KALİTE VE İNDİKATÖR YÖNETİMİ, İŞ GÜVENLİĞİ İKLİMİ VE GÜVENLİK PERFORMANSI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ: SAĞLIK ÇALIŞANLARI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Year 2023, Volume: 26 Issue: 4, 959 - 974, 28.12.2023

Sümeyye Özmen , Güler Akın

https://doi.org/10.61859/hacettepesid.1289196

Abstract

Bu çalışmada Burdur’da hizmet veren bir kamu hastanesinde görev yapan sağlık çalışanlarının kalite ve indikatör yönetimi, güvenlik iklimi ve güvenlik performansı düzeylerini belirlemek, sosyodemografik değişkenlere göre farklılıklarını tespit etmek ve kalite ve indikatör yönetimi, güvenlik iklimi ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi incelemek amaçlanmıştır. Betimsel nitelikte olan çalışmanın evrenini Burdur ilinde bulunan bir kamu hastanesi çalışanları (doktor, hemşire, yönetici, tıbbi sekreter vd.) oluşturmaktadır. Araştırmada örneklem seçimine gidilmemiş olup, gönüllü olarak katılmayı kabul eden 303 sağlık çalışanı örneklemi oluşturmaktadır. Araştırma verileri, yüz yüze anket yöntemiyle toplanmıştır. Elde edilen verilerin analizi, SPSS 25.0 paket programı aracılığıyla yapılmıştır. Araştırma bulgularına göre iş kazaları arasında en fazla oranda delici-kesici alet yaralanması ile karşılaşıldığı görülmüştür. Güvenlik ikliminin ve kalite ve indikatör yönetimi düzeylerinin meslek gruplarına göre farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Yapılan korelasyon analizleri sonucunda güvenlik iklimi ile kalite ve indikatör yönetimi arasında pozitif yönlü ve yüksek düzeyde istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Ayrıca güvenlik performansı ile güvenlik iklimi ve kalite ve indikatör yönetimi arasında pozitif yönlü ve orta düzeyde istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Son olarak güvenlik ikliminin güvenlik performansını ve kalite ve indikatör yönetimini etkilediği ortaya çıkmıştır. Güvenlik iklimi, kalite ve indikatör yönetimi toplam varyansını %68 oranında; güvenlik performansının ise toplam varyansını %26 oranında açıklamaktadır. Sağlık kurumları yöneticilerinin iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini uygulamaya dönük olarak gerçekleştirmeleri ve eğitimin etkinliğini sorgulamaları gerekmektedir. Ayrıca sağlık kurumlarında kalite yönetimine dair kongre, sempozyum ve kurs gibi etkinliklere katılımın teşvik edilmesi önerilmektedir.

Keywords

Güvenlik iklimi, güvenlik performansı, kalite ve indikatör yönetimi, sağlık çalışanları.

INVESTIGATION OF THE RELATIONSHIP BETWEEN QUALITY AND INDICATOR MANAGEMENT, SAFETY CLIMATE AND SAFETY PERFORMANCE: A STUDY ON HEALTH WORKERS

Abstract

In this study, it was aimed to determine the quality and indicator management, safety climate and safety performance levels of healthcare professionals working in a public hospital serving in Burdur, to determine their differences according to sociodemographic variables and to examine the relationship between quality and indicator management, safety climate and safety performance. The population of the descriptive study consists of a public hospital employee (doctor, nurse, manager, medical secretary, etc.) in Burdur province. Sample selection was not made in the study, and the sample consists of 303 healthcare workers who voluntarily agreed to participate. Research data were collected by face-to-face questionnaire method. The analysis of the data obtained was made through SPSS 25.0 package program. According to the findings of the study, it was observed that the highest rate of occupational accidents was encountered with penetrating sharps injury. It has been determined that the safety climate and quality and indicator management levels differ according to the occupational groups. As a result of the correlation analysis, a positive and highly statistically significant relationship was found between the safety climate, quality, and indicator management. In addition, a positive and moderate statistically significant relationship was found between safety performance, safety climate, quality, and indicator management. Finally, it was revealed that the safety climate affects safety performance and quality and indicator management. Safety climate explains 68% of the total variance of quality and indicator management and 26% of the total variance of safety performance. Managers of health institutions should carry out occupational health and safety training in practical way and question the effectiveness of the training. In addition, it is recommended to encourage participation activities such as congresses, symposiums, and courses on quality management in health institutions.

