HİTİT DİNİ İNANÇLARINDA Éhešta- İLE İLGİLİ YENİ DÜŞÜNCELER

Year 2016, Volume: 9 Issue: 2, 837 - 860, 19.12.2016

Özlem Sir Gavaz

https://doi.org/10.17218/hititsosbil.280819

Cited By: 3

Abstract

Hititçe çivi yazılı metinler incelendiğinde dini tören ve bayram metinlerinde sıklıkla karşımıza çıkan ^Éhešta-/ ^Éhešti- yapısının işlevi ile ilgili şimdiye kadar farklı yorumlar yapılmıştır. Yapının kendine ait bir kült personelinin olması, sıklıkla yeraltı tanrı ve tanrıçalarıyla birlikte anılması ve ölü kültü ile de doğrudan ilişkili olması Hitit ritüel dünyasında önemli bir yere sahip olduğuna işaret etmektedir. Ayrıca Hitit dininde çok önemli rol oynayan bazı bayramlar ^Éhešti- yapısında da kutlanmaktadır. ^Éhešti- yapısında kutlanan bayramların özellikleri ve tapınım gören tanrı ve tanrıçaların nitelikleri de yapının işlevini anlamamız açısından son derece önemlidir. Hititçe metinler yapının mimarisi ile ilgili bazı ipuçları vermektedir ve bu ipuçları da yapıyı daha iyi değerlendirmemize olanak tanımaktadır. 

 

Biz bu çalışmada Hititçe metinlerde kelimenin geçtiği yerleri ve daha önce yapılmış filolojik ve etimolojik çalışmaları esas alarak, arkeolojik bir takım verileri de göz önünde bulundurarak yapının işlevi ve lokalizasyonuna yönelik yeni bir yorum ve değerlendirmede bulunacağız.

