Research Article
Peygamber'in Tasarruflarını Anlamada Bağlamın Rolü: ‘İnsanlar inanın-caya kadar Onlarla Savaşılmasını Emreden Hadislerin Teorik ve Uygula-malı bir Tetkîki
Abstract
Bu makale, hadisin bağlam türlerini ortaya koyarak, bağlamın hadisi anlama ve yorum-lamadaki rolünü ve sözlü ve fiili peygamberlik davranışlarını sınıflandırmadaki etkisini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Araştırmanın nazarî yönü, hadisi çevreleyen dil dışı bağlamın, hadisin nazil olduğu yerin, sebebin kendine has ortamı ve onunla konuşulacak bağlantının bilinmesinde büyük rol oynadığı sonucuna varmıştır. Tatbîkî boyutunda ise araştırmacı, teorik çalışmanın bulgularını tetkike konu teşkil eden hadîse uygulamış ve dil dışı ve dilsel bağlamların, hadisin özel bir bağlamda geldiğini ve genel olarak söyle-menin bağlamsal olarak kabul edilmediğini kabul ettiği sonucuna varmıştır.
Keywords
References
- ابن تيمية، أحمد بن عبد الحليم، قاعدة مختصرة في قتال الكفار ومهادنتهم وتحريم قتلهم لمجرد كفرهم. تحقيق. عبد العزيز بن عبد الله بن إبراهِيم الزير آل حمد، 2005.
- ابن حجر، أحمد بن علي. فتح الباري شرح صحيح البخاري. بيروت: دار المعرفة، 1379.
- ابن حنبل، أحمد، المسند. تحقيق. شعيب الأرناوؤط وغيره. بيروت: مؤسسة الرسالة، 2001.
- ابن خلدون، عبد الرحمن بن محمد بن محمد، ديوان المبتدأ والخبر في تاريخ العرب والبربر ومن عاصرهم من ذوي الشأن الأكبر. تحقيق. خليل شحادة. بيروت: دار الفكر، 1988.
- ابن عبد البر، أبو عمر يوسف بن عبد الله بن محمد، الاستذكار. تحقيق. سالم محمد عطا، محمد علي معوض. بيروت: دار الكتب العلمية، 2000.
- ابن قتيبة أبو محمد عبد الله بن مسلم ، تأويل مختلف الحديث. بيروت: المكتب الإسلامي، 1999.
- ابن قيم الجوزرية، محمد بن أبي بكر بن أيوب بن سعد شمس الدين، هداية الحيارى في أجوبة اليهود والنصارى. تحقيق. محمد أحمد الحاج. جدة: دار القلم، 1996.
- الأسعد، طارق أسعد حلمي، علم أسباب ورود الحديث وتطبيقاته عند المحدثين والأصوليين. بيروت: دار ابن حزم، 2001.
- البخاري، أبو عبد الله محمد بن إسماعيل ، الجامع الصحيح. نشر. محمد زهير ناصر. بيروت: دار طوق النجاة، 1422.
- البيهقي، أبو بكر أحمد بن الحسين بن علي، السنن الكبرى. تحقيق. محمد عبد الجليل العطا. بيروت: دار الكتب العلمية، 2003.
- التفتازاني، سعد الدين بن مسعود، شرح التلويح على التوضيح. مصر: مكتبة صبيح، د.ت.
- الحلبي، علي بن إبراهيم بن أحمد، إنسان العيون في سيرة الأمين المأمون. بيروت: دار الكتب العلمية،1427.
- رحمون، بو زيد ، الدلالات السياقية للقصص القرآني. سطيف: جامعة فرحات عباس، كلية الآداب واللغات، رسالة ماجستير، 2010-2011.
- تصفح وتحميل كتاب الدلالات السياقية للقصص القرآني قصة النبي موسى عليه السلام أنموذجًا Pdf - مكتبة عين الجامعة (univeyes.com)
- الزركشي، بدر الدين ، البحر المحيط في أصول الفقه. دار الكتبي، 1994.
- الزيات، إبراهيم، وآخرون.، المعجم الوسيط. دار الدعوة.
- السرخسي، أبو بكر محمد بن أحمد ، أصول السرخسي. تحقيق. أبو الوفا الأفغاني. حيدر آباد: لجنة إحياء المعارف العثمانية، د.ت.
