WILL OF USING THE DEAD BODY FOR SCIENTIFIC RESEARCH: ANATOMY CONTRACT

Year 2022, Volume: 12 Issue: 2, 1469 - 1509, 31.12.2022

Hakkı Mert Doğu

https://doi.org/10.32957/hacettepehdf.1159382

Abstract

The anatomy contract is the will of the person to leave his body after death to an institution for use in scientific research. When we look at the legal regulations, it is concluded that the anatomy contract can only be made with a testament from dispositions related to death, but it is possible to make it with an inheritance contract as well. Anatomy contract is a general name given to leaving the corpse for use in scientific examination and research.
Anatomy contract is examined in this article. In this context definition of anatomy contract, ability to make anatomy contract, form about the contract are given. It is also emphasized that the anatomical agreement will make an anatomy contract with foreigners and foreigners.
While evaluating the anatomy contract, the regulations in the Law No. 2238 on Removal, Storage, Vaccination and Transplantation of Organs and Tissues and the provisions of the Regulation on Scientific Research on Human Corpses are also taken into consideration.

Keywords

Anatomy Contract, Testament, Testamentary Disposition, Inheritance Contract, Testator

CESEDİN BİLİMSEL ARAŞTIRMALARDA KULLANILMASI AMACIYLA VASİYETİ: ANATOMİ SÖZLEŞMESİ

Abstract

Anatomi sözleşmesi kişinin, ölümünden sonra cesedinin bilimsel araştırmalarda kullanılmak üzere bir kuruma
bırakılmasını vasiyet etmesidir. Yasal düzenlemelere bakıldığında anatomi sözleşmesinin sadece ölüme bağlı
tasarruflardan vasiyetname ile yapılabileceği sonucu çıkıyor olsa da miras sözleşmesiyle de yapılması
mümkündür. Anatomi sözleşmesi, ölüme bağlı tasarrufta bulunan kişinin cesedinin, bilimsel inceleme ve
araştırmalarda kullanılması için bilimsel araştırma merkezine bırakılmasına verilen genel bir addır. Çalışmada
anatomi sözleşmesi bütün yönleriyle incelenmektedir. Bu kapsamda anatomi sözleşmesinin tanımı, anatomi
sözleşmesi yapma ehliyeti ile sözleşmenin şekline ilişkin bilgiler verilmektedir. Ayrıca anatomi sözleşmesinin
sona ermesi ile yabancıların Türkiye’de Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun hükümleri
de dikkate alınarak anatomi sözleşmesi yapıp yapmayacakları üzerinde durulmaktadır. Anatomi sözleşmesine
ilişkin değerlendirmelerde bulunurken 2238 Sayılı Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Aşılanması ve Nakli
Hakkında Kanun’daki düzenlemeler ile İnsan Cesedi Üzerinde Bilimsel Araştırma Yapılmasına İlişkin Yönetmelik
hükümleri de dikkate alınmaktadır.

Keywords

Anatomi Sözleşme, Vasiyetname, Ölüme Bağlı Tasarruf, Miras Sözleşmesi, Mirasbırakan