References

• AKGÜN, Engin. (2007). “Şamanist Türk Halklarında Kurban Sungusu ve Kendisine Kurban Sunulan Varlıklar", Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:2: 139-153.
• AKYURT, Metin. (1998). M.Ö. 2. Binde Anadolu’da Ölü Gömme Adetleri, Ankara.
• ALP, Sedat. (1993). Beiträge Zur Erforschung Des Hethitischen Tempels, Ankara.
• ARCHI, Alfonso. (1990). “The Names of the Primeval Gods!”, Orientalia 59, Rome: 114-129.
• ARDZINBA, Vladislav. (2010). Eskiçağ Anadolu Ayinleri ve Mitleri, Çev. Orhan Uravelli, Ankara.
• ARIKAN, Yasemin. (2005). “Hitit Kültünde Bir Görevli: LÚtazelli-”, V. Uluslararası Hititoloji Kongresi Bildirileri (Çorum 02-08 Eylül 2002), ss. 49-82.
• ARIKAN, Yasemin. (2003). “Hitit Çivi Yazılı Kaynaklarında LÚzilipuriyatalla- Görevlisi”, Archivum Anatolicum, Cilt VI, Sayı:2, Ankara, s. 1-26.
• ARIKAN, Yasemin. (2000). “Hitit Belgelerinde Körler”, Archivum Anatolicum, Sayı:4, Ankara, s. 207-224.
• ARIKAN, Yasemin. (1998). “Hitit Dualarında Geçen Bazı Tanrı Adları”, III. Uluslararası Hititoloji Kongresi Bildirileri (Çorum 16-22 Eylül 1996), ss. 45-51.
• BALTACIOĞLU, Hatce. (2016). “Éhalentiu-/halentu(wa)- Alaca Höyük 2. Yapı Katı ve Boğazköy Büyükkale Sarayı”, Ahmet Ünal Armağanı, (eds.), S. Erkut, Ö. Sir Gavaz, İstanbul: 49-68.
• BITTEL, Kurt. (1970). Hattusha, Capital of the Hittes.
• DADDI, Pecchioli F. (1982). Mestieri, professioni e dignità neIl'Anatolia ittita, Roma.
• DARGA, Muhibbe. (1992). Hitit Sanatı, İstanbul.
• DOĞAN-ALPARSLAN, Meltem. (2012). Hitit Kralı II. Muwatalli: Kişiliği ve İcraatı. Filolojik Belgeler Işığında, İstanbul.
• FRIEDRICH, Johannes. (1991). Kurzgefaßtes Hethitisches Wörterbuch, Heidelberg.
• EKMEN, Hamza. (2012). “Yeni Veriler Işığında Başlangıcından M.Ö. II. Binin Sonuna Kadar Anadolu’da Yakarak Gömme (Kremasyon) Geleneği”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Yıl 5. Sayı 1: 23-49.
• GOTZE, Albert. (1933). Die Annalen Muršiliš (MVAeG 38), Leipzig.
• GUTERBOCK, Hans Gustav. (1953). “Yazılıkaya”, MDOG 86: 65-76.
• GUTERBOCK, Hans Gustav. (1960). “An Outline of Hittite AN.TAH.ŠUM Festival”, JNES 20: 85-97.
• HAAS, Volkert- WÄFLER, Markus. (1976), “Bemerkungen Zu Éhešti/ā (1.Teil), Ugarit-Forschungen 8: 65-99.
• HAAS, Volkert- WÄFLER, Markus. (1977), “Bemerkungen Zu Éhešti/ā (2.Teil), Ugarit-Forschungen 9: 87-122.
• HAAS, Volkert. (1994). Geschichte der hethitischen Religion, Leiden.
• İNAN, Abdulkadir. (1968). Makaleler ve İncelemeler, Ankara.
• KAMMENHUBER, Annelies. (1972). “Keilschrifttexte aus Boğazköy (KBo XVII)”, OrNS 41: 292-302.
• KARAUĞUZ, Güngör. (2015). Hitit Mitolojisi, Konya.
• KOŠAK, Silvin. (1982). Hittite inventory texts (CTH 241-250), Heidelberg.
• NAKAMURA, Mitsuo. (2002). Das hethitische nuntarriyašha- Fest, Oosten.
• NAUMANN, Rudolf. (1998). Eski Anadolu Mimarlığı, Çev. Beral Madra, Ankara.
• OTTEN, Henrich. (1950). “Die Gottheit Lelvani der Boğazköy-Texte”, JCS 4: 119-140.
• OTTEN, Henrich. (1967). “Zur Datierung und Bedeutung des Felsheiligtums von Yazilikaya. Eine Entgegnung”, ZA 58: 222-240.
• OTTEN, Henrich. (1972-1975). “Hešti (Hišta)”, Reallexikon Der Assyriologie, Vierter Band Ha-a-a – Hystaspes, Berlin, New York: 369.
• ÖGEL, Bahaeddin. (2014). Türk Mitolojisi, II. Cilt, Ankara.
• PUHVEL Jaan. (1991). Hittite Etymological Dictionary Vol. 3 Words beginning with H., Berlin. New York.
• SAVAŞ, Özkan Savaş. (2006). Çivi Yazılı Belgeler Işığında Anadolu’da (İ.Ö. 2. Bin Yılında) Madencilik ve Maden Kullanımı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• SEVİNÇ ERBAŞI, Fatma. (2015). Hititlerde Öteki Kurban ve Büyü, İstanbul.
• SINGER, Itamar. (1984). The Hittite KI.LAM Festival, Part 2, Wiesbaden
• SINGER, Itamar. (1983). The Hittite KI.LAM Festival, Part 1, Wiesbaden.
• SİR GAVAZ, Özlem- YALÇIN Ünsal. (Yayın Aşamasında). “Alacahöyük İTÇ Zanaatkarları ve Arinna’lı Ustalar” IX. Uluslararası Hititoloji Kongresi Bildirileri (1-7 Eylül 2014- Çorum).
• SİR GAVAZ, Özlem. (2012). Hitit Krallarının Kült Gezileri. Ayinler, Ziyaret Merkezleri, Yollar ve Lokalizasyonla İlgili Yeni Gözlemler, Çorum.
• SİR GAVAZ, Özlem- SÜEL Mustafa. (2010). “Ortaköy Kazılarında Bulunan Üçgen Malzemeler ve Ritüel Dünya ile İlişkileri”, VII. Uluslararası Hititoloji Kongresi Bildirileri (Çorum, 25-31 Ağustos 2008), II. Cilt, Ankara: 737-756.
• SİR GAVAZ, Özlem. (2008). “Hitit İmparatorluk Devri Krallarından I. Šuppiluliuma Döneminde Anadolu”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 1. Sayı 1, ss. 21-39.
• SÜEL, Aygül. (2010). “Ortaköy-Şapinuva Ağılönü Kutsal Alanı ve Kurban Çukurları”, Arkeoloji ve Sanat Dergisi, Sayı:134, İstanbul: 31-52.
• TAGGAR-COHEN, Ada. (2006). Hittite Priesthood, Heidelberg.
• TISCHLER Johann. (1982). Hethitisch-Deutsches Wörterverzeichnis, Innsbruck.
• TISCHLER Johann. (1983). Hethitisches Etymologisches Glossar, Innsbruck.
• ÜNAL, Ahmet. (2016a). Hititçe-Türkçe Türkçe-Hititçe Büyük Sözlük, Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• ÜNAL, Ahmet. (2016b). Hititlerde ve Eski Anadolu Toplumlarında Din, Devleti Halk ve Eğlence, Ankara.
• ÜNAL, Ahmet. (2014). Eskiçağ Anadolu Toplumlarında Puduhepa ve Zamanı.Kadın. Kadın Anayanlı Bir Hitit Kraliçesi. Çorum.
• ÜNAL, Ahmet. (2007a). Multilinguales Handwörterbuch Des Hethitischen. A Concise Multilingual Hittite Dictionary. Hititçe Çok Dilli El Sözlüğü, Hamburg.
• ÜNAL, Ahmet. (2007b). Anadolu'nun En Eski Yemekleri Hititler ve Çağdaşı Toplumlarda Mutfak Kültürü, İstanbul.
• ÜNAL, Ahmet. (1978). Ein Orakel text über die Intrigen am hethitischen Hof (KUB XXIII 70 - Bo 2011), Heidelberg.