches of competition and this breach of competition affects the Turkish market, RKHK will find an application area. This rule, which is described as unilateral in the field of international law, pursuant to MÖHUK art. 38 has been double-biased. Market law directly affected by the breaches of competition will be applied to private law claims arising from the breach of competition with foreign elements. Within the scope of this provision, which was adopted in parallel with the regulation in Swiss law (IPRG art. 137) and the Rome II Regulation, when the Turkish judge determines that a dispute arising from an infringement of competition has a foreign element, it will investigate the market where the effect occurred directly and deal with private law, including compensation, related requests will be concluded in accordance with the authorized law determined in accordance with this binding rule. A sufficient causal link will be established between the action and the effect, which justifies the application of the law affected by the market, thanks to the criterion of the directness of the effect, in which the reflected or indirect effect is not taken into account.

Keywords

Directly effected on the market, The extraterritorial application of competition rules, Effect criterion, The applicable law to the foreign breaches of competition

References

• ARI, Buket, “Rekabet İhalelerinden Doğan Uyuşmazlıklara Uygulanacak Hukukun Tespiti”, Rekabet Dergisi, 2013, 14 (1), s. 3-40.
• ASLAN, Yılmaz, Rekabet Hukuku Dersleri, Dördüncü Baskı, Ekin Kitabevi, Bursa, 2014.
• ASLAN, Yılmaz, Rekabet Hukuku, Dördüncü Baskı, Ekin Kitabevi, Bursa, 2007.
• ASHTON, D. / VOLLRATH, C., “Choice of Court and Applicable Law in Tortious Actions for Breach of Community Competition Law”, ZWeR, 2006, 1, s. 1-27.
• AŞÇIOĞLU ÖZ, Gözde, Avrupa Topluluğu ve Türk Rekabet Hukukunda Hakim Durumun Kötüye Kullanılması, Birinci Baskı, Rekabet Kurumu, Ankara, 2000.
• ATEŞ, Mustafa, Rekabet Hukukuna Giriş, Birinci Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2013,
• ATEŞ, Mustafa, “AB’ye Uyum Bağlamında Türk Rekabet Hukuku ve Politikasına Genel Bir Bakış”, FMR, 2009, 1 (5), , 55-87.
• BASEDOW, Jurgen, “Private Enforcement of EC Competition Law: Jurisdiction and Choice of Law in the Private Enforcement of EC Competition Law”, International Competition Law Series, 2007, 25, s. 229-256.
• BAYATA CANYAŞ, Aslı, AB ve Tük Hukukunda Sözleşmelerden Doğan Borç İlişkilerine Uygulanacak Hukuka İlişkin Genel Kural, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2011. BERKİ, Osman Fazıl, Tük Hukukunda Kanunlar İhtilafı, İkinci Baskı, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Ankara, 1971. BUXBAUM, Hannah, “Territory, Territoriality and the Resolution of Jurisdictional Conflict”, AJCL, 2009, 57 (3), s. 631-675.
• ÇELİKEL, Aysel / ERDEM, Bahadır, Milletlerarası Özel Hukuk, Onuncu Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul, 2010.
• DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI, Rekabet Hukuku ve Politikası Alanında AT mevzuatına Uyum Değerlendirme Raporu, Devlet Planlama Teşkilatı, Ankara, 1994.
• DICKINSON, Andrew, The Rome II Regulation: The Law Applicable to Non-Contractual Obligations, First Edition, Oxford University Press, Oxford, 2010.
• DOĞAN, Vahit, Milletlerarası Ticaret Hukuku, Birinci Baskı, Savaş Yayınları, Ankara, 2020.
• DOĞAN, Vahit, Milletlerarası Özel Hukuk, İkinci Baskı, Seçkin, Ankara, 2013.
• ERDEM, Ercüment, Rekabet Hukuku ile İlgili Makaleler, Rekabet Hukuku ve Haksız Rekabete İlişkisi, Birinci Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul, 2007.
• EROL, Kemal, Rekabet Kurallarının Ülke Dışı Uygulanması, Birinci Baskı, Rekabet Kurumu, Ankara, 2000.
• FOOER, Albert / CUNEO, Jonathan, The International Handbook on Private Enforcement of Competition Law, Second Edition, Edward Elgar Publishing Limited, Cheltenhere, 2012.
• FUGATE, Wilbur, Foreign Commerce and the Antitrust Law, Fifth Edition, Wolters Kluwer, London, 1997.
• GIO, Alessandro Di, “Contract and Restitution Law and the Private Enforcement of EC Competition Law”, World Competition, Kluwer Law International, 2009, 32 (2), s. 199-220.
• GÜVEN, Pelin, “Rekabetin Engellenmesi Halinde Uygulanacak Olan Hukukun Karşılaştırmalı Hukuk Açısından Değerlendirilmesi”, GÜHD, 2011, 1, s. 429-466.
• GÜVEN, Pelin, Rekabet Hukuku, İkinci Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2008.
• HAIGHT WINTHROP, George, “International Law and Extraterritorial Application of the Antitrust”, Yale Law Juornal, 1954, 63, s. 639-654.
• HELLNER, Michael, “Private International Enforcement of Competition Law, The Application of Foreign Competition Law”, Yearbook of Private International Law, Swiss Institute of Comparative Law, 2002, 4, s. 357-401.
• HERDEGEN, Matthias, Principles of International Economic Law, First Edition, Oxford University Press, Oxford, 2013.