References

• AKKANAT, Halil, Ölümün Özel Hukuk İlişkilerine Etkisi, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2004.
• AKINCI, Şahin, “Türk Özel Hukuku’nda Cesetten Yapılan Organ Nakilleri ve Bu Konuda Gerçekleştirilmesi Düşünülen Yeni Düzenlemeler”, Halil Cin’e Selçuk Üniversitesinde 10. Hizmet Yılı Armağanı, Selçuk Üniversitesi Yayınları, Konya, 1995, s. 427-448.
• AKINCI, Şahin, Türk Özel Hukukunda İnsan Kökenli Biyolojik Madde (Organ-Doku) Nakli Kavramı ve Bundan Doğan Hukuki Sorumluluk, Yetkin Yayınları, Ankara, 1996.
• AKINCI, Şahin, “Organ Nakillerini Güçleştiren Hukuki Problemler ve Bazı Çözüm Önerileri”, Sağlık Hukuku Sempozyumu (Erzincan 15-16 Mayıs 2006), Yayına Hazırlayanlar: Cem Baygın/Metin Uçar/Yusuf Büyükay, Yetkin Yayınları, Ankara, 2007, s. 65-78.
• AKINTÜRK, Turgut, Eşya Hukuku, Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul, 2009.
• AKİPEK, Jale G., Türk Medenî Hukuku, Birinci Cilt Başlangıç Hükümleri-Şahsın Hukuku, İkinci Cüz Şahsın Hukuku, İstiklâl Matbaası, Ankara, 1961.
• AKİPEK ÖCAL, Şebnem, “Hastanın Tedaviyi Reddetmesi ve Hekimin Hukuki Sorumluluğu”, III. Ulusal Sağlık Hukuku “Kendi Geleceğini Belirleme Hakkı ve Ötanazi” Sempozyumu, Ed: Hamide Tacir/Aysun Altunkaş, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2017, s. 111-124.
• AKSOY DURSUN, Sanem, Eşya Kavramı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2012.
• ALTAŞ, Hüseyin, Medeni Hukuk Başlangıç Hükümleri (TMK m. 1-7), Yetkin Yayınları, Ankara, 2014.
• ALTIPARMAK, Ayşe Kübra, İngiliz, Avrupa Birliği ve Türk Hukukunda Mirasa Uygulanacak Hukuk, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2017.
• ANTALYA, O. Gökhan, Miras Hukuku, 5. Baskı, Seçkin Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• ANTALYA, O. Gökhan/TOPUZ, Murat, Medeni Hukuk, 4. Baskı, Seçkin Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• ARBEK, Ömer, Miras Hukukunda Ölüme Bağlı İşlemlerde İrade Serbestisi Sınırları ve Müeyyidesi, Yetkin Yayınları, Ankara, 2013.
• ARKAN SERİM, Azra, “Vasiyetnameden Dönme”, Legal Hukuk Dergisi, Yıl: 2016, Cilt: 14, Sayı: 162, s. 2993-3003.
• ARPACI, Abdülkadir, Kişiler Hukuku (Gerçek Kişiler), Beta Basım Yayım Dağıtım, B.2, İstanbul, 2000.
• ATAAY, Aytekin, “Vücud (Beden) ve Cesed Üzerindeki Haklar”, Mukayeseli Hukuk Araştırmaları Dergisi, Yıl: 1996/20, s. 25-29.
• ATABEK, Reşat, “İnsan Vücudu Üzerinde Tasarruflar”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Yıl: 1935, Cilt: 1, Sayı: 2, s. 188-195.
• ATAMER, Yeşim M., “Ölüden Organ Naklinin Beraberinde Getirdiği Bazı Hukuki Sorunlar”, Aysel Çelikel’e Armağan, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Yıl: 1999-2000, Cilt: 19, Sayı: 1-2, s. 115-159.
• AYİTER, Nuşin, “Şahsiyet Hakları Açısından Organ Nakli”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 1968, Cilt: 25, Sayı: 1-2, s. 137-144.
• AYİTER, Nuşin, “Organtransplantation Als Privatrechtliches Problem”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 1975, Cilt: 32, Sayı: 1-4, s. 173-184.
• AYKIN, Aykut Cemil/ÇINARLI, Serkan, Sağlık Personelinin Hukuki Sorumluluğu, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2016.
• BADUR, Emel, Tıbbi Müdahaleye Rızanın Özellik Gösterdiği Haller, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2017.
