Belediyelerin Gelirlerini Artırmaya Yönelik Öz Gelir Önerisi: Motorlu Taşıtlar Üzerindeki Vergisel Yükümlülüğün Paylaşımı

Year 2022, Volume: 8 Issue: 2, 86 - 102, 06.07.2022

Fatih Çavdar

Abstract

Türkiye’de üstlendikleri görevler itibariyle yerel yönetimler içerisinde en önemli konumda belediyeler bulunmaktadır. Ülkemizde belediye gelirleri merkezden aktarılan paylar, kendi öz gelirleri ve borçlanma gelirlerinde oluşmaktadır. Belediyelerin en önemli sorunlarından birisi finansal açıdan merkeze bağlı olmalarıdır. Ayrıca öz gelirlerinin yetersiz olması da önemli sorunlardan bir diğeridir. Buna karşılık, belediyelerin üstlendikleri ve her geçen gün artan görev ve sorumluluklarını etkin bir şekilde yerine getirebilmeleri için yeterli öz gelire sahip olmaları, diğer bir ifadeyle, finansal açıdan güçlü bir yapıya sahip olmaları gerekmektedir. Öz gelirler içerisinde ise vergi gelirleri en önemli paya sahiptir. Günümüzde belediyeler tarafından toplan vergiler Emlak Vergisi Kanunu ve Belediye Gelirleri Kanunu’nda yer almaktadır.
2011-2020 dönemini kapsayan bu çalışmada, Türkiye’de belediye gelirleri, Motorlu Taşıtlar Vergisi ve Özel Tüketim Vergisi incelenmeye alınmıştır. Bu bağlamda, belediyelerin üstlendikleri görev ve sorumluluklar kapsamında yeterli finansmana sahip olmadıkları, mevcut gelir kaynaklarının artırılması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır. Belediyelerin öz gelirlerini artırmak amacıyla, Motorlu Taşıtlar Vergisi tahsilatının belediyelere bırakılması ya da en azından Motorlu Taşıtlar Vergisi’nden belediyelere pay verilmesi önerisi oldukça önem arz etmektedir. Yapılan değerlendirmede, Motorlu Taşıtlar Vergisi’nin belediyeler tarafından tahsil edilen vergi gelirleri toplamından biraz daha yüksek düzeyde gelir getirdiği görülmüştür. Bu ise ilave bir vergi geliri aktarımı ile belediyelerin ihtiyaç duyduğu gelirlere ulaşabileceği üstlendikleri görev ve sorumlulukları daha etkin bir şekilde yerine getirebileceği anlamına gelmektedir.

Keywords

Belediye Gelirleri, Motorlu Taşıtlar Vergisi, Özel Tüketim Vergisi, Avrupa Birliği

