KADIN YÖNETİCİ AKADEMİSYEN VE KADIN SAĞLIK ÇALIŞANLARININ İŞ VE AİLE ROLLERİ İLE İLGİLİ DÜŞÜNCE VE TUTUMLARININ İNCELENMESİ

Year 2020, Volume: 23 Issue: 2, 333 - 350, 11.06.2020

Yıldız Bilge Şemsi Nur Karabela , Kadriye Kart Yaşar Emine Arzu Kanık Elif Ertaş

Abstract

Bu çalışmanın amacı yoğun bir iş hayatı olan kadın yönetici akademisyen ve sağlık çalışanlarının iş ve aile
ile ilgili düşünce ve tutumlarının incelenmesidir. Katılımcılar 49 (%36,03) yönetici akademisyen ve 87 (%63,97)
sağlık çalışanı olmak üzere toplam 136 kadından oluşmaktadır. Katılımcılara araştırmacılar tarafından
hazırlanmış olan anket Ocak-Şubat 2018 tarihlerinde uygulanmıştır. Elde edilen verilerin analizinde betimsel
istatistiklerin yanı sıra Mann-Whitney U ve Ki-Kare testleri kullanılmıştır. Erkeklerle eşit fırsatlara sahip
olmama, işleriyle ilgili hata yaptıklarında erkeklerden daha çok eleştirilme, çalışma hayatı nedeniyle daha az
çocuk sahibi olmayı tercih etme, aynı maddi gelire sahip olma durumunda ev hanımlığını tercih edecek olma, iş
hayatındaki yoğunluğun eşleriyle ilişkilerini ve annelik sorumluluklarını olumsuz etkilenmesi gibi düşünce ve
tutumlarda her iki grup arasında istatistiksel olarak anlamlı düzeyde bir farklılık saptanmıştır. Ayrıca şiddet ve
mobbinge maruz kalma açısından son altı ayda işyerinde sözlü şiddete maruz kalma konusunda her iki grup
arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Kadın yönetici akademisyen ve sağlık çalışanlarının iş
ve aile hayatlarıyla ilgili düşünce ve tutumlarında hem benzerliklere hem de farklılıklara sahip oldukları ve işaile
çatışması yaşadıkları saptanmıştır. Ayrıca özellikle daha fazla kadın yönetici akademisyenlerde olmak üzere
katılımcıların toplumsal olarak bazı konularda demokratik bir aile yapısına sahip oldukları, ancak daha ziyade
geleneksel aile yapısını sürdürmekte oldukları tespit edilmiştir.

Keywords

İş ve aile ile ilgili düşünceler, sağlık çalışanı kadınlar, rol çatışması, yönetici akademisyen kadınlar