- الشاطبي، أبو إسحاق إبراهيم بن موسى بن محمد، الموافقات. تحقيق. أبو عبيدة مشهور بن حسن آل سلمان. القاهرة: دار ابن عفان، 1997.
- الشهرستاني، سعد ، السياق القرآني وأثره في تفسير المدرسة العقلية الحديثة. الرياض: جامعة الملك سعود، 1436. صديق، محمد، "جهود نقاد الحنفية في إنشاء مدونة حديثية" , IV. Uluslararası Şeyh Şa’bân-ı Veli Sempozyumu. ed. İyhâb en-Necmî vd III/265-301. Kastamonu: Kastamonu Üniversitesi Yayınları, 2017.
- الطحاوي، أبو جعفر أحمد بن محمد بن سلامة بن عبد الملك، شرح معاني الآثار. تحقيق. محمد زهري النجار - محمد سيد جاد الحق. بيروت: عالم الكتب، 1994.
- عاشور، محمد بن الطاهر. التحرير والتنوير. تونس: الدار التونسية، 1984.
- العثماني، سعد الدين، التصرفات النبوية السياسية دراسة أصولية لتصرفات الرسول صلى الله عليه وسلم بالإمامة. بيروت: الشبكة العربية للأبحاث والنشر، 2017.
- العز بن عبد السلام، الإمام في بيان أدلة الأحكام. تحقيق. رضوان بن غربية. بيروت: دار البشائر الإسلامية، 1987.
- العطار، حسن بن محمد بن محمود الشافعي، حاشية العطار على شرح الجلال المحلي. بيروت: دار الكتب العلمية، د.ت.
- العنزي، سعد بن مقبل ، دلالة السياق عند الأصوليين. مكة المكرمة: جامعة أم القرى، كلية الشريعة والدراسات الإسلامية، رسالة ماجستير، 1427-1428
- العوا، سليم وآخرون، السنة التشريعية وغير التشريعية. مصر: دار نهضة مصر، 2001.
- العينى، أبو محمد بدر الدين، عمدة القاري شرح صحيح البخاري. بيروت: دار إحياء التراث العربي، د.ت.
- الغزالي، أبو حامد ، المستصفى. تحقيق. محمد عبد السلام عبد الشافي. بيروت: دار الكتب العلمية، 1993.
- القرافي، أبو العباس شهاب الدين أحمد بن إدريس بن عبد الرحمن المالكي، أنوار البروق في أنواء الفروق. بيروت: عالم الكتب، د.ت.
- القزویني، محمد بن عبد الرحمن الخطیب، الإیضاح في علوم البلاغة. تحقيق. محمد عبد المنعم الخفاجي بيروت: دار الجيل.
- القسطلاني، أحمد بن محمد بن أبى بكر بن عبد الملك، إرشاد الساري لشرح صحيح البخاري. مصر: المطبعة الأميرية، 1323.
- مسلم بن الحجاج، صحيح مسلم. تحقيق. محمد فؤاد عبد الباقي. القاهرة: مطبعة بابي الحلبي، 1955.
- النسائي، أبو عبد الرحمن أحمد بن شعيب بن علي، السنن. تحقيق. عبد الفتاح أبو غدة. حلب: مكتبة المطبوعات الإسلامية، 1986.
- هزلة، صالح ، السياق غير اللغوي في القرآن وأثره في توجيه المعنى في تفسير ابن عطية. الوادي: جامعة الشهيد حمه الخضر، كلية الآداب واللغات، 2014-2015. M.L-088-01.pdf (univ-eloued.dz)
- Agitoğlu, Nurullah, Hadis ve Bağlam. İstanbul: Kitâbî, 2015.
- Apak, Adem, Kuran'ın Geliş Ortamında Arap Toplumu. İstanbul: Kuramer, 2017.
- Coşkun, Selçuk, Hadiste Bütüncül Bakış. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakıf Yayınları, 2014.
- Görmez, Mehmet, Sünnet ve hadis anlaşılması ve yorumlanmasında metodoloji sorunu. Ankara: Otto, 2014.
- Keleş, Ahmet, Sünnete Yeni Bir Usul Denemesi, İstanbul, İnsan Yayınları, 2015.
- Özcan, Kemal, "Hadislerin Anlaşılmasında Bağlamın Önemi". Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 14 / 2 (Kasım 2015), 169-190 .
- Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) » Makale » Hadislerin Anlaşılmasında Bağlamın Önemi (dergipark.org.tr)
- Polat, Salahattin, Hadis Araştırmaları. İstanbul: İnsan Yayınları, 2015.
