Hemodiyaliz Hastaları ve Sağlık Profesyonellerinin Hasta Eğitimi İle İlgili Görüşlerinin Q Yöntemi İle İncelenmesi/ Examining the Views of Patients and Healthcare Professionals on Patient Education Using the Q Method

Year 2025, Volume: 20 Issue: 1, 41 - 50, 31.01.2025

Gülay Turgay , Çiğdem Özdemir Eler , Nalan Özhan Elbaş

Abstract

Amaç: Bu çalışmanın amacı, hemodiyaliz ünitesinde çalışan sağlık profesyonellerinin ve hemodiyaliz tedavisi alan bireylerin hasta eğitimi ile ilgili görüşlerinin Q yöntemi ile incelenmesidir.
Gereç ve Yöntemler: Tanımlayıcı türde kesitsel bir araştırmadır. Araştırma; 02 Ocak 2022-31 Ocak 2022 tarihleri arasında, hemodiyaliz tedavisi alan, araştırmaya katılmayı kabul eden ve seçim kriterlerine uygun 131 hasta ve 38 sağlık profesyoneli ile yapılmıştır. Veriler, araştırmacılar tarafından literatür incelemesi doğrultusunda hazırlanan hastalara ve sağlık profesyonellerine yönelik veri toplama formları ve Q metodu kartları (kart-sort tekniği) kullanılarak araştırmacılar tarafından yüz yüze görüşme yoluyla toplanmıştır. Araştırmadan elde edilen veriler sayı, yüzde, frekans dağılımları ile değerlendirilmiştir. Araştırma verilerinin daha kolay analiz edilebilmesi amacıyla, kartlar sağlık profesyonelleri ve hemodiyaliz tedavisi alan bireylere göre önem sırasına göre kategorilere ayrılmıştır. Bu sıralama, kartların ilk sıra, ilk üç sıra, son üç sıra ve son sırada yer alma durumlarına göre yapılmıştır.
Bulgular: “Hemodiyalizin temel ilkelerinin tanımlanması” konusu hemşirelerin %33,3’ü, diyaliz teknikerlerinin %10,8’i, hastaların %45,8’i ve doktorların tamamı tarafından ilk sırada yer verdiği görülmektedir. “Sıvı kısıtlaması” konusu hastaların %42,36’sı, hemşirelerin %21,2’si, diyaliz teknikerlerinin %15,8’i doktorların %80’i tarafından ikinci sıraya konulduğu görülmektedir. “Hemodiyaliz tedavisi esnasında oluşabilecek komplikasyonlar” konusu hastaların %21,37’si, hemşirelerin %21,2’si ve doktorların %70’i tarafından üçüncü sıraya konulduğu saptanmıştır. “Diyaliz tedavisi için mali olanaklar ve destek kaynakları” konusu hastaların %9,92’si, hemşirelerin %36,9’u, diyaliz teknikerlerinin %15,8’i ve doktorların %60’ı tarafından son sıraya konulduğu saptanmıştır.
Sonuç: Araştırmamızda, hastaların eğitim gereksinimleri öncelikleri ile sağlık profesyonellerinin önceliklerinin bazı konularda aynı, bazı konularda farklı olduğu bulunmuştur. Araştırmanın farklı örneklem gruplarında tekrarlanması, çeşitli demografik grupların eğitim gereksinimlerine uygun stratejilerin geliştirilmesi önerilmektedir.

Keywords

Hasta Eğitimi, Hemodiyaliz, Hemşirelik, Q Yöntemi

Ethical Statement

Bu çalışma için araştırma onayı, Başkent Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler ve Sanat Araştırma Kurulu’ndan alınmıştır (17162298.600-203).