• BAYRAKTAR, Köksal; “Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Aşılanması ve Nakli Hakkında Kanun”a İlişkin Düşünceler”, Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi, Yıl: 1979, Cilt:1, Sayı: 2, s. 15-22.
• BELGESAY, Mustafa Reşit, Türk Kanunu Medenisi Şerhi I, Umumî Esaslar Şahsın Hukuku, M. Sadık Kağıtçı Matbaası, İstanbul, 1945.
• BELGESAY, Mustafa Reşit, Türk Kanunu Medenisi Şerhi, Üçüncü Kitap Miras, 4. Baskı, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1952.
• BERKİ, Şakir, Miras Hukuku, Sevinç Matbaası, Ankara, 1975.
• BITON SERDAROĞLU, Erika, “Ölüden Organ Nakli- Ölüm Anının Tespitinin Önemi-Ölen Kişinin Vücut Parçaları Üzerinde Tasarruf ve Naaş Üzerinde Hakka İlişkin Bazı Düşünceler”, Legal Hukuk Dergisi, Yıl: 2018, Cilt: 16, Sayı: 182, s. 663-694.
• BİLGİN, A. Arif, Hayat İçin Elzem Organların Naklinde Başlıca Hukukî Problemler ve Çözüm Yolları Üzerinde Bir Deneme, İstanbul Barosu Mecmuası Eki, İstanbul, 1968.
• BOZOKLAR, Cemal Ata, “Organ Alma Hakkı ve Hukuk”, Uluslararası II. Sağlık Hukuku Sempozyumu (13-14 Kasım 2009), On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2011, s. 253-260.
• BROX, Hans/WALKER, Wolf-Dietrich, Erbrecht, Verlag Franz Vahlen, 27. Aufl., München, 2016.
• BUCHER, Andreas, Natürliche Personen und Persönlichkeitsschutz, 4. Aufl., Helbing Lichtenhahn Verlag, Basel, 2009.
• BRÜCKNER, Christian, Das Personenrecht des ZGB, Schulthess Juristische Medien AG, Zürich, 2000.
• CİHAN, Hulki, “Ölmüş Vericiden Organ ve Doku Nakline İlişkin Hukuki Esaslar”, Beykent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2015, Cilt: 1, Sayı: 2, s. 89-97.
• CURTI-FORRER, Eugene, Kanunu Medenî Şerhi Türk-İsviçre, Cilt I Şahsın Hukuku-Aile Hukuku, Cumhuriyet Matbaası, İstanbul, 1930.
• DEMİR, Mehmet, “Hasta Tasarrufları ve Tıbbi Kayıt: Alman Hukukunda Konuya İlişkin Yasal Düzenleme”, Ankara Barosu III. Sağlık Hukuku Kurultayı (7-8 Mayıs 2010), Koza Matbaacılık, Ankara, 2011, s. 599-612.
• DOĞAN, Murat: “Ölü Vericiden Organ ve Doku Nakli”, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Organ ve Doku Naklinde Hukukî ve Cezaî Sorunlar Paneli (15 Mart 2019), Ed: Murat Doğan/Cahid Doğan, Adalet Yayınevi, Ankara, 2020, s. 135-146.
• DOĞAN, Murat/OKUR, Sinan, “Cesedin Bilimsel İnceleme ve Araştırmalarda Faydalanılmak Üzere Vasiyet Edilmesi”, IV. Uluslararası Tıp Hukuku Kongresi Bildiri Kitabı Cilt-I, Ed. Hakan Hakeri/Cahid Doğan, Aristo Yayınevi, İstanbul, 2021, s. 197-219.
• DURAL, Mustafa, Türk Medenî Hukukunda Gerçek Kişiler, 3. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1987.
• DURAL, Mustafa/ÖĞÜZ, Tufan, Türk Özel Hukuku-Kişiler Hukuku (Cilt II), 22. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2021.
• DURAL, Mustafa/ÖĞÜZ, Tufan, Türk Özel Hukuku-Miras Hukuku (Cilt IV), 17. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2021.
• EGGER, August, İsviçre Medeni Kanunu Şerhi, Giriş ve Kişinin Hukuku (Md. 1-10), Çev: Vof Çernis, Yeni Cezaevi Basımevi, Ankara, 1947.
• ERBAYRAKTAR, Burcu, Güvenli Elektronik İmza, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2016.
• EREN, Fikret/YÜCER AKTÜRK, İpek, Türk Miras Hukuku, 2. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2019.