Year 2022,
Volume: 20 Issue: 1, 47 - 59, 30.06.2022
Abstract
References
- ابن تيمية، أحمد بن عبد الحليم، قاعدة مختصرة في قتال الكفار ومهادنتهم وتحريم قتلهم لمجرد كفرهم. تحقيق. عبد العزيز بن عبد الله بن إبراهِيم الزير آل حمد، 2005.
- ابن حجر، أحمد بن علي. فتح الباري شرح صحيح البخاري. بيروت: دار المعرفة، 1379.
- ابن حنبل، أحمد، المسند. تحقيق. شعيب الأرناوؤط وغيره. بيروت: مؤسسة الرسالة، 2001.
- ابن خلدون، عبد الرحمن بن محمد بن محمد، ديوان المبتدأ والخبر في تاريخ العرب والبربر ومن عاصرهم من ذوي الشأن الأكبر. تحقيق. خليل شحادة. بيروت: دار الفكر، 1988.
- ابن عبد البر، أبو عمر يوسف بن عبد الله بن محمد، الاستذكار. تحقيق. سالم محمد عطا، محمد علي معوض. بيروت: دار الكتب العلمية، 2000.
- ابن قتيبة أبو محمد عبد الله بن مسلم ، تأويل مختلف الحديث. بيروت: المكتب الإسلامي، 1999.
- ابن قيم الجوزرية، محمد بن أبي بكر بن أيوب بن سعد شمس الدين، هداية الحيارى في أجوبة اليهود والنصارى. تحقيق. محمد أحمد الحاج. جدة: دار القلم، 1996.
- الأسعد، طارق أسعد حلمي، علم أسباب ورود الحديث وتطبيقاته عند المحدثين والأصوليين. بيروت: دار ابن حزم، 2001.
- البخاري، أبو عبد الله محمد بن إسماعيل ، الجامع الصحيح. نشر. محمد زهير ناصر. بيروت: دار طوق النجاة، 1422.
- البيهقي، أبو بكر أحمد بن الحسين بن علي، السنن الكبرى. تحقيق. محمد عبد الجليل العطا. بيروت: دار الكتب العلمية، 2003.
- التفتازاني، سعد الدين بن مسعود، شرح التلويح على التوضيح. مصر: مكتبة صبيح، د.ت.
- الحلبي، علي بن إبراهيم بن أحمد، إنسان العيون في سيرة الأمين المأمون. بيروت: دار الكتب العلمية،1427.
- رحمون، بو زيد ، الدلالات السياقية للقصص القرآني. سطيف: جامعة فرحات عباس، كلية الآداب واللغات، رسالة ماجستير، 2010-2011.
- تصفح وتحميل كتاب الدلالات السياقية للقصص القرآني قصة النبي موسى عليه السلام أنموذجًا Pdf - مكتبة عين الجامعة (univeyes.com)
- الزركشي، بدر الدين ، البحر المحيط في أصول الفقه. دار الكتبي، 1994.
- الزيات، إبراهيم، وآخرون.، المعجم الوسيط. دار الدعوة.
- السرخسي، أبو بكر محمد بن أحمد ، أصول السرخسي. تحقيق. أبو الوفا الأفغاني. حيدر آباد: لجنة إحياء المعارف العثمانية، د.ت.
- الشاطبي، أبو إسحاق إبراهيم بن موسى بن محمد، الموافقات. تحقيق. أبو عبيدة مشهور بن حسن آل سلمان. القاهرة: دار ابن عفان، 1997.
- الشهرستاني، سعد ، السياق القرآني وأثره في تفسير المدرسة العقلية الحديثة. الرياض: جامعة الملك سعود، 1436. صديق، محمد، "جهود نقاد الحنفية في إنشاء مدونة حديثية" , IV. Uluslararası Şeyh Şa’bân-ı Veli Sempozyumu. ed. İyhâb en-Necmî vd III/265-301. Kastamonu: Kastamonu Üniversitesi Yayınları, 2017.
- الطحاوي، أبو جعفر أحمد بن محمد بن سلامة بن عبد الملك، شرح معاني الآثار. تحقيق. محمد زهري النجار - محمد سيد جاد الحق. بيروت: عالم الكتب، 1994.
- عاشور، محمد بن الطاهر. التحرير والتنوير. تونس: الدار التونسية، 1984.
