Hemodiyalız hastalarının öz yeterlilik durumu, bakım gereksinimi ve günlük yaşam aktivitelerini gerçekleştirebilme düzeyleri

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 1, 5 - 10, 30.05.2019

Nilay Bektaş Akpınar , MERVE Aşkın Ceran , ŞADİYE Şafak BİROL Özkalp

Öz

Giriş: KBY’de uygulanan hemodiyaliz tedavisi sekonder
sorunlara yol açabilen, kişilerin yaşam kalitelerini azaltan, bireyleri
psiko-sosyal yönden etkileyebilmektedir. Bu nedenle hemodiyaliz hastalarının
öz-bakım, öz-yeterlilik durumlarının sorgulanabilmesi ve hastaların bu yönde
desteklenmesi hemşirelik açısından önemlidir

Amaç: Bu araştırma hemodiyaliz hastalarının hastalığa
karşı öz yeterlilik durumunu ve günlük yaşam aktivitelerini gerçekleştirebilme
düzeylerini belirlemek ve bakım gereksinimlerini saptamak amacıyla
yapılmıştır. 
Yöntem: Tanımlayıcı nitelikte olan bu çalışma bir numune ve
bir eğitim araştırma hastanesinde Temmuz -Aralık 2016 tarihleri arasında, bu
merkezlere hemodiyaliz tedavisi için başvuran  140 hasta alınarak yapılmıştır. Veriler ‘Sosyo-Demografik
Özellikler Veri Toplama Formu ve Genel Öz Yeterlilik Ölçeği (GÖYÖ) ile
toplanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde frekans, yüzde, ortalama ve
standart sapma, One-Sample Kolmogorov-Smirnow test, student t testi, oneway
anova, Kruskal Wallis ve Mann-Whitney U testi kullanılmıştır.
Bulgular: Çalışma kapsamına alınan bireylerin %69,2’sinin erkek
ve ilk teşhisin ortalama 6,4 yıl önce konulduğu saptanmıştır. Hastalık ve
tedavisi nedeniyle araştırma kapsamına alınan bireylerin %34,3’nün çalışma
hayatına devam edemedikleri, %64’nün günlük banyo, giyinme, ev işleri gibi
aktivitelerini yerine getirmekte zorlandıkları belirlenmiştir. Hastaların
öz yeterlilik düzeyini; çalışma durumu, gelir düzeyi, tanının konulma zamanı,
fiziksel durumları etkilerken (p<0,05), medeni durum ve eğitim düzeyi
etkilememiştir (p>0,05). Çalışma kapsamına alınan hastaların genel öz
yeterlilik puan ortalamaları düşük bulunmuştur.

Sonuç: Hemodiyaliz işlemi bireylerin öz yeterliliklerini ve gya
gerçekleştirebilme düzeylerini etkileyerek bireylerin bakım gereksinimlerini
artırmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Bakım, günlük yaşam aktiviteleri, hemodiyaliz, hemşirelik

