Lilium candidum L. (Ak zambak) Türünün İzmir İli Popülasyonları ve Tür Koruma Stratejileri

Year 2023, Issue: 4, 9 - 17, 23.12.2024

Ademi Fahri Pirhan , Tuğkan Özdöl , Hasan Yıldırım

https://doi.org/10.26650/HT.2023.1399089

Abstract

Lilium cinsi (Zambak) dünya genelinde yaklaşık 100 kadar türle temsil edilmektedir. Cins genel olarak Kuzey yarıkürenin soğuk ve ılıman bölgelerinde yayılış göstermektedir. Lilium cinsine ait bir çok tür kültüre alınmıştır. Zambaklar özellikle hoş kokusu ve güzel görüntüsü ile ön plana çıkmaktadır. Lilium Türkiye genelinde 8 takson ile temsil edilmektedir. Bu taksonların ikisi endemik olup, endemizim oranı %25’dir. Lilium candidum türü (Ak zambak) ilk kez Carl von Linné tarafından tanımlanmıştır. Ancak türün ilk kayıtları bundan çok daha uzun yıllar önce Dioscorides’in “De Materia Medica” isimli eserinde çizim olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışma kapsamında Lilium candidum’ un İzmir ili sınırları içerisinde yayılışının boyutları, doğal popülasyonlarının varlığının teyidi, türün gelişiminde ve yayılışında olumsuz etkileri olan “sınırlayıcı faktörler” ile popülasyonlarını ve habitatlarını tehdit eden (biyotik ve abiyotik) faktörlerin ortaya konulması, türün popülasyon özellikleri, habitat istekleri, ergin birey sayıları, popülasyon yayılış sınırları, çoğalma ve hayatta kalma stratejileri ve birlikte yaşadıkları bitki türleriyle olan ilişkilerinin incelemesini ön plandadır. Bununla beraber İzmir ili L. candidum popülasyonlarına in-situ ve ex-situ koruma ve üretim stratejileri geliştirilmesine yönelik öneriler de bu çalışma kapsamında ele alınmıştır. Ayrıca türün betimi genişletilmiştir ve IUCN kategorisi yeniden değerlendirilmiştir.

Keywords

Lilium candidum, Biyolojik Çeşitlilik, Ak Zambak, İzmir, Türkiye

Populations of Lilium candidum L. (Madonna lily) in Izmir Province and Species Conservation Strategies

Abstract

Genus Lilium (Lily) is represented by approximately 100 species worldwide. The genus is generally distributed in the cold and temperate regions of the Northern Hemisphere. Most species of Lilium have been cultivated. These species stand out with their particularly pleasant scent and beautiful appearance. It is represented by 8 taxa in Türkiye. Two of these taxa are endemic, and the endemism ratio is 25%. Lilium candidum (Madonna Lily) was first described by Carl von Linne. However, the first records of the species appear many years ago as drawings in Dioscorides’ work De Materia Medica. This study prioritizes within its scope to reveal the extent of the distribution of Lilium candidum within the borders of Izmir province, confirmation of the existence of its natural populations, the limiting factors negatively affects the species’ development and distribution, and the biotic and abiotic factors that threaten its populations and habitats. The study additionally examines the species’ population characteristics, habitat requirements, number of adult individuals, population distribution limits, reproduction and survival strategies, and relationships with the plant species in their habitats. The study also discusses within its scope suggestions for developing in-situ and ex-situ protection and production strategies for L. candidum populations in Izmir province. Lastly, the study expands the description of the species and reevaluates its International Union for Conservation of Nature (IUCN) category.