• ERMAN, Hasan, “Hekimin Hukuki Sorumluluğu”, Bülent Davran’a Armağan, Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul, 1998, s. 143-153.
• ERSÖZ, Kürşat, Türk İdaresinin Sağlık Hizmetlerinden Kaynaklanan Sorumluluğu, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2012.
• ERTİN, Hakan, “Organ Bağışı ve Transplantasyon Tıbbı: Etik Çerçeve ve Çözüm Tartışmaları”, İş Ahlakı Dergisi, Yıl: 2014, Cilt: 7, Sayı: 2, s. 91-120.
• ESCHER, Arnold, Medeni Kanun Şerhi-Miras Hukuku (Madde: 457-640), Çev: Sabri Şakir Ansay, Yeni Cezaevi Basımevi, Ankara 1949.
• FORKEL, Hans, “İnsan Vücudunun Parçaları Üzerinde Hukuki Tasarruflar”, Çev: Enis Açar, Ankara Barosu Dergisi, Yıl: 1976/3, s. 404-408.
• GENÇCAN, Ömer Uğur, 4721 Sayılı Türk Medenî Kanunu Yorumu (1. Cilt), Yetkin Yayınları, Ankara, 2015.
• GÖNEN, Doruk, El Yazılı Vasiyetname, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2007.
• GÖNENSAY, Samim/BİRSEN, Kemaleddin, Miras Hukuku, 2. Baskı, Ahmed Said Matbaası, İstanbul, 1963.
• GUTZWILLER, Max, Schweizerisches Privatrecht, Zweiter Band-Einleitung und Personenrecht, Verlag von Helbing & Lichtenhahn, Basel und Stuttgart, 1967.
• GÜNAY, Erhan, Miras Hukukunda Ölüme Bağlı Tasarrufların İptali Davaları, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2015.
• GÜRBÜZ, Nagehan, Biyotıp Hukukunda İnsan Onuru, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2014.
• GÜVEN, Pelin, “Yabancıların Vasiyetname Yapma Ehliyetine, Vasiyetin Şekline ve Esasına Uygulanacak Hukuk ile Bu Kapsamda Yabancı Gerçek Kişilerin Miras Hakkı”, Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2006, Cilt: X, Sayı: 1-2, s. 341-360.
• HATEMİ, Hüseyin, Miras Hukuku, 5. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2014.
• HAUSHEER, Heinz/AEBI-MULLER, Regina E., Das personenrecht des Schweizerischen Zivilgesetzbuches, 3. Aufl., Stämpfli Verlag AG, Bern, 2012.
• HAVUTCU, Ayşe, “Hasta Hakları ve Hasta Tasarrufu”, M. İlhan Ulusan’a Armağan-Cilt III, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2016, s. 401-417.
• HELVACI, Serap, Türk ve İsviçre Hukuklarında Kişilik Hakkını Koruyucu Davalar, Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul, 2001.
• HELVACI, Serap, Gerçek Kişiler, 8. Baskı, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2017.
• HUBMANN, Heinrich, Das Persönlichkeitsrecht, 2. Aufl., Böhlau Verlag, Köln, 1967.
• HURLIMANN-KAUP, Bettina/ SCHMID, Jörg, Einleitungsartikel des ZGB und Personenrecht, 3. Aufl., Schulthess Juristische Medien AG, Zürich, 2016.
• IŞIKTAÇ, Yasemin, “İnsanın Bedeni Üzerindeki Hakları”, Dönüşen Toplum-Dönüşen Hukuk I: Metamorfoz, Ed: Yasemin Işıktaç, Sümer Kitabevi, İstanbul, 2014, s. 41-72.
• İMAMOĞLU, S. Hülya, “Hasta Vasiyetine İlişkin Bazı Meseleler”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2016, Cilt: 65, Sayı: 1, s. 199-230.
• İMAMOĞLU, S. Hülya, “Hasta Vasiyeti”, III. Ulusal Sağlık Hukuku “Kendi Geleceğini Belirleme Hakkı ve Ötanazi” Sempozyumu, Ed: Hamide Tacir/Aysun Altunkaş, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2017, s. 125-152.
• İMRE, Zahit, Türk Miras Hukuku, 2. Baskı, Yenilik Basımevi, İstanbul, 1968.
• İMRE, Zahit/ERMAN, Hasan, Miras Hukuku, 10. Baskı, Der Yayınları, İstanbul, 2014.