References

• Adams, G. A., King, L. A., & King, D. W. (1996). Relationships of job and family involvement, family social support, and work–family conflict with job and life satisfaction. Journal of Applied Psychology, 81(4), 411-420.
• Akyüz, Y. (1996). Anaokullarının Türkiye’de Kuruluş ve Gelişim Tarihçesi, Millî Eğitim Dergisi, 132, 11-17.
• Allen, T. D., Herst, D. E. L., Bruck, C. S., & Sutton, M. (2000). Consequences associated with work to family conflict: A review and agenda for future research. Journal of Occupational Health Psychology, 5(2), 278-308.
• Arslan, M. (2012). İş-Aile ve Aile-İş Çatışmalarının Kadın Çalışanların İş Doyumları Üzerindeki Etkisi. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 99-114.
• Bagilhole, B. (1993). How to keep a good woman down: An investigation of the role of institutional factors in the process of discrimination against women academics. British Journal of Sociology of Education, 14(3), 261-274.
• Baruch, Y., & Hall, D. T. (2004). Preface for the JVB special issue on careeers in academia. Journal of Vocational Behaviour, 64(2), 237-240.
• Bener, Ö. (1989). Kadınların Zaman ve Para Kullanımı. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Bhowon, U. (2013). Role salience, work-family conflict and satisfaction of dual-earner couples. Journal of Business Studies Quarterly, 5(2), 78-90.
• Canlı, S., Demirtaş, H., Bozak, A., & Doruk, S. (2013). Eğitim denetmenliğinde kadın olmak: mesleğe ilişkin düşünceler ve sorunlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 4(4), 543-574.
• Casper, W. J., Weltman, D., & Kwesiga, E. (2007). Beyond family-friendly: The construct and measurement of singles-friendly work cultures. Journal of Vocational Behavior, 70(3), 478–501.
• Cesim, D. T., Yücel, A. S., Korkmaz, M., & Aras G. (2013). Türkiye’de kadın istihdamının Amerika Birleşik Devletlerindeki kadın istihdamı ile karşılaştırılması. Turkish Studies, 8(9), 1845-63.
• Cotter, D. A., Hermsen, J. M., Ovadia, S., & Vanneman, R. (2001). The glass ceiling effect, Social Forces, 80(2), 655-682.
• Cutler, M. M., & Jackson, A. L. (2002). A 'glass ceiling' or work/family conflict? The Journal of Business and Economics Studies, 8(2), 73-85.
• Çamcı, O., & Kutlu, Y. (2011). Kocaeli’nde sağlık çalışanlarına yönelik işyeri şiddetinin belirlenmesi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 2(1), 9-16.
• Dikmetaş, E., Top, M., & Ergin G. (2011). Asistan hekimlerin tükenmişlik ve mobbing düzeylerinin incelenmesi. Türk Psikiyatri Dergisi, 22(3), 137-149.
• DPB, Devlet Personel Başkanlığı, (2016). Kamu Personel İstatistikleri. http://www.dpb.gov.tr/tr-tr/istatistikler/kamu-personeli-istatistikleri. (10.10.2018).
• Durmaz, Ş. (2016). İşgücü piyasasında kadınlar ve karşılaştıkları engeller. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(3), 37-60.
• Eagle, B. W., Icenogle, M. L., & Maes, J. D. (1998). The importance of employee demographic profiles for understanding experiences of work–family interrole conflicts. The Journal of Social Psychology, 138(6), 690–709.
• Ertürk Ş. (2008). Çalışma Hayatımızda Kadın Erkek Eşitliği. Belediye-İş Yayınları, Ankara.
• Frone, M. R., Yardley, J. K., & Markel, K. S. (1997). Developing and testing an integrative model of the work–family interface. Journal of Vocational Behavior, 50(2), 145-167.
• Glavin, P., & Schieman, S. (2012). Work–family role blurring and work–family conflict: the moderating influence of job resources and job demands. Work and Occupations, 3(2), 71-98.
• Greenhaus, J. H., & Beutell, N. J. (1985). Sources of conflict between work and family roles. Academy of Management Review, 10(1), 76–88. Çalışan Kadınlar, İş ve Aile Rolleri 349
• Haşit, G., & Yaşar, O. (2015). Çalışan kadınlarda örgütsel stres kaynakları; bir kamu kurumu örneği. Sakarya İktisat Dergisi, 4(4), 1-30.
• Kahraman, Ü., & Çelik, K. (2018). Akademisyenlerin iş yükü algıları ile iş ve aile çatışmaları arasındaki ilişki. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 8(1), 95-105.
• Kalkın, G., Erdem, H., & Tikici, M. (2015). Cam tavan algısı ile örgütsel vatandaşlık ilişkisi: Yükseköğrenim kurumlarında görev yapan kadın çalışanlar üzerinde bir araştırma. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 7(13), 125-144.
• Karakuş, H. (2011). Hemşirelerin iş tatmin düzeyleri: Sivas ili örneği. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(6), 46-57.
• Kaya, N., Kaya, H., Ayık, S. E., & Uygur, E. (2010). Bir devlet hastanesinde çalışan hemşirelerde tükenmişlik. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1), 401-419.
• Kaymaz, İ. Ş. (2010). Çağdaş uygarlığın mihenk taşı: Türkiye’de kadının toplumsal konumu. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 12(46), 333-366.