Keywords

Healthcare workers, Safety climate, Safety performance, Quality and indicator management

References

• Akarsu, H. & Güzel, M. (2016). Kimyasal tehlikelerde güvenlik yönetimi. Ankara: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi Yayınları.
• Aksoy, M. (2021). Konaklama sektöründe güvenlik kültürünün iş performansı üzerindeki etkisi ve güvenlik performansının aracılık rolü. Journal of Empirical Economics and Social Sciences, 3(2), 35-60. https://doi.org/10.46959/jeess.989347
• Aksu, A. (2019). İmalat sektöründeki güvenlik kültürünün güvenlik performansına etkileri. (Yüksek Lisans Tezi). Kocaeli Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü İş Sağlığı ve Güvenliği ABD. Kocaeli. (612746).
• Atasoy, A. (2014). Kalite indikatör yönetimi ölçeğinin geliştirilme çalışması. 5. Uluslararası Sağlıkta Performans ve Kalite Kongre Kitabı (2), 223-240.
• Aydın, S. (2018). Bir kamu hastanesinde çalışan hemşirelerde güvenlik iklimi algısının belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelikte Yönetim ABD, İstanbul. (503762).
• Aydın, S. & Harmancı Seren, A. (2021). Bir kamu hastanesinde çalışan hemşirelerde güvenlik iklimi algısının belirlenmesi. Fenerbahçe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(3), 241-255. https://dergipark.org.tr/en/pub/fbujohs/issue/67478/1015875
• Ayyıldız, F. & Çam, D. İ. (2020). İş stresi ve güvenlik performansı arasındaki ilişkide güvenlik ikliminin düzenleyici rolü: Sağlık sektöründe bir inceleme. Psikoloji Çalışmaları, 40(2), 451-475. https://doi.org/10.26650/SP2020-0006
• Báo, A., C., P., Amestoy, S., C., Moura, G., M., S., S. & Trindade, L., L. (2018). Quality indicators: Tools for the management of best practices in health. Revista Brasileira De Enfermagem, 72(2), 378-385. https://doi.org/10.1590/0034-7167-2018-0479
• Beus, J. M., Mccord, M. A. & Zohar, D. (2016). Workplace safety: A review and research synthesis. Organizational Psychology Review, 6(4), 352-381.
• Cooper, M. D. & Phillips, R. A. (2004). Exploratory analysis of the safety climate and safety behavior relationship, Journal of Safety Research, 5(35), 497-512. https://doi.org/10.1016/j.jsr.2004.08.004
• Clarke, S. (2006). The relationship between safety climate and safety performance a meta-analytic review, Journal of Occupationd Health Psychology 11(4), 315-327. https://doi.org/10.1037/1076-8998.11.4.315
• Christian, M. S., Bradley, J. C., Wallace, J. C. & Burke, M. J. (2009). Workplace safety: A meta analysis of the roles of person and situation factors. Journal of Applied Psychology, 94(5), 1103- 1127. https://doi.org/10.1037/a0016172
• Cramer, D. & Howitt, D., (2004). The sage dictionary of statistics, Sage Publications, London. ISBN: 0761941371.
• Çakmak, A. F. & Tatlı, M. (2017). Sağlık çalışanlarının güvenlik iklimi algıları ve güvenlik tedbirlerine uyma davranışlarının incelenmesi. Karaelmas İş Sağlığı ve Güvenliği Dergisi, 1(1), 46-57. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/395107
• Çelik, E. (2014). Güvenlik kültürünün güvenlik performansına etkisi: İş tatminin aracılık rolü. (Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme ABD, Ankara. (381151).
• Demirbilek, S. & Çolak, M. (2008). Sağlık hizmetlerinde kalite: Manisa ili örneği. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(2), 91-111. https://dergipark.org.tr/en/pub/sbedergi/issue/11251/134454
• Diker, H. & Çakmak Barsbay, M. (2023). Hastanelerde meydana gelen iş kazalarının incelenmesi: Bir devlet hastanesi örneği. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 26(1), 99-114. https://dergipark.org.tr/tr/pub/hacettepesid/issue/76286/1118094
• Doğan, D. (2016). Kalite ve indikatör yönetiminde çalışanların bildirim düzeylerinin saptanması ve geliştirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Yönetimi ABD, İstanbul. (425301).
• Donabedian, A. (1980). Explorations in quality asessment and monitoring: The definition of quality and approaches to its assessment, Michigan: Health Administration Press, Ann Arbor, 5.
• Drew, E. N. (2014). Personnel selection, safety performance, and job performance: Are safe workers better workers? (Doctor of Philosophy). Florida International University. https://doi.org/10.25148/etd.FI14040884
• Dursun, S. (2011). Güvenlik kültürünün güvenlik performansı üzerine etkisine yönelik bir uygulama. (Doktora Tezi). Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri ABD, Bursa. (294832).