- العثماني، سعد الدين، التصرفات النبوية السياسية دراسة أصولية لتصرفات الرسول صلى الله عليه وسلم بالإمامة. بيروت: الشبكة العربية للأبحاث والنشر، 2017.
- العز بن عبد السلام، الإمام في بيان أدلة الأحكام. تحقيق. رضوان بن غربية. بيروت: دار البشائر الإسلامية، 1987.
- العطار، حسن بن محمد بن محمود الشافعي، حاشية العطار على شرح الجلال المحلي. بيروت: دار الكتب العلمية، د.ت.
- العنزي، سعد بن مقبل ، دلالة السياق عند الأصوليين. مكة المكرمة: جامعة أم القرى، كلية الشريعة والدراسات الإسلامية، رسالة ماجستير، 1427-1428
- العوا، سليم وآخرون، السنة التشريعية وغير التشريعية. مصر: دار نهضة مصر، 2001.
- العينى، أبو محمد بدر الدين، عمدة القاري شرح صحيح البخاري. بيروت: دار إحياء التراث العربي، د.ت.
- الغزالي، أبو حامد ، المستصفى. تحقيق. محمد عبد السلام عبد الشافي. بيروت: دار الكتب العلمية، 1993.
- القرافي، أبو العباس شهاب الدين أحمد بن إدريس بن عبد الرحمن المالكي، أنوار البروق في أنواء الفروق. بيروت: عالم الكتب، د.ت.
- القزویني، محمد بن عبد الرحمن الخطیب، الإیضاح في علوم البلاغة. تحقيق. محمد عبد المنعم الخفاجي بيروت: دار الجيل.
- القسطلاني، أحمد بن محمد بن أبى بكر بن عبد الملك، إرشاد الساري لشرح صحيح البخاري. مصر: المطبعة الأميرية، 1323.
- مسلم بن الحجاج، صحيح مسلم. تحقيق. محمد فؤاد عبد الباقي. القاهرة: مطبعة بابي الحلبي، 1955.
- النسائي، أبو عبد الرحمن أحمد بن شعيب بن علي، السنن. تحقيق. عبد الفتاح أبو غدة. حلب: مكتبة المطبوعات الإسلامية، 1986.
- هزلة، صالح ، السياق غير اللغوي في القرآن وأثره في توجيه المعنى في تفسير ابن عطية. الوادي: جامعة الشهيد حمه الخضر، كلية الآداب واللغات، 2014-2015. M.L-088-01.pdf (univ-eloued.dz)
- Agitoğlu, Nurullah, Hadis ve Bağlam. İstanbul: Kitâbî, 2015.
- Apak, Adem, Kuran'ın Geliş Ortamında Arap Toplumu. İstanbul: Kuramer, 2017.
- Coşkun, Selçuk, Hadiste Bütüncül Bakış. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakıf Yayınları, 2014.
- Görmez, Mehmet, Sünnet ve hadis anlaşılması ve yorumlanmasında metodoloji sorunu. Ankara: Otto, 2014.
- Keleş, Ahmet, Sünnete Yeni Bir Usul Denemesi, İstanbul, İnsan Yayınları, 2015.
- Özcan, Kemal, "Hadislerin Anlaşılmasında Bağlamın Önemi". Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 14 / 2 (Kasım 2015), 169-190 .
- Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) » Makale » Hadislerin Anlaşılmasında Bağlamın Önemi (dergipark.org.tr)
- Polat, Salahattin, Hadis Araştırmaları. İstanbul: İnsan Yayınları, 2015.
There are 42 citations in total.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Religious Studies |
| Journal Section | Articles |
| Authors | |
| Publication Date | June 30, 2022 |
| Published in Issue | Year 2022 Volume: 20 Issue: 1 |
Cite
İlmî Tedrîsâtın Tertîbi Üzerine…
Her düşünce ve tasavvur, kendi iç bütünlüğü içerisinde bir ilim telâkkîsine sahiptir. İslâmî ilim geleneği de kendi bütünlüğü içerisinde bu telâkkîyi önce inşâ sonra ikmâl etmiştir. Hayatın tabi akışı içerisinde ihtiyaçlar zuhûr ettikçe önce ilmî geleneğinin alt yapısını teşkil edecek ve istidlâle medâr olacak davranış ve deliller cem‘ ve tasnif edilmiş, sonra bunlar konularına göre taksime tabi tutulmuştur. İslâmî ilimlerin teşekkülünün ilk merhalesini teşkil eden cem‘ dönemi diyebileceğimiz bu sürecin ardından yeni bir telif sürecine intikâl edilmiştir.