Hemodiyaliz Hastaları ve Sağlık Profesyonellerinin Hasta Eğitimi İle İlgili Görüşlerinin Q Yöntemi İle İncelenmesi/ Examining the Views of Patients and Healthcare Professionals on Patient Education Using the Q Method

Abstract

Aim: The aim of this study is to examine the views of healthcare professionals working in hemodialysis units and individuals receiving hemodialysis treatment about patient education using the Q method.
Materials and Methods: It is a descriptive type of crosssectional research. Between the dates of research; 2022 January 02-2022 January 31, who received hemodialysis treatment, agreed to participate in the research and with 131 patients and 38 health professionals who meet the selection criteria has been done. The data were collected by the researchers using data collection forms for patients and health professionals, as well as Q method cards (card-sort technique). The data were analyzed using numerical, percentage, and frequency distributions. To facilitate data analysis, the cards were categorized based on the order of importance perceived by healthcare professionals and individuals receiving hemodialysis treatment. This categorizationwas performed according to the placement of the cards in the first row, first three rows, last three rows and last row.
Results: The subject of “Definition of basic principles of hemodialysis” was ranked first by 33.3% of nurses, 10.8% of dialysis technicians, 45.8% of patients and all doctors. The subject of “Fluid restriction” was ranked second by 42.36% of patients, 21.2% of nurses, 15.8% of dialysis technicians and 80% of doctors. “Complications that may occur during hemodialysis treatment” was ranked third by 21.37% of patients, 21.2% of nurses and 70% of doctors. Lastly, “Financial possibilities and support sources for dialysis treatment” was ranked last by 9.92% of patients, 36.9% of nurses, 15.8% of dialysis technicians and 60% of doctors.
Conclusion: Our study found that the educational priorities of patients healthcare professionals aligned on some topics but differed on some others. It is recommended that similar research be conducted with different sample groups and that strategies tailored to the educational needs of various demographic groups be developed.

