LANGUAGE CHANGE AND RETRANSLATION: AN INVESTIGATION ON THE EXAMPLE OF FRANZ KAFKA’S “THE METAMORPHOSIS”

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 23, 396 - 410, 14.03.2024

Zeki Uslu

https://doi.org/10.20304/humanitas.1405400

Öz

This study deals with the influence of language change on translation. The first translation of Franz Kafka’s work “The Metamorphosis” into Turkish and its retranslation after sixty years were examined. In the study, the descriptive method was used and two different translations of a source text were compared. According to findings, there are significant differences between the first translation and the retranslation of the source text. It was found that language change in the area of spelling, vocabulary and language use in the target language in particular influenced the retranslation. In this context, it was considered that the spelling and the old words left out of use in the first translation made understanding difficult for target language readers. This situation can be considered one of the reasons for retranslation. But it will be a failing approach to limit the differences between two different translations with only language change. After all, one cannot claim that only certain words and structures have been changed in the retranslation. An important difference was noticed in the translation method and approach to the source text and target language readers. After these findings, it turned out that the domesticating method was carried out in the first translation. The translator does not remain faithful to the source text and translates freely in order to make the source text understandable in the target language. He formulates shorter sentences, inserts paraphrases and omits sometimes the whole sentence. In contrast, the retranslation depends on the source text in terms of form and content equivalence. The foreignizing method was used in the retranslation. For this reason it can be concluded that the retranslation not only depends on the language change and is therefore not a new edition, but has the intention of transmitting the source text to the target language readers with a new approach.

Anahtar Kelimeler

Language change, retranslation, The Metamorphosis, F. Kafka, Turkish

Proje Numarası

-

Dil Değişimi ve Yeniden Çeviri: Franz Kafka’nın “Die Verwandlung” Eseri Örneğinde Bir İnceleme

Öz

Bu çalışmada dil değişiminin yeniden çeviriye yansıması ele alınmıştır. Franz Kafka’nın “Die Verwandlung” eserinin Türkçeye yapılan ilk çevirisi ile altmış yıl aradan sonra yapılan yeniden çevirisi incelenmiştir. Betimsel çeviribilim yöntemiyle yürütülen incelemede, aynı kaynak eserin iki farklı çevirisinde dil değişiminin etkileri araştırılmıştır. Elde edilen bulgulara göre ilk çeviri ile yeniden çeviri arasında önemli farklar vardır. Özellikle erek dilin yazım kurallarında, sözcük kullanımında ve söz varlığında yaşanan değişimlerin yeniden çeviriyi etkilediği saptanmıştır. Bu bağlamda ilk çeviride kullanılan yazım kuralları ve güncelliğini yitiren pek çok sözcüğün erek dil okuru için anlamayı güçleştirici ya da en azından yadırgatıcı olabileceği değerlendirilmektedir. Bu durum kaynak metnin yeniden çevirisi için gerekçelerden birisi olarak görülebilir. Ancak iki çeviri arasındaki farkı yalnızca dil değişimi ile sınırlandırmak eksik bir yaklaşım olacaktır. Çünkü yeniden çeviride yalnızca belirli sözcük ve yapıların yerine yenisinin yazılmış olduğu söylenemez. Çeviri anlayışı, kaynak esere ve erek dil okuruna yaklaşım gibi konularda önemli bir ayrım göze çarpmaktadır. Bu noktalar değerlendirildiğinde, ilk çeviride yerlileştirme yöntemi izlendiği anlaşılmıştır. İlk çeviride çevirmenin, kaynak metin eşdeğerliğine bağlı kalmadığı, cümleyi bölme, ekleme ve çıkarmalar yapma, kaynak kültür ögelerini yerlileştirme gibi işlemlere başvurduğu görülmektedir. Buna karşın yeniden çevirinin kaynak esere biçim ve içerik eşdeğerliğinin daha yüksek olduğu söylenebilir. Çevirmen burada yabancılaştırma yöntemi izlemiş ve metnin hem dilsel hem de kültürel ögelerinden uzaklaşmamaya özen göstermiştir. Bu karşılaştırmada ilk çevirinin kaynak eseri okura getirdiği, yeniden çevirinin ise okuru kaynak esere götürdüğü söylenebilir. Bütün bu özellikleri nedeniyle, yeniden çevirinin yalnızca bir yeni basım olmadığı ve erek dilin sözcüklerini değiştirmek gerekçesiyle yapılmadığı, aynı zamanda kaynak eserin farklı bir yaklaşımla erek dil okuruna kazandırıldığı gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dil değişimi, yeniden çeviri, Dönüşüm, Değişim, F. Kafka