• Kılıç, D., & Öztürk, S. (2014). Türkiye’de kadınların işgücüne katılımı önündeki engeller ve çözüm yolları: bir ampirik uygulama. Amme İdaresi Dergisi, 47(1), 107-130.
• Kırel, Ç. (2007). Örgütlerde mobbing yönetiminde destekleyici ve risk azaltıcı öneriler. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 317-334.
• Kopelman, R. E., Greenhaus, J. H., & Connolly, T. F. (1983). A model of work, family, and interrole conflict: A construct validation study. Organizational Behavior and Human Performance, 32(2), 198-215.
• Mesmer-Magnus, J. R., & Viswesvaran, C. (2005). Convergence between measures of work to-family and family-to-work conflict: A meta-analytic examination. Journal of Vocational Behavior, 67(2), 215-232.
• Mizrahi, R., & Aracı, H. (2010). Kadın yöneticiler ve cam tavan sendromu üzerine bir araştırma. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(1), 149-156.
• Mustafayeva, L., & Bayraktaroğlu, S. (2014). İş-aile çatışmaları ve hayat memnuniyeti arasındaki ilişki: Türkiye ve İngiltere'deki akademisyenlerin karşılaştırılması. İşletme Bilimi Dergisi, 2(1), 127-145.
• Namie, G., & Namie, R. (2009). The Bully at Work. Source Books Inc.
• Negiz, N., & Yemen, A. (2011). Kamu örgütlerinde kadın yöneticiler: Yönetici ve çalışan açısından yönetimde kadın sorunsalı. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2011(24), 195-214.
• Northouse, P.G. (2014). Liderlik kuram ve uygulamaları. 6. baskıdan Çev. Ed.: Cengiz Şimşek, İstanbul, Sürat Yay.
• Öğüt, A. (2006). Türkiye’de kadın girişimciliğin ve yöneticiliğin önündeki güçlükler: Cam tavan sendromu. Çanakkale 18 Mart Üniversitesi Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 55-77.
• Önel, N. (2006). İş aile çatışmasının çalışan kadının aile içi ilişkileri üzerine etkileri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Özkaplan, N. (2013). Kadın akademisyenler: Cam tavanlar hâlâ çok kalın. Kadın Araştırmaları Dergisi, 12(1), 1-23.
• Öztürk, U. C. (2017). Akademideki topuk sesleri: cam tavan perspektifinde göller bölgesi üniversitelerinin betimsel analizi. PESA Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(4), 202-213.
• Öztürk, Z., & Bilkay, T. A. (2016). Türkiye kamu hastaneleri kurumunda çalışan kadınların kariyer engelleri ve cam tavan sendromu algıları. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(6), 89-102.
• Parasuraman, S., Purohit, Y. S., Godshalk, V. M., & Beutell, N. J. (1996). Work and family variables, entrepreneurial career success, and psychological well-being. Journal of Vocational Behavior, 48(3), 275–300.
• Pelit, E., Güçer, E., & Demirdağ, Ş. A. (2016). Kadın işgörenlerin karşılaştığı sorunların iş bırakma eğilimlerine etkisi: otel işletmelerinde bir araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 43-65.
• Pleck, J. H. Staines, G. L., & Lang, L. (1980). Conflict between work and family life. Monthly Labor Review, 103(3), 29-32.
• Razon, N. (1983). Çalışan anne ve çocuk. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Rose, S., & Hartmann, H. (2004). The long-term gender gap. Challenge, 47(5), 30-50.
• Sandberg, S. (2014). Lean In, Çev.: Zeynep Koçak Yılmaz, 7.b., CEO Plus Yay.
• Sayıl, I., Haran, S., Ölmez, Ş., & Özgüven, H. D. (1997). Ankara Üniversitesi hastanelerinde çalışan doktor ve hemşirelerin tükenmişlik düzeyleri. Kriz Dergisi, 5(2), 71-77.
• Şenerkal, R., & Çorbacıoğlu, S. (2015). Akademik personelin algıladığı psikolojik taciz davranışları ile iş performansı, psikolojik ve fizyolojik sağlık ilişkisi üzerine bir araştırma. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(1), 107-135.
• Tahtalıoğlu, H. (2016). Türkiye’de yükseköğretim kurumlarında cam tavan sendromunun kadınlar üzerindeki etkileri. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2), 89-105.
• Taşbaş, K. (2010). Emniyet teşkilatında çalışan kadın polislerin iş ve yaşam koşullarının değerlendirilmesi. (Doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• TÜİK, Türkiye İstatistik Kurumu, (2017). İstatistiklerle Kadın. www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=27594. (09.10.2018).
• Yazıcıoğlu, Y., & Erdoğan, S. (2004). SPSS uygulamalı bilimsel araştırma yöntemleri. Detay Yayıncılık, Ankara.
• Yıldız, S. (2014). Öğretim üyelerinin üniversite, akademisyenlik, bilimsel araştırma, öğretim ve öğrenci kavramlarına ilişkin algılarının metaforlar aracılığıyla incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Mersin Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Mersin.
• YÖK, Yükseköğretim Kurulu, (2017). Öğretim elemanı istatistikleri, https://istatistik.yok.gov.tr. (17.10.2018).