• Erkal, S. & Coşkuner S. (2010). Bir hastanede çalışan ev idaresi personelinin iş kazası geçirme durumunun ve kazalardan korunmak için aldıkları önlemlerin incelenmesi, Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 13(1), 45- 62. https://dergipark.org.tr/en/pub/hacettepesid/issue/7567/99389
• Erşan, A. A. (2007). İşletmeler açısından stratejik toplam kalite yönetiminin önemi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kahramanmaraş Sosyal Bilimler Enstitüsü ABD, Kahramanmaraş.
• Eskandari, D., Gharabagh, M. J., Barkhordari, A., Gharari, N., Panahi, D., Gholami, A. & Teimori-Boghsani, G. (2020). Development of a scale for assessing the organization's safety performance based fuzzy ANP. Journal of Loss Prevention in the Process Industries, 69(104342), 1-29. https://doi.org/10.1016/j.jlp.2020.104342
• Games, P. A. (1971). Multiple comparisons of means. American Educational Research Journal, 8(3), 531-564. https://doi.org/10.3102/00028312008003531
• George, D. & Mallery, M. (2010). SPSS for windows step by step: A simple guide and reference, Boston: Pearson.
• Griffin, M. A. & Neal, A. (2000). Perceptions of safety at work: A framework for linking safety climate to safety performance, knowledge, and motivation, Journal of Occupational Health Psychology, 5, 347-358. https://doi.org/10.1037/1076-8998.5.3.347
• Gül, A. (2015). Sağlık çalışanlarında örgüt güvenlik iklimi ve çalışan güvenliği arasındaki ilişkinin incelenmesi: Bir alan çalışması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atılım Üniversitesi. Ankara. (415597).
• Gül, Ö. F., Özçoban, N. O. & Aydoğan, F. (2021). Türkiye’deki iş kazaları ile ilgili verilerin karşılaştırması, var olan sorunlar ve çözüm önerileri. Turkey Health Literacy Journal, 2(1), 39-51. https://doi.org/ 10.54247/SOYD.2021.24
• Gürer A. (2018). Sağlık hizmetlerinde çalışan güvenliği. Journal of Health Services and Education, 2(1), 9-14.
• İSG Haber, (2022). https://isghaber.com.tr/haber/12329503/2021-yilinda-is-kazasi-ve-meslek-hastaliklarinda-tablo-iyiye-gitmedi, (Erişim Tarihi: 18.02.2023)
• Kaplan, O. (2019). Güvenlik iklimi ile iş sağlığı ve güvenliği uygulamaları performansı arasındaki ilişki: Beden eğitimi bölümü öğrencileri üzerinde uygulama. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Esenyurt Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü İş Sağlığı ve Güvenliği ABD, İstanbul. (582487).
• Kaya, C. & Ulusoy, H. (2022). Hastanelerin kalite direktörlerinin, kalite birim çalışanlarının ve klinik kalite sorumlularının kalite indikatör yönetimi hakkındaki görüşlerin değerlendirilmesi: Sivas ili örneği. Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7(1), 24-31. https://doi.org/10.51754/cusbed.1035277
• Keren, N. M., Troy, R., Freeman, S. A. & Shelley II, M. C. (2009). Can level of safety climate predict level of orientation toward safety in a decision-making task? Safety Science, 47(10), 1312-1323. https://doi.org/10.1016/j.ssci.2009.01.009
• Kıraç, R. (2015). Hastane birim sorumlularının sağlıkta ulusal kalite ve indikatör sistemine bakışlarının değerlendirilmesi (Konya Örneği). (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Sağlık Yönetimi ABD, Konya. (422824).
• Koç, M. B. (2016). İnşaat sektöründe çalışanların güvenlik iklimi ile ilgili algıları. (Yüksek Lisans Tezi). Çankaya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme ABD, Ankara. (451198).
• Lingard, H., Wakefield, R. & Cashin, P. (2011). The development and testing of a hierarchical measure of project OHS performance. Engineering, Construction and Architectural Management, 18(1), 30–49. https://doi.org/10.1108/09699981111098676
• Ören, K. & Er, M. (2016). Güvenlik ikliminin güvenlik performansına etkisi. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 5(13), 48-66. https://dergipark.org.tr/en/pub/hakisderg/issue/27095/281255
• Özdamar, K. (2002). Paket programlarla istatistiksel veri analizi-1. 4. Baskı. Eskişehir: Kaan Kitabevi.
• Özmen, S. & Cangöl Söğüt, S. (2018). Health of healthcare professionals, Eds. Alexsndrova, E., Shapekova, N. L., Ak, B., Özcanaslan, F., ve Efe, R. Health Sciences Research in the Globalizing World. Turkey: ST Kliment Ohridski University Press Sofia.
• Patır, S. (2008). Six sigma approach at the quality conception. Electronic Journal of Social Sciences, 7(24), 63-68. https://doi.org/10.5772/9928
• Reddy, S., Manuel, R., Sheridan, E., Sadler, G., Patel, S., Riley, P. (2010). Brucellosis in the UK: a risk to laboratory workers? Recommendations for prevention and management of laboratory exposure. J Clin Pathol, 63, 90-92.