Keywords

Lilium candidum, Bio Diversity, Ak Zambak, İzmir, Türkiye

References

• Baranova, M.V. (1988). A Synopsis of the System of the Genus Lilium (Liliaceae). Botanical Journal 73,1319-1329. google scholar
• CografyaHarita (2023). Coğrafya Harita. Türkiye Dilsiz Haritası. Retrieved from http://cografyaharita.com/turkiyedilsizharitalari. google scholar
• Comber, H.F. (1949). A New Classification of the Genus Lilium. RHS Lily Year Book 13, 86-105. google scholar
• Davis, P.H., (Ed.). (1984). Flora of Turkey and The East Eagean Islands, Vol. 8. Edinburgh: Edinburg Universty Press. google scholar
• Davis, P.H., Mill, R.R. & Tan, K. (Ed.). (1988). Flora of Turkey and The East Eagean Islands, Vol. 10. Suplement I. Edinburg: Edinburg Universty Press. google scholar
• Dubouzet, J.G. & Shinoda, K. (1999). Phylogenetic Analysis of the Internal Transcribed Spacer Region of Japanese Lilium Species. Theoretical and Applied Genetics 98, 954-960. google scholar
• Ekim, T., Koyuncu, M., Vural, M., Duman, H., Aytaç, Z. & Adıgüzel, N. (2000). Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı (Eğrelti ve tohumlu Bitkiler). Ankara: Türkiye tabiatı koruma Derneği. google scholar
• Gamperle, R. (1998). A new Species of Lily from Turkey. Quarterly Bulletin of the Alpine Garden Society 66, 3. google scholar
• Güner, A. ve Ekim, T. (Ed.). (2014). Resimli Türkiye Florası, Cilt 1. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları. google scholar
• Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M. ve Babaç, M.T. (Ed.). (2012). Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). İstanbul: Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını. google scholar
• Güner, A., Kandemir, A., Menemen, Y., Yıldırım, H., Aslan, S., Ekşi, G., Güner, I. ve Çimen, A.Ö. (Ed.). (2018). Resimli Türkiye Florası, Cilt 2. İstanbul: ANG Vakfı Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayınları. google scholar
• Güner, A., Özhatay, N., Ekim T. & Başer, K.H.C. (Ed.). (2000). Flora of Turkey and The East Eagean Island, Vol. 11. Suplement II. Edinburg,Edinburg Universty Press. google scholar
• IUCN (2014). The IUCN red list of threatened species. Version 2022.1. Retrieved from http://www.iucnredlist.org/. google scholar
• IUCN (2017). The IUCN red list of threatened species. Version 2022.1. Retrieved from http://www.iucnredlist.org/. google scholar
• IUCN (2022). The IUCN red list of threatened species. Version 2022.1. Retrieved from http://www.iucnredlist.org/. google scholar
• İkinci, N. (2005). Revision of the Genus Lilium L. (Liliacae) in Turkey. (Doktora Tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu. google scholar
• İkinci, N. (2018). Lilium L.. Güner, A., Kandemir, A., Menemen, Y., Yıldırım, H., Aslan, S., Ekşi, G., Güner, I. ve Çimen, A.Ö. (Ed.). Resimli Türkiye Florası, Cilt 2 (ss 785-799). İstanbul, ANG Vakfı Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayınları. google scholar
• Linnaeus, C. (1753). Species plantarum: exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas, cum diferentiis specificis, nominibus trivialibus, synonymis selectis, locis natalibus, secundum systema sexuale digestas. Berlin. google scholar
• Menemen, Y., Kandemir, A. ve Aytaç, Z. (2016). Türkçe bilimsel bitki adları yönergesi (Directive of Turkish scientific plant names). Bağbahçe Bilim Dergisi 3, 1-3. google scholar
• Özen, F., Temeltaş, H. & Aksoy, Ö. (2012). The anatomy and morphology of the medicinal plant, Lilium candidum L. (Liliaceae), distributed in Marmara region of Turkey. Pak. J. Bot. 44(4), 1185-1192. google scholar
• Peruzzi, L. & Jarvis, C.E. (2009). Typification of Linnaean names in Liliaceae. Taxon 58(4),1359-1365. Doi: 10.1002/tax.584024. google scholar
• POWO (2022). Plants of the World Online. Facilitated by the Royal Botanic Gardens, Kew. Retrieved from http://www. plantsoftheworldonline.org/. google scholar
• Stern, F.C. (1938). A Geographical Survey of the Genus Lilium. Proceedings of the Linnean Society of London. google scholar
• Tehdit Altında Bitki Türleri Listesi (2022). Retrieved from www. tehditaltindabitkiler.org.tr. google scholar