İlim dallarının birbirinden ayrışmaya başladığı, konularının kendine haslığı göz önünde bulundurularak hususî eserlerde toplanmaya başlandığı birkaç yüzyıl devam eden bir sürecin ardından, özellikle farklı medeniyetlere ve dinlere mensup kişilerin Müslüman olmaları ile birlikte, onların sahip olduğu birikim ile İslâmî ilimlerin her birinin sahip olduğu kazanımlar mezcedilmeye başlandı. Dolayısıyla tasnif dönemi diyebileceğimiz bu süreci ikinci bir adım, imtizâcın hâsıl ettiği müktesebâtı ise tefekküre doğru atılan ilk adım olarak değerlendirmek mümkündür.
İlim dallarının, malumâta dayalı inşâdan tefekküre dayalı tasavvura geçişinde söz konusu ara merhale çok önemli bir tesir icra etmiştir. Bugün İslâmî düşüncenin tefekkür temellerinin sağlamlaştırıldığı merhale ve her türlü adımın atıldığ süreç ‘öteki ile karşılaşmanın kazanımlarının’ bize ait tasavvura uygun bir dönüşüme tabi tutulmasından sonra kurgulanmıştır. Öteki ile karşılaşma dönemi diyebileceğimiz bu merhalede mevcut kazanımları edinip üstlenmek, bir ilmi ilim yapan cihet-i vahdesini tespit, konu ve mesâilindeki farklılaşma dolayısıyla yeni ilim dallarının teşekkülü ve küllî tefekkür geleneğinin vazgeçilmez bir parçası olması şeklinde tezâhür etmiştir.
Tefekkür geleneğimizin içinde yer alan ilim ehlinin, bu küllî tasavvuru idrâk etmesi ve tasavvuru teşkil eden bir duruşa sahip olması, mensuplarından söz konusu tasavvuru üstlenecek insanları/ilim ehlini yetiştirmesine bağlıdır. Bu da, içinde doğulan tasavvurun, hâli hazırda ve gelecekte üstlenilip sürdürülmesi için atılması gereken doğru adımları tespit ve tatbik ile mümkündür.
Geleceği kurgulayacak ilim ehlinin, içinden geldiği toplumdan edindiği ortalama müktesebâtla yetinmeksizin, tedrîs ve ta‘lîm sürecinde işaret edilen ilim dallarından her birinin ‘içselleştirerek’ elde edilmesi umulan kazanımlarını ikmâl etmesi gerekir. Dil, mantık ve irfân birlikteliğinin hâsıl ettiği usûlün kazanımlarının özümsemesi, kendisinde bir küllî tasavvur ve duruşun zâtında vücut bulması bize ait tasavvurun hâsıl olmasının vazgeçilmez yoludur.
Bütünüyle Batı esaslı eğitim-öğretim değerler manzûmesinin kurgulayıp kontrol ettiği dinî eğitim; her şeyden önce bize ait tasavvuru terk etmeyi öncelemiş, ikinci olarak bidâyetten itibaren tedrîs sürecini izleyip kâmil manada içselleştirerek bir tasavvur oluşumunu imkânsız hâle getirmiştir. Bugün, gerek yaygın gerekse örgün din tasavvurunun teşekkülünü sağlayan diyanet, ilâhiyat ve kendine ait tasavvuru keşfedip sürdürememiş medrese-dergâh camiası, farkında olmadan Batı değerler manzûmesi üzerinden ve müsaade edilen sınırlar içerisinde kalan bir tasavvur üretmektedir. Üretilen ‘yeni tasavvurun’ i‘tikâdî, amelî ve zihnî anlamda ilim geleneğimize aykırı bir mahiyet arz etmesi, ötekine ait değerleri destekleyici vasfından kaynaklanmaktadır.
İşaret edilen hususların farkında olarak yayın faaliyetlerini sürdüren Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) aracılığı ile kendi duruşumuzu ve müşterek tasavvurumuzu keşfe gayret gösteren arayışlara imkân sunmayı önemsiyoruz. Bir başka deyişle, tereddüt ve sapmaların farkına vararak seyrimize devam etmenin mutlak ihtiyacımız olduğunun idrâki içerisindeyiz. Dolayısıyla aklî, kalbî ve zihnî tekâmülü hâsıl eden usûl tasavvurumuzun öncelenmesi, malûmâtın bu tasavvura göre yorumlanması gerektiğini müdrikiz.
