TÜRK ÇALIŞMA HAYATINDA VARDİYALI GECE ÇALIŞAN İŞÇİLERİN KARŞILAŞTIĞI FİZYOLOJİK, PSİKOLOJİK VE SOSYOLOJİK ETKİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2014, Cilt: 3 Sayı: 6, 132 - 149, 09.11.2015

Bünyamin Bacak , Ecehan Kazancı

Öz

Günümüz dünyasında endüstri ilişkileri hızla gelişmekte ve değişmektedir. Bu durum bireylerin çalışma koşullarında da çeşitli değişimlere neden olmaktadır. Endüstrinin gelişmesi, artan rekabet ortamı, üretimde sürekliliğin ve verimliliğin sağlanması, aynı zamanda insanoğlunun ihtiyaçlarının hiç bitmemesinin bir sonucu olarak, geleneksel çalışma saatleri olan sabah saat 08.00 akşam saat 17.00 çalışma biçimleri yerini, üretimin veya hizmetin 7 gün 24 saat ara verilmeksizin gerçekleştiği bir çalışma biçimine bırakmıştır. Çalışma saatlerinde meydana gelen bu değişimler vardiyalı çalışma sisteminin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Vardiyalı çalışma sistemi çeşitli periyotlar halinde gerçekleştirilmektedir. Söz konusu bu periyotlarda gerçekleştirilen çalışma biçimleri birey üzerinde çok boyutlu ve değişken sorunların ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Özellikle vardiyalı çalışma sisteminin bir bölümünü oluşturan “gece çalışması”nda bu durum daha etkili bir şekilde görülmektedir. Çünkü insan vücudu; gündüz saatlerinde bedensel ve zihinsel aktivitelerini gerçekleştirmeye, akşam ve gece saatlerinde ise dinlenme ve uyku ihtiyaçlarını gidermeye yönelik bir yapıya sahiptir. Bu nedenle “gece çalışması”, işçiler üzerinde vardiyalı çalışma sisteminin diğer periyotlarına nazaran daha fazla olumsuz etkinin ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Gece çalışmasının, gece çalışan işçiler üzerinde meydana getirdiği bu olumsuzlukların başında; fizyolojik, psikolojik ve sosyolojik etkiler gelmektedir. Yapmış olduğumuz bu çalışmada, gece çalışmasının işçiler üzerinde meydana getirdiği olumsuz etkiler değerlendirilerek, tüm bu olumsuzlukları ortadan kaldırmak amacıyla alınması gereken önlemler ve öneriler ortaya konulmaya çalışılacaktır.

 

Anahtar kelimeler: Türk Çalışma Hayatı, Vardiyalı Çalışma, Gece Çalışması, Gece Çalışan İşçiler, Gece Çalışmasının Etkileri