• Sakallı, A. E., Temur, S., Badem, M. A., Karataş, E. (2022). Güvenlik ikliminin güvenlik performansına olan etkisi: Türkiye’deki çalışanlar arasında bir çalışma. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (33), 93-106. https://doi.org/10.31590/ejosat.1023484
• SGK (2021). İstatistik yıllıkları, http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/kurumsal/istatistik/sgk_istatistik_yilliklari, (Erişim tarihi: 15.02.2023)
• Silva, S., Lima, M. L. & (2004). OSCI: An organisational and safety climate inventory. Safety Science, 42(3), 205-220. https://doi.org/10.1016/S0925-7535(03)00043-2
• Siu, Oi-ling; Philips, D. R. & Leung, T. (2004). Age differences in safety attitudes and safety performance in Hong Kong construction workers, Journal of Safety Research, 34, 199-205. https://doi.org/10.1016/s0022-4375(02)00072-5.
• Şantaş, F., Şantaş, G., Özer, Ö., & Say Şahin, D. (2018). Sağlık çalışanlarının güvenlik iklimi algılarının belirlenmesine ilişkin bir kamu hastanesinde araştırma. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (30), 297-307. https://doi.org/10.5505/pausbed.2018.78557
• Şensoy, Ş. İ. (2019). İş kazalarının çalışma koşulları bağlamında incelenmesi: Bir kamu hastanesi örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi İşletme Enstitüsü Sağlık Yönetimi ABD, Sakarya. (553140).
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2012). Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Sağlıkta Kalite ve Akreditasyon Daire Başkanlığı. Sağlıkta indikatör yönetim sistemi SİYÖS.
• T.C. Sağlık Bakanlığı (2015). Sağlıkta Kalite ve Akreditasyon Daire Başkanlığı (2.Sürüm). Gösterge yönetim rehberi.
• Tengilimoğlu, D. (2011). Sağlık hizmetleri pazarlaması (5. Baskı). Siyasal Kitabevi.
• Tuncer Kara, K. (2021). Güvenlik iklimi ve güvenlik kültürünün güvenlik performansına etkisi: Bir tıp fakültesi hastanesi örneği. (Uzmanlık Tezi). Fırat Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı ABD, Elâzığ. (674365).
• Tuncer, T. (2018). Sağlık çalışanlarında güvenlik iklimi ve kurumsal bağlılık arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Yönetimi ABD, İstanbul. (509598).
• Türen, U., Gökmen, Y., Tokmak, İ., & Bekmezci, M. (2014). Güvenlik iklimi ölçeğinin geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Suleyman Demirel University Journal of Faculty of Economics & Administrative Sciences, 19(4). 25-67. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/194191
• Tüzüner, V. & Özaslan, B. (2010). Hastanelerde iş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının değerlendirilmesine yönelik bir araştırma. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 40(2), 138-154. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/98182.
• Ulucan, H.F. & Zeyrek, S. (2012). Ofislerde iş sağlığı ve güvenliği. [Internet]. Ankara: İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü Müdürlüğü, http://www.isgum.gov.tr/rsm/file/isgdoc/IG14-ofislerde_isg.pdf.
• Vural, D. (2022). Sağlık çalışanlarının iş güvenliği ikliminin iş güvenliği performansına etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). Toros Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Sağlık Yönetimi ABD, Mersin. (745504).
• Yasin, J., Fisseha, R., Mekonnen, F., Yirdaw, K. (2019). Occupational exposure to blood and body fluids and associated factors among health care workers at the University of Gondar Hospital, Northwest Ethiopia. Environmental Health and Preventive Medicine, 24(1), 1-9.
• Yıldız, A. (2020). Hastane iş güvenliği uygulamalarının sağlık çalışanlarının iş güvenliği performansına etkisi. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 12(23), 566-578. https://doi.org/10.20990/kilisiibfakademik.709754
• Yule, S., Flin, R. & Murdy, A. (2008). The role of management and safety climate in preventing risk-taking at work, International Journal Risk Assessment and Management, 7(2), 137-151. https://doi.org/ 10.1504/IJRAM.2007.011727
• Zerenler, M. & Öğüt, A. (2007). Sağlık sektöründe algılanan hizmet kalitesi ve hastane tercih nedenleri araştırması: Konya örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18, 500-519. https://dergipark.org.tr/tr/pub/susead/issue/28428/302793
• Zohar, D. (1980). Safety climate in industrial organizations: Theoretical and applied implications. Journal of Applied Psychology, 65(1), 96-102. https://doi.org/10.1037/0021-9010.65.1.96