Yayın hayatımızın ikinci yirmi yılı içerisinde, faaliyetlerimizi kesintisiz sürdürerek geride bıraktığımız yirmi iki yılın ardından, Hadis Tetkikleri Dergisi’nin bu sayısında; hadis ilimlerinin muhtelif alanlarında ilmî, irfânî ve nazarî alanlara ta‘alluk eden ilginizi çekecek tetkiklere yer verdik. Araştırmacı ve akademisyenlerimizin müktesebâtını yansıtan tetkikler, araştırma notları, bilimsel etkinlik ve kitap tanıtımları bu sayımızda sizlerin ilgisine arz ettiğimiz içeriğimizdir.
Makaleleriniz ve araştırmalarınızla sağladığınız destekleriniz sayesinde muhteviyâtı daha da zenginleşecek olan Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) kendini keşif gayreti içerisinde olan ilim ehlince bize iletilen her türlü talebe açık olup bütün imkânlarımızı kullanarak talepte bulunanları desteklemeye çalışacağımızın bilinmesini isteriz.
Geride bıraktığımız kesintisiz yirmi iki yıl ve kırk üç sayı boyunca Hadis Tetkikleri Dergisi’ne (HTD) destek olan, sahip çıkan, bizleri cesaretlendiren, yazılarıyla bizi onurlandıran bütün hoca ve kardeşlerimize şükranlarımızı sunarken bundan sonra da HTD’nin imkânlarının, araştırmacılarımızın hizmetinde olduğunu te’yîden ifade istiyoruz.
Gelecek sayılarımızda görüşmek dileğiyle...
Saygılarımızla...
İbrahim HATİBOĞLU
Her düşünce ve tasavvur, kendi iç bütünlüğü içerisinde bir ilim telâkkîsine sahiptir. İslâmî ilim geleneği de kendi bütünlüğü içerisinde bu telâkkîyi önce inşâ sonra ikmâl etmiştir. Hayatın tabi akışı içerisinde ihtiyaçlar zuhûr ettikçe önce ilmî geleneğinin alt yapısını teşkil edecek ve istidlâle medâr olacak davranış ve deliller cem‘ ve tasnif edilmiş, sonra bunlar konularına göre taksime tabi tutulmuştur. İslâmî ilimlerin teşekkülünün ilk merhalesini teşkil eden cem‘ dönemi diyebileceğimiz bu sürecin ardından yeni bir telif sürecine intikâl edilmiştir.
İlim dallarının birbirinden ayrışmaya başladığı, konularının kendine haslığı göz önünde bulundurularak hususî eserlerde toplanmaya başlandığı birkaç yüzyıl devam eden bir sürecin ardından, özellikle farklı medeniyetlere ve dinlere mensup kişilerin Müslüman olmaları ile birlikte, onların sahip olduğu birikim ile İslâmî ilimlerin her birinin sahip olduğu kazanımlar mezcedilmeye başlandı. Dolayısıyla tasnif dönemi diyebileceğimiz bu süreci ikinci bir adım, imtizâcın hâsıl ettiği müktesebâtı ise tefekküre doğru atılan ilk adım olarak değerlendirmek mümkündür.
İlim dallarının, malumâta dayalı inşâdan tefekküre dayalı tasavvura geçişinde söz konusu ara merhale çok önemli bir tesir icra etmiştir. Bugün İslâmî düşüncenin tefekkür temellerinin sağlamlaştırıldığı merhale ve her türlü adımın atıldığ süreç ‘öteki ile karşılaşmanın kazanımlarının’ bize ait tasavvura uygun bir dönüşüme tabi tutulmasından sonra kurgulanmıştır. Öteki ile karşılaşma dönemi diyebileceğimiz bu merhalede mevcut kazanımları edinip üstlenmek, bir ilmi ilim yapan cihet-i vahdesini tespit, konu ve mesâilindeki farklılaşma dolayısıyla yeni ilim dallarının teşekkülü ve küllî tefekkür geleneğinin vazgeçilmez bir parçası olması şeklinde tezâhür etmiştir.