Anahtar Kelimeler

Türk Çalışma Hayatı, Vardiyalı Çalışma, Gece Çalışması, Gece Çalışan

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• AKERSTEDT, Torbjörn, (2009) “Sleep Loss and Fatigue in Shift Work and Shift Work Disorder”, Sleep Medicine Clinics, 4 (2), June, doi:10.1016/j.jsmc.2009.03.001, pp.257-271.
• AKERSTEDT, Torbjörn, (2003) “Shift work and disturbed sleep/wakefulness”, Occupational Medicine, 53, pp.89–94.
• ASSIS, M. A. Altenburg, Kupek, Emil, Nahas, V. Markus And Bellisle, France, (2003) “Food İntake and Circadian Rhythms in Shiftworkers With A High Workload”, Appetite 40, pp.175-183.
• ASTARLI, Muhittin, (2008) “İş Hukukunda Çalışma Süreleri”, Turhan Kitabevi, Ankara.
• BACAK, Bünyamin ve YİĞİT, Yusuf, (2007) “Türk İş Hukukunda Kadın İşçilerin Çalışma Koşullarına İlişkin Düzenlemelerin Değerlendirilmesi”, Kamu-İş, Cilt:9, Sayı:2, s.1-32.
• BALTAŞ, Acar ve BALTAŞ, Zuhal, (1991) “Stres ve Başa Çıkma Yolları”, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• CENTEL, Tankut, (1996) “Çalışan Çocukların Hakları ve Türkiye”, MHB, Yıl 16, Sayı 1-2, s.19-38.
• CULPEPPER, Larry, (2010) “The Social and Economic Burden of Shift-Work Disorder”, The Journal of Family Practice, Vol 59, No: 1, January, pp.3-11.
• DEMİRBİLEK, Tunç, (2004) “Vardiyalı Çalışmanın Kadının Aile ve Sosyal Yaşamına Etkisi”, Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Sayı 7, s.77-98.
• DITTNER, J. Antonia, Wessely, C. Simon and Brown, G. Richard, (2004) “The Assessment Of Fatigue: A Practical Guide For Clinicians and Researchers”, Journal of Psychosomatic Research 56, pp.157-170.
• DUNHAM, B. Randall, (1977) “Shift Work: A Review and Theoretical Analysis”, The Academy of Management Review, 2, (4), October, pp.626-634.
• EKMEKÇİ, Ömer, (2006) “ 4857 Sayılı İş Kanunu'nda Postalar Halinde Çalışma ve Gece Çalışmasına İlişkin Usul ve Esaslar”, Çimento İşveren Dergisi, Ocak, s.46-55.
• EMİRZA, A. Mine, BİCAN, Aylin, BORA, İbrahim ve ÖZKAYA, Güven, (2012) “Uyku Laboratuvarında Kimler Uyuyor? Bir Retrrospektif Çalışma”, Türk Nöroloji Dergisi, 18 (1), DOI: 10.4274/Tnd.88609, s.21-25.
• ERKAN, Necmettin, (2003) “Ergonomi”, Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları, Ankara.
• FINN, Peter, (1981) “The Effects of Shift Work on the Lives of Employees”, Management Labour Review, October, pp.31-35.
• FOLKARD, Sımon, (1997) “Black Times: Temporal Determinants of Transport Safety”, Accident Analysis & Prevention, Vol: 29, No: 4, pp.417-430.
• GÜLER, Çağatay, (2004) “Ergonomi”, Palme Yayıncılık, Ankara.
• Internatıonal Agency For Research On Cancer, (2007) “IARC Monographs Programme Finds Cancer Hazards Associated With Shiftwork, Painting and Firefighting”, Press Release, http://www.iarc.fr/en/media-centre/pr/2007/pr180.html Erişim Tarihi: 13.04.2014.
• İNCİR, Gülten, (1998) “Çoklu Vardiya Çalışmasının Ergonomik Tasarımı”, Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları, No: 624, Ankara.
• KHLAT, Myriam, Sermet, Catherine and Pape, L. Annick, (2000) “Women's Health in Relation with Their Family and Work Roles: France in the Early 1990s”, Social Science & Medicine, Vol. 50, Issue: 12, June, s.1807-1825.
• KNUTSSON, Anders, Hallquist, Johan, Reuterwall, Christina, Theorell, Töres and Akerstedt, Torbjörn, (1999) “Shiftwork And Myocardial İnfarction: A Case-Control Study”, Occupational Environmental Medicine 56, pp.46-50.
• KNUTSSON, Anders, (2003) “Health disorders of shift workers”, Occupational Medicine 53, pp.103-108.
• KORKUSUZ, Refik, (2005) “Vardiyalı (Postalar Halinde) Çalışma ve Türk İş Hukukundaki Düzenlemesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 1-2, Haziran-Aralık.