• JANDA, Constanze, Medizinrecht, UVK Verlagsgesellschaft mbH, Konstanz, 2010.
• KAHRAMAN, Zafer, “Önceki Vasiyetnamenin Geri Alınması Beyanı İçeren İkinci Vasiyetnamenin Sonradan Üçüncü Bir Vasiyetname ile Geri Alınması”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2015, Cilt: 2, Özel Sayı, s. 945-964.
• KÄLIN, Oliver, Der Sachbegriff im schweizerischen ZGB, Schulthess Jrusitische Medien AG, Zürich, 2002.
• KALKAN, Arif, “İnsan Cesedi Üzerinde Bilimsel Araştırma Yapılması”, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Organ ve Doku Naklinde Hukukî ve Cezaî Sorunlar Paneli (15 Mart 2019), Ed: Murat Doğan/Cahid Doğan, Adalet Yayınevi, Ankara, 2020, s. 129-134.
• KAPTANOĞLU, Ayşegül Yıldırım, “Organ Nakli; Uygulama ve Sorunlar”, Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi-Uluslararası II. Sağlık Hukuku Sempozyumu (13-14 Kasım 2009), On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2011, s. 223-229.
• KARABAĞ BULUT, Nil, Medeni Kanunu 23. Maddesi Kapsamında Kişilik Hakkının Sözleşme Özgürlüğüne Etkisi, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2014.
• KARAUZ, Agâh Kürşat, “Kişilik Hakkı Bağlamında Cesedin Defnedileceği Yere Kim Karar Verir?”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2018, Cilt: 9, Sayı: 1, s. 349-369.
• KARTAL, Dilşah Büşra, “Vasiyetnamenin Geri Alınması”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Yıl: 2018/9, Sayı: 34, s. 317-339.
• KAYAK, Sevgi, “Türk Hukukunda Sözlü Vasiyetname”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Yıl: 2000, Cilt: LVIII, Sayı: 1-2, s. 189-220.
• KILIÇOĞLU, Ahmet, “Organ ve Doku Alınmasının Hukuksal Yönleri”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Yıl: 1991/2, s. 246-265.
• KILIÇOĞLU, Ahmet M., Miras Hukuku, 5. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2013.
• KILIÇOĞLU, Ahmet M., Medeni Hukuk, Turhan Kitabevi, Ankara, 2016.
• KILIÇOĞLU YILMAZ, Kumru, “Resmi Vasiyetname”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Yıl: 2017/133, s. 369-392.
• KİPP, Theoder/COING, Helmut, Erbrecht, 13. Aufl., J.C.B. Mohr (Paul Siebeck), Tübingen, 1978.
• KOCA, Ömerhan, Roma Hukuku’nda ve Türk Hukuku’nda Ölüme Bağlı Tasarruflar, Yetkin Yayınları, Ankara, 2018.
• KOCAYUSUFPAŞAOĞLU, Necip, Miras Hukuku, 3. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1987.
• KOYUNCU, Ferhat, Sözlü Vasiyetname, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2014.
• KÖK, Ahmet Nezih, “Organ ve Doku Nakillerinde Yaşanılan Güçlükler”, Uluslararası II. Sağlık Hukuku Sempozyumu (13-14 Kasım 2009), On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2011, s. 209-222.
• KÖPRÜLÜ, Bülent, Miras Hukuku Dersleri, 2. Baskı, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1985.
• KURT, Ekrem, “Organ Naklinde Modeller”, Uluslararası II. Sağlık Hukuku Sempozyumu (13-14 Kasım 2009), On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2011, s. 239-252.
• LANZRATH, Sascha, Patientenverfügung und Demenz, Bonner Schriften zu Medizin, Recht und Gesundheitsethik-Band 1, LIT Verlag, Berlin, 2016.
• LARENZ, Karl/WOLF, Manfred, Allgemeiner Teil Des Bürgerlichen Rechts, 9. Aufl., Verlag C.H. Beck, München, 2004.