Tefekkür geleneğimizin içinde yer alan ilim ehlinin, bu küllî tasavvuru idrâk etmesi ve tasavvuru teşkil eden bir duruşa sahip olması, mensuplarından söz konusu tasavvuru üstlenecek insanları/ilim ehlini yetiştirmesine bağlıdır. Bu da, içinde doğulan tasavvurun, hâli hazırda ve gelecekte üstlenilip sürdürülmesi için atılması gereken doğru adımları tespit ve tatbik ile mümkündür.
Geleceği kurgulayacak ilim ehlinin, içinden geldiği toplumdan edindiği ortalama müktesebâtla yetinmeksizin, tedrîs ve ta‘lîm sürecinde işaret edilen ilim dallarından her birinin ‘içselleştirerek’ elde edilmesi umulan kazanımlarını ikmâl etmesi gerekir. Dil, mantık ve irfân birlikteliğinin hâsıl ettiği usûlün kazanımlarının özümsemesi, kendisinde bir küllî tasavvur ve duruşun zâtında vücut bulması bize ait tasavvurun hâsıl olmasının vazgeçilmez yoludur.
Bütünüyle Batı esaslı eğitim-öğretim değerler manzûmesinin kurgulayıp kontrol ettiği dinî eğitim; her şeyden önce bize ait tasavvuru terk etmeyi öncelemiş, ikinci olarak bidâyetten itibaren tedrîs sürecini izleyip kâmil manada içselleştirerek bir tasavvur oluşumunu imkânsız hâle getirmiştir. Bugün, gerek yaygın gerekse örgün din tasavvurunun teşekkülünü sağlayan diyanet, ilâhiyat ve kendine ait tasavvuru keşfedip sürdürememiş medrese-dergâh camiası, farkında olmadan Batı değerler manzûmesi üzerinden ve müsaade edilen sınırlar içerisinde kalan bir tasavvur üretmektedir. Üretilen ‘yeni tasavvurun’ i‘tikâdî, amelî ve zihnî anlamda ilim geleneğimize aykırı bir mahiyet arz etmesi, ötekine ait değerleri destekleyici vasfından kaynaklanmaktadır.
İşaret edilen hususların farkında olarak yayın faaliyetlerini sürdüren Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) aracılığı ile kendi duruşumuzu ve müşterek tasavvurumuzu keşfe gayret gösteren arayışlara imkân sunmayı önemsiyoruz. Bir başka deyişle, tereddüt ve sapmaların farkına vararak seyrimize devam etmenin mutlak ihtiyacımız olduğunun idrâki içerisindeyiz. Dolayısıyla aklî, kalbî ve zihnî tekâmülü hâsıl eden usûl tasavvurumuzun öncelenmesi, malûmâtın bu tasavvura göre yorumlanması gerektiğini müdrikiz.
Yayın hayatımızın ikinci yirmi yılı içerisinde, faaliyetlerimizi kesintisiz sürdürerek geride bıraktığımız yirmi iki yılın ardından, Hadis Tetkikleri Dergisi’nin bu sayısında; hadis ilimlerinin muhtelif alanlarında ilmî, irfânî ve nazarî alanlara ta‘alluk eden ilginizi çekecek tetkiklere yer verdik. Araştırmacı ve akademisyenlerimizin müktesebâtını yansıtan tetkikler, araştırma notları, bilimsel etkinlik ve kitap tanıtımları bu sayımızda sizlerin ilgisine arz ettiğimiz içeriğimizdir.
Makaleleriniz ve araştırmalarınızla sağladığınız destekleriniz sayesinde muhteviyâtı daha da zenginleşecek olan Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) kendini keşif gayreti içerisinde olan ilim ehlince bize iletilen her türlü talebe açık olup bütün imkânlarımızı kullanarak talepte bulunanları desteklemeye çalışacağımızın bilinmesini isteriz.
Geride bıraktığımız kesintisiz yirmi iki yıl ve kırk üç sayı boyunca Hadis Tetkikleri Dergisi’ne (HTD) destek olan, sahip çıkan, bizleri cesaretlendiren, yazılarıyla bizi onurlandıran bütün hoca ve kardeşlerimize şükranlarımızı sunarken bundan sonra da HTD’nin imkânlarının, araştırmacılarımızın hizmetinde olduğunu te’yîden ifade istiyoruz.
Gelecek sayılarımızda görüşmek dileğiyle...
Saygılarımızla...
İbrahim HATİBOĞLU