• LEWIS, P. R. and Lobban, C. Mary, (1957) “Dissociation of Diurnal Rhythms In Human Subjects Living on Abnormal Time Routines”, Quart Journal of Experimental Physiology, April, s.371-386.
• OGNIANOVA, V.M., Dalbokova, D.L. and Stanchev, V., (1998) “Stress States, Alertness and İndividual Differences Under 12-Hour Shiftwork”, International Journal of Industrial Ergonomics, 21, pp.283-291.
• OHAYON, M. Maurice, Lemoine, Patrick, Arnaud-Briant, Veronique and Dreyfus, Martine, (2002) “Prevalence and Consequences of Sleep Disorders in A Shift Worker Population”, Journal of Psychosomatic Research (53), pp.577-583.
• OKUR, Zeki, (2010) “İş Hukuku'nda Gece Çalışması”, Prof. Dr. Ali Güzel'e Armağan, Cilt I, İstanbul.
• ÖZKALP, Enver ve Bilgin, Leman, (1985) “Gece Vardiyası ve Sosyo-Psikolojik Etkileri”, Eskişehir Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt III, Sayı 1, s.9-24.
• ÖZKALP, Enver, (1984) “Gece Vardiyası ve Çalışanlar Üzerine Olan Sosyo-Psikolojik Etkileri”, Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Haziran, Cilt: 2, Sayı: 2, s.221-233.
• ÖZVERİ, Murat, (2010) “Çalışma Süresi ve Gece Çalışması”, Prof. Dr. Ali Güzel'e Armağan, Cilt I, s.623-645.
• PANDI-Perumal, S. R., Srinivasan, V., Maestroni, G. J. M., Cardinali, D. P., Poeggeler, B. and Hardeland, R., (2006) “Melatonin Nature’s Most Versatile Biological Signal?”, FEBS Journal, 273 (13), pp.2813-2838.
• PATI, Atanu Kumar, Chandrawanshı, Arti and Reinberg, Alain, (2001) “Shift Work: Consequences and Management?”, Current Science, Vol: 81, No: 1, July, pp.32-52, http://www.iisc.ernet.in/currsci/jul102001/32.pdf Erişim Tarihi: 21.12.2013.
• PRESSER, B. Harriet, (2000) “Nonstandard Work Schedules and Marital Instability”, Journal of Marriage & the Family, Vol: 62, Issue: 1, February, pp.93-110.
• REGHUNANDANAN, Vallath and Reghunandanan, Rajalaxmy, (2006) “Neurotransmitters of The Suprachiasmatic Nuclei”, Journal of Circadian Rhythms, 4:2, doi:10.1186/1740-3391-4-2, pp.1-20.
• SAIJO, Yasuaki, Ueno, Takeji and Hashimoto, Yoshihiro, (2008) “Twenty-Four-Hour Shift Work, Depressive Symptoms and Job Dissatisfaction Among Japanese Firefighters”, Amerıcan Journal of Industrıal Medıcıne, 51, pp. 380–391.
• SARAÇEL, Nüket, (1986) “Gece Çalışması ve Türk İş Hukukunda Gece Çalışmasının Düzenlenme Esasları”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Eskişehir.
• SAYIN, Aslıhan ve Aslan, Selçuk, (2005) “Duygudurum Bozuklukları ile Huy, Karakter ve Kişilik İlişkisi”, Türk Psikiyatri Dergisi, 16 (4), s.276-283.
• SMITH, Lawrence, Tanıgawa, Takeshi, Takahashı, Masaya, Mutou, Keiko, Tachıbana, Naoko, Kage, Yoshiko and Iso, Hiroyasu, (2005) “Shiftwork Locus of Control, Situational and Behavioural Effects on Sleepiness and Fatigue in Shiftworkers”, Industrial Health, 43, pp.151–170.
• TUNÇOMAĞ, Kenan ve Centel, Tankut, (2008) “ İş Hukukunun Esasları”, Beta Yayıncılık, İstanbul.
• TÜRKÇAPAR, Hakan, (2004) “Anksiyete Bozukluğu ve Depresyonun Tanısal İlişkileri”, Klinik Psikiyatri Dergisi, Ek - 4, s.12-16.
• WEDDERBURN, Alexander, (2000) “Shiftwork and Health in European Foundation For The İmprovement of Living and Working Conditions”, European Studies on Time, best1/2000, Lüxemburg.
• WHITE, Lynn and Keith, Bruce, (1990) “The Effect of Shift Work on The Quality And Stability of Marital Relations”, Journal of Marriage & The Family, Vol: 52, Issue:2, pp.453-462.
• WYATT, S. and Marriott, R., (1953) “Night Work and Shift Changes”, British Journal of Industrial Medicine, Vol:10, pp.164-172.
• YÜKSEL, Selim, (2006) “Vardiyalı Çalışma Sistemi ve Türk İş Mevzuatındaki Yeri”, Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Mersin.
• ZIMMERER, Thomas, (1976) “Who Are Our Night People in Business”, Human Resource Management, pp.18-20.