• MEIER-HAYOZ, Arthur, Berner Kommentar, Band IV: Sachenrecht, 1. Abteilung-Das Eigentum 1. Teilband-Systematischer Teil und Allgemeine Bestimmungen Art. 641-654 ZGB, Verlag Stämpfli & Cie AG, Bern, 1981.
• MEMİŞ, Tekin, Fikrî Hukuk Bakımından İnternet Ortamında Müzik Sunumu, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2002.
• OĞUZMAN, Kemal/SELİÇİ, Özer/OKTAY-ÖZDEMİR, Saibe, Kişiler Hukuku (Gerçek ve Tüzel Kişiler), 14. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2014.
• OĞUZMAN, M. Kemal/BARLAS, Nami, Medenî Hukuk, 27. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• OKTAY ÖZDEMİR, Saibe, “Türk Hukukunda Resmi Vasiyetnamelerde Tanıkların Beyan Edecekleri Hususlar ve Karma Vasiyetnamelerin Geçerliliği”, M. İlhan Ulusan’a Armağan-Cilt III, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2016, s. 535-554.
• OKTAY ÖZDEMİR, Saibe, “Ölüm Anının Belirlenmesi ve Beyin Ölümü ile Ölüm Anı Arasındaki Sürece İlişkin Hukuki Durum”, Necla Giritlioğlu’na Armağan, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2020, s. 443-461.
• ONARAN, Bilge, “Hasta Hakları”, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2005, Cilt: I, Sayı: 2, s. 273-323.
• ORAL, Tuğçe, “Hekimin Aydınlatma ve Hastanın Rızasını Alma Yükümü”, Ankara Barosu Dergisi, Yıl: 2011/2, s. 185-209.
• ÖZBİLEN, Arif Barış, İnsan Kökenli Biyolojik Maddelere İlişkin Hukukî İşlemler, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2011.
• ÖZCAN, Burcu G./ÖZEL, Çağlar, “Kişilik Hakları-Hasta Hakları Bağlamında Tıbbi Müdahale Dolayısıyla Çıkan Hukuki İlişkide Hekimin Hastayı Aydınlatma Yükümlülüğü ve Aydınlatılmış Rızaya İlişkin Bazı Değerlendirmeler”, Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, yıl: 2007, Cilt: 10, Sayı: 1, s. 49-73.
• ÖZEL, Çağlar, “Medeni Hukuk Açısından Ölüm Anının Belirlenmesi ve Ceset Üzerindeki Hakka İlişkin Bazı Düşünceler”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2002, Cilt: 51, Sayı: 1, s. 43-77.
• ÖZGÜL, Mehmet Emin, Yeni Tıbbi Yöntemlerin Hukuka Uygunluğu, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2010.
• ÖZSUNAY, Ergun, Gerçek Kişilerin Hukukî Durumu, 3. Baskı, Sulhi Garam Matbaası, İstanbul, 1977.
• ÖZTAN, Bilge, Şahsın Hukuku-Hakiki Şahıslar, 10. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2001.
• ÖZTAN, Bilge, Miras Hukuku, 6. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2014.
• ÖZÜARI, N. Ruhi, “Vasiyet ve Tatbikatı”, Ankara Barosu Dergisi, Yıl: 1966/3, s. 520-528.
• PALANDT, Otto, Bürgerliches Gesetzbuch, 76. Aufl., C.H. Beck, München, 2017.
• PARLAK, Şafak, “Organ Bağışı ve Organ Naklinde Ortaya Çıkan Sorunlar”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Yıl: 2009/83, s. 189-222.
• PETEK, Hasan, “İnsan Cesedi Üzerinde Bilimsel Araştırmalar Yapılması”, Organ ve Doku Naklinde Tıp Etiği ve Tıp Hukuku Sorunları I. Uluslararası Tıp Etiği ve Tıp Hukuku Kongresi Bildiri Kitabı, İstanbul, 2007, s. 503-523.
• PETEK, Hasan, Kişilik Değerlerinin Ölümden Sonra Korunması, Yetkin Yayınları, Ankara, 2015.
• PRÜTTİNG, Hanns, Sachenrecht, 37. Aufl., C.H. Beck, Köln, 2020.
• RUHİ, Canan/RUHİ, Ahmet Cemal, Vasiyetname ve Miras Sözleşmesi, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2017.
• SARIAL, M. Enis, Sağlararası Organ Nakillerinden Doğan Hukuksal İlişkiler, Kazancı Hukuk Yayınları, İstanbul, 1986.
