AHMEDÎ DİVANI’NDA SAÇ-MEŞ’AR MÜNASEBETİ

Yıl 2017, Sayı: 7, 57 - 67, 30.10.2017

Abdulmuttalip İpek

https://doi.org/10.28981/hikmet.344648

Cited By: 1

Öz

    Nazari ve estetik esasları
itibarıyla XVI. yüzyıldan itibaren klasik bir hüviyet kazanmaya başlayan divan
şiiri, kuruluş aşamasında zaman zaman klasik dönemdekinden farklı hayal,
tasavvur ve mazmunlara sahne olmuştur.

    Sebk-i
Hindî ekolünde olduğu gibi sonraki dönemlerde cereyan eden münferit edebî
hareketler ve geleneksel sanat çizgisinde görülen kırılmalar ise bilinçli bir
tercihin tezahürü olup klasik sanat anlayışından kısmî farklılıklar arz
etmektedir. Keskin bir ayrım yapmak güç olmakla birlikte klasik dönem öncesi ve
sonrası Türk şiirinde görülen farklılıklar, esasen hem manada hem de üslupta
Türk şiirine ayrı bir keyfiyet ve özgünlük kazandırmış; Türk şiirinin müşterek
sanat telakkisine, kültür hazinesine farklı bir çeşni katmıştır. Divan şiirinin
kurucularından kabul edilen Ahmedî’nin Divan’ında tespit ettiğimiz “saç-meş’ar”
münasebeti de bu türden bir farklılıktır.

     Bu makalede divan
şiirinin klişe teşbih unsurlarından olan sevgilinin saçının, dinî bir ıstılah
olan meş’ar ile ne surette ilişkilendirilmiş olduğu yine Ahmedî Divanı’ndaki
beyitlerden hareketle açıklanmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ahmedî, divan şiiri, saç, meş’ar, mazmun

AHMEDÎ DİVANI’NDA SAÇ-MEŞ’AR MÜNASEBETİ

Öz

Nazari ve estetik esasları
itibarıyla XVI. yüzyıldan itibaren klasik bir hüviyet kazanmaya başlayan divan
şiiri, kuruluş aşamasında zaman zaman klasik dönemdekinden farklı hayal,
tasavvur ve mazmunlara sahne olmuştur.

                Sebk-i
Hindî ekolünde olduğu gibi sonraki dönemlerde cereyan eden münferit edebî
hareketler ve geleneksel sanat çizgisinde görülen kırılmalar ise bilinçli bir
tercihin tezahürü olup klasik sanat anlayışından kısmî farklılıklar arz
etmektedir. Keskin bir ayrım yapmak güç olmakla birlikte klasik dönem öncesi ve
sonrası Türk şiirinde görülen farklılıklar, esasen hem manada hem de üslupta
Türk şiirine ayrı bir keyfiyet ve özgünlük kazandırmış; Türk şiirinin müşterek
sanat telakkisine, kültür hazinesine farklı bir çeşni katmıştır. Divan şiirinin
kurucularından kabul edilen Ahmedî’nin Divan’ında tespit ettiğimiz “saç-meş’ar”
münasebeti de bu türden bir farklılıktır.

                Bu makalede divan
şiirinin klişe teşbih unsurlarından olan sevgilinin saçının, dinî bir ıstılah
olan meş’ar ile ne surette ilişkilendirilmiş olduğu yine Ahmedî Divanı’ndaki
beyitlerden hareketle açıklanmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ahmedî, divan şiiri, saç, meş’ar, mazmun

Kaynakça

• Akdoğan, Yaşar (e-kitap), Ahmedî Divanı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR, 78357/ahmedi-divani.html. Akün, Ömer Faruk. (2014), Divan Edebiyatı, İSAM Yayınları, İstanbul. Catafago, Joseph. (1858), An English and Arabic Dictionary, (Arabic and English-English and Arabic), London. Çavuşoğlu, Mehmed. (1984), “Mazmûn”, Türk Dili Dergisi, Nisan-Mayıs, C.XLVIII, S.388-389, Ankara. Devellioğlu, Ferit. (2002), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, Ankara. Diyanet İşleri Başkanlığı, Kur’an-ı Kerim Meâli. (2011), haz. Halil Altuntaş-Muzaffer Şahin, Diyanet İşleri Başkanlığı Dini Yayınlar Genel Müdürlüğü, Ankara. Fuzûlî. (2014), Leylâ vü Mecnûn, haz. Hüseyin Ayan, Dergâh Yayınları, İstanbul. Gürkan, Menderes. (2012), “Vakfe”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.42, Ankara. Hüseyin Remzi. (1305), Lügat-i Remzi, Matbaa-i Hüseyin Remzi, C.II, İstanbul. İnalcık, Halil. (2015), Has Bağçede Ayş u Tarab; Nedîmler, Şâirler, Mutribler, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul. Kanar, Mehmet. (2003), Örnekli Etimolojik Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Derin Yayınları, İstanbul. Karagöz, İsmail; Keskin, Mehmet; Altuntaş, Halil. (2007), Hac İlmihali, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara. Köprülü, M. Fuad. (1978), “Ahmedî”, MEB İslâm Ansiklopedisi, C.1, İstanbul. Küçükaşçı, Mustafa Sabri. (2008), “Safâ ve Merve”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.35, Ankara. Küçükaşçı, Mustafa Sabri. (2013), “Zemzem”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.44, Ankara. Levend, Âgâh Sırrı. (1984), Divan Edebiyatı, (Kelimeler ve Remizler Mazmunlar ve Mefhumlar), Enderun Kitabevi, İstanbul. M. Bahaeddin. (1920), Yeni Türkçe Lügat, Evkâf-ı İslâmiye Matbaası, İstanbul. Mehmed Salâhî. (1313), Kâmûs-ı Osmânî, Mahmud Bey Matbaası, C. II, İstanbul. Mengi, Mine. (2000), “Mazmun Üzerine Düşünceler”, Divan Şiiri Yazıları, Akçağ Yayınları, Ankara. Muallim Naci. (1322), Lügat-i Naci, Asır Matbaası, İstanbul. Muhammed Mahmud Hicazî. (tarihsiz), Furkan Tefsiri, İlim Yayınları, C.1, İstanbul. Okuyucu, Cihan. (2006), Divan Edebiyatı Estetiği, L&M Yayınları, İstanbul. Onay, Ahmet Talât. (2000), Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, Akçağ Yayınları, Ankara. Öğüt, Salim. (2004), “Meş’ar-ı Harâm”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.29, Ankara. Pala, İskender. (1999), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Ötüken Yayınları, İstanbul. Richardson, John. (1810), Richardson Dictionary, (A Vocabulary Persian, Arabic and English; Abridged From The Quarto Edition of Richardson’s Dictionary), ed. Charles Wilkins-David Hopkins, London. Şemseddin Sâmî. (1316), Kâmûsu’l-A‘lâm, Cilt VI, Mihran Matbaası, İstanbul. Şemseddin Sâmî. (1999), Kâmûs-ı Türkî, Çağrı Yayınları, İstanbul. Uludağ, Süleyman. (2002), Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Kabalcı Yayınları, İstanbul.