• HUFFMAN, Max, “A Standing Framework for Private Extraterritorial Antitrust Enforcement”, Southern Medodist University Law Review, 2007, 60 (1), s. 103-156.
• HUYSAL, Burak, “Yabancı Unsurlu Rekabet İhlallerine Uygulanacak Hukuk”, Rekabet Dergisi, 2012, 13 (2), s. 69-94.
• İNAN, Nurkut / PİKER Mehmet, Rekabet Hukuku El Kitabı, Birinci Baskı, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara, 2007.
• İNAN, Nurkut: “Rekabet Hukukunun Diğer Disiplinlerle İlişkisi”, Rekabet Kurumu Perşembe Konferansları, 1999, 14, s. 3-29.
• KAYIŞ, Bengü, Haksız Rekabetten Doğan Kanunlar İhtilafı, Birinci Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2012.
• LANDOLT, Phillip Louis, Modernized EC Competition Law in International Arbitration, First Edition, Kluwer Law International, The Hague, 2006.
• LOWE, A. V., “The Problems of Extraterritorial Jurisdiction: Economic Sovereignty and the Search for a Solutions”, ICLQ, 1985, 34, s. 724-746.
• LOWENFELD, Andreas, “Public Law in the International Arena: Conflict of Laws, International Law and Some Suggestions for their Interaction”, Rec des Cours, 1979, 163 (2), s. 311-455.
• NICHOLSON, Michael, “An Antitrust Law Index for Empirical Analysis of International Competition Policy”, Journal of Competition Law and Economics, 2008, 4 (1), s. 1009-1029.
• NOMER, Engin, Devletler Hususi Hukuku, On dokuzuncu Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul, 2011.
• NOMER, Engin / ŞANLI, Cemal, Devletler Hususi Hukuku, Onyedinci Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul, 2009.
• OLSKY, D. / GREENFIELD, L. B., From Banana to Vitamins: The Evolving Doctrine of the Extraterritorial Applications of US Antitrust Law, s. 7, http://www.wilmerhale.com/files/Publication/29ff537f-7ac7-4cd9-a3b8-de6c2814314b/Presentation/PublicationAttachment/d05eb7a7-df27-4479-ac00-ef5eb197a3ce/Greenfield_Olsky.pdf, (Erişim Tarihi: 06.02.2016).
• ÖZTEKİN GELGEL, Günseli, Akit Dışı Borç İlişkilerine Uygulanacak Hukuk Hakkında Avrupa Düzenlemesi, Birinci Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul, 2006.
• PAPADOPULOS, Anestis, The International Dimension of EU Competition Law and Policy, First Edition, Cambrigde University Press, Cambrigde, 2010,
• PAZARCI, Halil, Uluslararası Hukuk, Yedinci Baskı, Turhan Kitapevi, Ankara, 2008.
• PONIO, Carlos Di, “Competition, Cooperation and Conflict: An Assessment of the Extraterritorial Application and Enforcement of Competition Laws in Canada and The United States”, Michigan State Journal of International Law, 2005, 13, s. 283-307.
• POROY, Reha / YASAMAN, Hamdi, Ticari İşletme Hukuku, Onüçüncü Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2010.
• ROSENFIELD, Bruce Alan, “Extraterritorial Application of United States Laws: A Conflict of Approach”, Stanford Law Review, 1976, 28 (5), s. 1005-1038.
• SANLI, Kerem Cem, Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’da Öngörülen Yasaklayıcı Hükümler ve Bu Hükümlere Aykırı Sözleşme ve Teşebbüs Birliği Kararlarının Geçersizliği, Birinci Baskı, Rekabet Kurumu, Ankara 2020. SARIÖZ, Ayşe İpek, Haksız Rekabetten Doğan Uyuşmazlıklarda Uygulanacak Hukuk ve Yetkili Mahkeme, Birinci Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2012.
• TARMAN, Zeynep, Derya, Haksız Rekabetten ve Aldatıcı Reklamlardan Doğan Uyuşmazlıklarda Uygulanacak Hukuk, Birinci Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul, 2011.
• TEKİNALP, Gülören / TEKİNALP, Ünal, “Türk Rekabet Hukukunda Etki İlkesi”. Prof. Dr. Tuğrul Ansay’a Armağan. Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2006.
• TEKİNALP, Ünal / TEKİNALP, Gülören, Avrupa Birliği Hukuku, İkinci Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul, 2000.
• TEKİNALP, Gülören / UYANIK ÇAVUŞOĞLU, Ayfer, Milletlerarası Özel Hukuk Bağlama Kuralları, On birinci Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2011.
• Tiryakioğlu, Bilgin, “Genel Olarak Haksız Fiillere, Haksız Rekabete ve Rekabetin Engellenmesine Uygulanacak Hukuk”. Avrupa’da Devletler Özel Hukuku ve Yeni Türk Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un Akitler ve Ticaret Hukukuna İlişkin Hükümleri, Koç Üniversitesi Konferans Yayınları Dizisi 2, 2010, s211-218.
• TİRYAKİOĞLU, Bilgin, Rekabet Hukukundan Doğan Kanunlar İhtilafı, Birinci Baskı, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara, 1997.
• TURHAN, Turgut, Haksız Fiilden Doğan Kanunlar İhtilafı Alanında İka Yeri, Birinci Baskı, Dayınlarlı Yayıncılık, Ankara, 1989.
• ÜLGEN, Hüseyin / TEOMAN, Ömer / HELVACI, Mehmet / KENDİGELEN, Abuzer / KAYA, Arslan / NOMER ERTAN Füsun, Ticari İşletme Hukuku, Birinci Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2010.
• VISCHER, Frank, “General Course on Private International Law”, Rec des Cours, 1992, 232 (1).
• WHISH, Richard / SUFRIN, Brenda, Competition Law, Fifth Edition, Butterworths, London, 2003.
• WILS, Wouter, “Relationship Between Public Antitrust Enforcement and Private Actions for Damages”, World Competition, 2009, 132 (1), s. 3-26.