• SAVAŞ, Abdurrahman, “İnternet Ortamında Yapılan Tek Taraflı Hukuki İşlemler ve Özellikle Elektronik Vasiyetname”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2007, Cilt: 15, Sayı: 2, s. 51-91.
• SAYMEN, Ferit H., Türk Medenî Hukuku-Cilt II Şahsın Hukuku, İstanbul, 1948.
• SCHMID, Jörg/HURLIMANN-KAUP, Bettina, Sachenrecht, 2. Aufl., Schulthess Juristische Medien AG, Zürich, 2003.
• SCHMOECKEL, Mathias, Erbrecht, 2. Aufl., Nomos Verlagsgesellschaft, Baden, 2010.
• SEÇER, Öz, “Hekimin Hukuki Sorumluluğu”, Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2013/1, s. 107-148.
• SEROZAN, Rona, Medeni Hukuk (Genel Bölüm/Kişiler Hukuku), 6. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2015.
• SEROZAN, Rona/ENGİN, Baki İlkay, Miras Hukuku, 7. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
• SERT, Selin/CİHAN, Ali Hulki, Türk Medeni Hukukunda Organ ve Doku Nakline İlişkin Bazı Hukuki Sorunlar Üzerine Bir Deneme, Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul, 2013.
• STEIGLEDER, Klaus, “Der Tod des Menschen als komplexes Phänomen – Die Unterscheidung von Todesbegriffen und ihre moralische Relevanz”, Hirntod und Organtransplantation, de Gruyter, New York, 1998, s. 57-63.
• SUBAŞI, İlhan, Hekimin Aydınlatma Yükümlülüğü-Aydınlatışmış Onam-Tazminat Sorumluluğu, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2016.
• ŞATIR, Nejdet, Emsal Kararlar Işığında Kamu ve Özel Hastanelerde Çalışan Hekimlerin Hukuki ve Cezai Sorumluluğu, Yetkin Yayınları, Ankara, 2015.
• TABANLIOĞLU, Ahmet/TENEKECİ, Mehmet Emin/ÇALIŞKAN, Süleyman Ali/NACAR, Mehmet Akif, “Veraset Sistemine Yenilikçi Bir Yaklaşım: e-Vasiyet Servisi”, http://ab.org.tr/ab15/bildiri/363.pdf, (erişim tarihi: 22.01.2018), s. 1-5.
• TACİR, Hamide, Hastanın Kendi Geleceğini Belirleme Hakkı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2011.
• TACİR, Hamide, “Hastanın Kendi Geleceğini Belirleme Hakkı”, III. Ulusal Sağlık Hukuku “Kendi Geleceğini Belirleme Hakkı ve Ötanazi” Sempozyumu, Ed: Hamide Tacir/Aysun Altunkaş, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2017, s. 45-57.
• TAŞKIN, Ahmet, Organ ve Doku Nakillerinde Hekimin Cezai Sorumluluğu, Adil Yayınevi, Ankara, 1997.
• TURAN, Gamze, Ölüme Bağlı Tasarrufların Hükümsüzlüğü, Turhan Kitabevi, Ankara, 2009.
• ÜNVER, Yener/KAYA, Suzan, Alman Tıp Hukukunda Hasta Talimatı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2017.
• VELİDEDEOĞLU, Hıfzı Veldet, Türk Medenî Hukuku Cilt I-Cüz 2-Şahsın Hukuku, 6. Baskı, Nurgök Matbaası, İstanbul, 1963.
• YAVUZ, Cevdet/TOPUZ, Murat, “Resmi Vasiyetnamede Düzenleme Şekli (Okuma Yazma Bilen ve Bilmeyenlerin Vasiyetname Düzenleme Şekilleri Arasındaki Farklılıklar Bağlamında MK. Madde 534 ve 535’in Değerlendirilmesi)”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, Yıl: 2017/7, s. 1145-1161.
• YILDIRIM, Abdulkerim, “Sözlü Vasiyetname”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Yıl: 2014/5, Sayı: 16, s. 209-227.
• ZEVKLİLER, Aydın, Kişiler Hukuku-Gerçek Kişiler, Olgaç Matbaası, Ankara, 1981.
• ZEYTİN, Zafer, “Hasta-Hekim İlişkisinde Hekimin Aydınlatma Yükümlülüğü”, VIII. Türk-Alman Tıp Hukuku Sempozyumu, 7-8 Ekim 2011, Ed: Hakan Hakeri/Henning Rosenau, Adalet Yayınevi, Ankara, 2012, s. 1-35.