Etik Beyan

-

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Akarsu, B. (1998). Wilhelm von Humboldt’da Dil Kültür Bağlantısı. İnkılap.
• Bensimon, P. (1990). “Présentation”. Palimpsestes. c. 13. s. 4: ix–xiii.
• Berman, A. (1990). “La retraductioncommeespace de traduction”. Palimpsestes. c. 13. s. 4: 1-7.
• Cengiz-Parlak, B. (2020). Yeniden Çeviri Hipotezi Bağlamında Çeviri İntihali. Istanbul University Journal of Translation Studies 12, 17-28.
• Erdoğan, E. (2022). Der linguistische Gebrauch von Ellipsen gestern und heute: Am Beispiel des Nachrichtenmagazins Der Spiegel. Diyalog 2, 236-248.
• Frey, H.-J. (1997): “Übersetzung und Sprachtheorie bei Humboldt”, Übersetzung und Dekonstruktion, Yay. Haz. Alfred Hirsch, Suhrkamp: Frankfurt a. Main, s. 37-63.
• İlkılıç, S. (2019). Franz Kafka’nın Türkiye’de Alımlanması. Diyalog 1, 14-33.
• Janich, N. (2011). Sprachplanung. Angewandte Linguistik (Hrsg. Karlfried Knapp et al). UTB, 537-562.
• Kafka, F. (2005). Die Verwandlung. Anaconda Verlag.
• Kafka, F. (1965). Değişim (Çev. Vedat Günyol). (3. Baskı). Ataç Kitabevi.
• Kafka, F. (2017). Dönüşüm (Çev. Aslı Candaş Schaeferdiek). (3. Basım) Bilgi Yayınevi.
• Kafka, F. (1986). Dönüşüm (Çev. Ahmet Cemal). Can Yayınları.
• Koller, W. (2011). Einführung in die Übersetzungswissenschaft. France.
• Korkmaz, Z. (1972). Dilde “Doğal Gelişme” ve “Devrim” Açısından Türk Dil Devrimi. Türkoloji Dergisi 4 (1), 97-114.
• Okyavuz, A. Şirin (2016). Yeniden Çeviriler: Farklılaşan Yorumlar ve Sunumlar. Frankofoni 29, 189-206.
• Öncü, M. T. (2018). Türkçeye Çevrilen Alman Edebiyatına Genel Bir Bakış. Diyalog 1, 250-266.
• Taş, S. (2015). Yeniden Çevirilerin Kaynak Metne Dönüşü: Fahrenheit 451’in Farklı Çevirileri. The Journal of Academic Social Science Studies 37, 387-398.
• Turan, D. (2019), "Yeniden Çeviri Kuramı ve Arthur Schnitzler’in “Traumnovelle” (1926) Adlı Eserinin Yeniden Çevirileri," Dil ve Edebiyat I, Akademisyen Yayınevi, .87-103.
• Zülfikar, H. (2021). Dilde Değişme, Gelişme ve Kazanımlar. Türk Dili 829, 50-54.
• https://www.tdk.gov.tr/icerik/yazim-kurallari/mastarlara-gelen-eklerin-yazilisi.
• https://www.tdk.gov.tr/icerik/yazim-kurallari/fiil-cekimi-ile-ilgili-yazilislar.
• https://www.tdk.gov.tr/icerik/yazim-kurallari/unlu-daralmasi.