Keywords

Patient Education, Hemodialysis, Nursing, Q Method

References

• Süleymanlar G, Utaş C, Arınsoy T, et al. A population based survey of chronic renal disease in Turkey - The CREDIT study. Nephrol Dial Transplant. 2011;26(6):1862-71. doi: 10.1093/ndt/gfq656
• Daugirdas JT, Blake PG. Kronik böbrek hastalığının yönetilmesi. Bozfakıoğlu S, ed. In: Diyaliz El Kitabı. 4. Baskı. Ankara: Güneş Tıp Kitabevleri; 2010. p.2-22.
• Ateş K, Seyahi N, Koçyiğit İ. Türkiye'de nefroloji, diyaliz ve transplantasyon. Nephrol Dial Transplant [Internet]. 2023[cited 2024 March 25];26-27. Available from: https://nefroloji.org.tr/uploads/pdf/REGISTRY2022_web.pdf
• Garcia-Garcia G, Jha V, Tao Li PK, Garcia-Garcia G, Couser WG, Erk T, et al. Chronic kidney disease (CKD) in disadvantaged populations. Clin Kidney J. 2015;8(1):3-6. doi: 10.1093/ckj/sfu124.
• Topbaş E. Kronik böbrek hastalığının önemi, evreleri ve evrelere özgü bakımı. NefroHemDergi [Internet]. 2015[cited 2024 Aug 5];10(1):53-9. Available from: https://dergipark.org.tr/tr/pub/hemsire/issue/28579/304875
• Alawiyah A, Edison C. Adherence to dialysis therapy management in hemodialysis patients. UI Proc Health Med. 2018;3:38-41. doi: 10.7454/UIPHM.V3I1.190
• Borzou SR, Mahdipour F, Oshvandi K, Salavati M, Alimohammadi N. Effect of mealtime during hemodialysis on patients’ complications. J Caring Sci. 2016;5(4):277-86. doi: 10.15171/jcs.2016.029
• Vicdan AK, Karabacak BG. Roy Adaptasyon Modelinin hemodiyaliz hasta eğitiminde kullanımı. JHS. 2014;11(2):209-20. doi:10.14687/ijhs.v11i2.2729
• Akpolat T, Utaş C. Hemodiyaliz hastasında sık karşılaşılan sorunlar. Nephrol Dial Transplant [Internet]. 2008[cited 2024 June 20]. Available from: https://nefroloji.org.tr/uploads/folders/file/hemodiyaliz_hastasinda_karsilasilan_sorunlar.pdf
• Rahimi F, Gharib A, Beyramijam M, Naseri O. Effect of self-care education on self efficacy in patients undergoing hemodialysis. Life Sci J [Internet]. 2014[cited 2024 April 2];11(1):136-40. Available from: https://www.researchgate.net/ publication/288079211_Effect_of_self care_education_on_self_efficacy_in_patients_undergoing_hemodialysis
• Kurella M, Tamura S, Li SC, Chen et al. Educational programs improve the preparation for dialysis and survival of patients with chronic kidney disease. Kid İnt [Internet]. 2014[cited 2024 Oct 19];85(3):686-92. Available from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24067435/
• Kara B. Hemodiyaliz hastalarında tedaviye uyum: çok yönlü bir yaklaşım. Gulhane Med J [Internet]. 2007[cited 2024 Jun 24];49(2):132-6. Available from: https://turkmedline.net/detay/hemodiyaliz-hastalarinda-tedaviye-uyum-cok-yonlu-bir-yaklasim/5fce76832657de2/tr/52%2B2007%2B49%2B2
• Yıldırım İ. Eğitimin olgunlaştırılmasına ilişkin öğrenci algıları: Bir Q metodu analizi. Egit Bilim [Internet]. 2017[cited 2024 Jul 15];42(191):235-246. Available from: https://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/6970
• Karasu M, Peker M. Q yöntemi: Tarihi, kuramı ve uygulaması. Türk Psikoloji Yazıları. 2019;22(43): 28-39. DOI: 10.31828/tpy1301996120181122m000003
• Watts S, Stenner P. Doing Q methodology: Theory, method and interpretation. Qualitative Research in Psychology. 2012;2(1): 67-91.m https://doi.org/10.1191/1478088705qp022oa
• Lopez VPA, Tong A, Howell M, Craig JC. Educational interventions for patients with CKD: A systematic review. Am J Kidney Dis. 2016;68(3):353–70. doi:10.1053/j.ajkd.2016.01.022
• Idier L, Untas A, Koleck M, Chauveau P, Rascle N. Assessment and effects of therapeutic patient education for patients in hemodialysis: a systematic review. Int J Nurs Stud. 2011;48(12):1570–86. doi:10.1016/j.ijnurstu.2011.08.006
• Cross RM. Exploring attitudes: The case for Q methodology. Health Educ Res [Internet]. 2005[cited 2024 August 12];20(2):206-13. Available from: https://academic.oup.com/her/article/20/2/206/712286
• Güngör C. Hemodiyaliz tedavisi alan hastaların bakımdan sorumlu yakınlarının ve hemşirelerinin eğitim gereksinimleri ile ilişkili görüşlerinin q metodu ile incelenmesi [dissertation]. Sanko Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2018.
• Theofilou P. Quality of life and mental health in hemodialysis and peritoneal dialysis patients: the role of health beliefs. Int Urol Nephrol. 2012;44(1):245–53. doi. 10.1007/s11255-011-9975-0.
• Yılmaz KE, Okanlı A. Hemodiyaliz hastalarında hastalık algısının değerlendirilmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi [Internet]. 2011[cited 2024 Aug 02];14(4):25-31. Available from: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunihem/ issue/2655/34257
• Özdelikara A, Tan M, Polat H. Hasta öğrenim gereksinimlerinin belirlenmesi. Florence Nightingale J Nurs [Internet]. 2013[cited 2024 Aug 05];21:1-8. Available from: https://dergipark.org.tr/tr/pub/fnjn/issue/9009/112177