Kaynakça

• Akdemir N, Birol L. İç Hastalıkları Ve Hemşirelik Bakımı. 3. Baskı. Ankara: Geliştirilmiş Baskı; 2011.
• Akgöz N, Arslan S. Hemodiyaliz Tedavisi Alan Hastalarda Yaşanan Semptomların İncelenmesi. Nefroloji Hemşireliği Dergisi 2017; 12(1): 20-28.
• Akyol AD. Hemodiyaliz Hastalarında Yaşam Kalitesini Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi. Nefroloji Hemşireliği Dergisi 2016; 11(1): 17-33.
• Alemdar H, Pakyüz SÇ. Hemodiyaliz Hastalarında Öz Bakım Gücünün Yaşam Kalitesine Etkisinin Değerlendirilmesi. Nefroloji Hemşireliği Dergisi 2015. 19-30
• Atashpeikar S, Jalilazar T, Heidarzadeh M. HSelf Care Abilitiy İn Hemodialysis Patients. J Caring Sci 2012; 1 (1):31-35
• Bandura A. Self-Effi Cacy: Toward A Unifying Theory Of Behavioral Change. Psychological Review 1977; 84(2):191–215
• Bağ E, Mollaoğlu M. Hemodiyaliz Uygulanan Hastalarda Özbakım Gücü ve Öz Yeterliliğin Değerlendirilmesi. Nefroloji Hemşireliği Dergisi 2010,7(1-2):31-38
• Başarır S, Pakyüz-Çınar S. Hemodiyaliz Hastalarının Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışlarının Değerlendirilmesi. Nefroloji Hemşireliği Dergisi 2015; 1 : 19-31.
• Boothby MRK, Salmon P. Öz Yeterlilik Ve Hemodiyaliz Tedavisi: Nitel Ve Nicel Bir Yaklaşım. Türk Psikiyatri Dergisi 2013; 24(2): 84-93.
• Cimili C. Hemodiyalizin Psikiyatrik Yönleri. Türk Nefroloji Diyaliz, Transpalantasyon Dergisi 1994; 3(3): 88-92
• Durna Z (ED) 2012. Kronik hastalıklar ve bakım. Nobel Tıp Kitapevleri. Kronik Böbrek Yetersizliği ve Bakım Kaçar G. S: 381
• Kauric-Klein Z, Peters RM, Yarandi HN. Self-Efficacy And Blood Pressure Self-Care Behaviors İn Patients On Chronic Hemodialysis. Western Journal Of Nursing Research 2017; 39(7): 886-905.
• Kıyak E, Ergüney S. Hemodiyaliz Hastalarının Öz Bakım Gücünün Değerlendirilmesi. Journal Of Anatolia Nursing and Health Sciences 2002; 5(1):38–44Kurbun H, Akten İM. Hemodiyaliz Hastalarında Öz-Bakım Gücü ve Yaşam Kalitesinin Değerlendirilmesi. Türk Nefroloji Diyaliz ve Transplantasyon Dergisi 2018; 27 (3): 277-287
• Meriç M, Oflaz f. Hemodiyaliz Hastası Olan Bir Eşle Yaşamak: Eşlerin Yaşamlarındaki Gelgitler. Journal of Psychiatric Nursing 2013;4(1):21-26
• Mollaoğlu M, Bağ E. Hemodiyaliz Uygulanan Hastalarda Öz Yeterlilik ve Etkileyen Faktörler. İstanbul Tıp Fakültesi Dergisi 2009; 72: 37-42
• Mollaoğlu M. Diyaliz Hastalarında Yeti Yitimi, Günlük Yaşam Aktiviteleri Ve Öz Yeterlilik Durumu. TAF Preventive Medine Bulletin 2011; 10(2), 181-186.
• Mollaoğlu M, Kayataş M. Disability İs Associated With Nonadherence To Diet And Fluid Restrictions İn End-Stage Renal Disease Patients Undergoing Maintenance
• Hemodialysis. International Urology and Nephrology 2015; 47(11): 1863-1870
• Muz G, Eğlence R. Hemodiyaliz Uygulanan Hastalarda Öz Bakım Gücü Ve Öz Yeterliliğin Değerlendirilmesi. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi 2013; 2: 15-21Özçetin A, Bicik Bahçebaşı Z, Bahçebaşı T ve Ark. Diyaliz Uygulanan Hastalarda Yaşam Kalitesi Ve Psikiyatrik Belirti Dağılımı. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2009; 10:142-150
• Süleymanlar G, Utaş C, Arinsoy T ve Ark. A Population-Based Survey Of Chronic Renal Disease In Turkey. The Credit Study. Nephrology Dialysis Transplantation 2011; 26(6): 1862-1871.
• Turgay G, Tutal E, Sezer S. Hemodiyaliz Hastalarının Günlük Yaşam Aktiviteleri, Yeti Yitimi, Depresyon ve Komorbidite Yönünden Değerlendirilmesi. Türk Nefroloji Diyaliz ve Transplantasyon Dergisi 2017; 26 (3): 311-316
• T.C Sağlık Bakanlığı. Türkiye böbrek hastalıkları önleme ve kontrol programı 2014-2017. Erişim Tarihi: 10.01.2019 http://www.nefroloji.org.tr/pdf/Turkiye_Bobrek_Hastaliklari_Onleme_ve_Kontrol_Programi.pdf
• Velioğlu P. 1999. Hemşirelikte kavram ve kuramlar. Alaş Ofset. İstanbul
• Yeşilbalkan Ö, Karadakovan A, Ünal B. Periton Diyalizi Hastalarının Genel Öz Yeterlilikleri. Nefroloji Hemşireliği 2005; 14(2): 39-44.
• Yıldırım F. Genel Öz Yeterlilik Ölçeği Türkçe Formunun Geçerlilik Ve Güvenilirlik Çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi 2010;21(4):301-8
• Yun KS, Choi JY.Effects Of Dietary Program Based On Self-Efficacy Theory On Dietary Adherence, Physical İndices And Quality Of Life For Hemodialysis Patients. Journal of Korean Academy of Nursing 2016; 46(4): 598-609.
• Yurtsever S, Bedük T. Hemodiyaliz Uygulanan Bireylerde Yorgunluğun Değerlendirilmesi. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi 2003; 8(2): 3-10)