References

• 1319 Sayılı Emlak Vergisi Kanunu, R.G. Tarih: 11.08.1970, R.G. No: 13576.
• 2464 Sayılı Belediye Gelirleri Kanunu, R.G. Tarih: 29.05.1981, R.G. No: 17354
• Acar, F. ve Aydın, F. (2013). Tüm Yönleri İle Belediye Gelirleri Vergiler, Harçlar, Ücretler, Katılım Payları, Ankara: Türkiye Belediyeler Birliği.
• Agun, B.,, H. ve Çavdar, F. (2022). Belediyelerde vergi inceleme yetkisi: olmalı mı? Bir öneri. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Journal of Economics and Administrative Sciences, 23 (2): 566-574.
• Arıkboğa, Ü. (2016). Türkiye’de belediyelerin gelir yapısı: sorunlar ve çözüm önerileri, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13 (33): 276-297.
• Çavdar, F. (2021). Vergi İncelemelerinde Mükelleflerin Hak ve Ödevleri, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Çetinkaya, Ö. (2010). Yerel Yönetimlerin Öz Gelir Yaratma Kapasitesi, Yapısal Kısıtlar ve Gelir Artırımı Konusunda Mevcut Durumun Değerlendirilmesi, III: Yerel Yönetimlerin Mali Yönetimi Forumu, 15 Eylül 2010, Ankara, Türkiye, https://www.kamufinans.com/belediyelerin-oz-gelirlerini-arttirma-yontemleri, (10.03.2022).
• Demirbaş, T. ve Çetinkaya, Ö. (2010). Belediye Gelir Türü Olarak Motorlu Taşıtlar Vergisi Önerisinin Tartışılması, Mahalli İdareler Maliyesi Üzerine Yazılar, (Ed. Altuğ, F., Çetinkaya, Ö. ve İpek, S.), 117-130, Bursa: Ekin Kitabevi.
• Erkan, M. (2002). Avrupa birliği yasal uyum sürecinde yeni bir vergi: özel tüketim vergisi, Vergi Dünyası Dergisi, (251): 69-79. European Commission, Taxes in Europe Database v3, https://ec.europa.eu/taxation_customs/tedb/splSearchForm.html, (23.05.2022).
• GİB İstatistikler, Merkezi Yönetim Gelirleri Tahminleri ve Gerçekleşmeleri (2007-2021), https://gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/user_upload/VI/GBG/Tablo_56.xls.htm, (10.04.2022).
• Güner, A. (2006). Yönetimler Arası Gelir Bölüşümü: Temel İlke ve Uygulamalar. Mali Yerelleşme: Teori ve Uygulama Üzerine Yazılar, (Ed. Güner, A., ve Yılmaz, S.),61-82. 1. Basım,. İstanbul: Güncel Yayıncılık.
• İpek Şahin, E. A. (2018). Türkiye’de belediye gelirlerinin değerlendirilmesi, Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20 (2): 1-19.
• Kurtuluş, B. (2006). Türkiye’de belediyelerin mali yapısı ve harcamalarının finansmanı, Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı Yayınları No: DPT:2692.
• Muratoğlu, T. (2011). Avrupa yerel yönetimler özerklik şartı ve Türk hukuku, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 69 (1-2): 737-776.
• Mutluer, M., K. Ve ÖNER, E. (2009). Mahalli İdareler Maliyesi, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Odabaş, H ve Hayrullahoğlu, B. (2017). Çevresel sorunların çözümünde motorlu taşıtlar vergisine bakış: ab üyesi ülke örnekleri, Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17 (3): 54-70.
• Ökmen, M. ve Koç N. (2015). Türkiye’de belediye gelirleri içinde borçlanma ve borçların azaltılması için öneriler, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 22 (2): 551-565.
• Öz, N., S. ve Göker, C. (2016). Belediye gelirlerinin vergi türü ayrımında analizi, etkinlik üzerine bir değerlendirme ve öneriler, http://www.bbt.bel.tr/dosyalar/BELEDIYE-GELIR-4-10-2016.pdf, (15.03.2022).
• Pehlivan, O. (2018). Kamu Maliyesi, Trabzon: Celepler Matbaacılık.
• Polat, S. ve Eser, L., Y.(2014). Motorlu taşıtlar vergisinde değişim ihtiyacı: türkiye için bir model önerisi, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 15 (2): 269-289.
• Şener, M. (1998). Türkiye'de belediyelerin finansman sorunları ve çözüm önerileri, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5 (5): 7-24.
• Tavşancı, A ve Agun, B., H. (2018). Türkiye’de Belediyelerin Gelir Yapısının Değerlendirilmesi (2006-2016), International Balkan and Near Eastern Social Sciences Congress Series VII. IBANESS Congress Series-Plovdiv / BULGARIA, 21-22 Nisan 2018, Plovdiv, Bulgaristan.
• T.C. Maliye Bakanlığı, Muhasebat Genel Müdürlüğü’nün, Genel Yönetim Mali İstatistikleri, https://muhasebat.hmb.gov.tr/mahalli-idareler-butce-istatistikleri, (10.05.2022).
• TÜİK, Motorlu Kara Taşıtları, Aralık 2021, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Motorlu-Kara-Tasitlari-Aralik-2021-45703, (10.05.2022).
• Ulusoy, A ve Tekdere, M. (2020). AB üyesi ülkelerdeki yerel vergi uygulamaları ve Türkiye’deki belediyeler için vergi önerileri, Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (17): 37-70.
• Uzun, A. (2012). Türkiye’de genel bütçe vergi gelirlerinden belediyelere aktarılan payların değerlendirilmesi, Küresel İktisat ve İşletme Çalışmaları Dergisi, 1 (2): 41 – 58.
• Yüksel, C, (2016). Yerel yönetimlerde kaynak paylaşım sistemleri ve 6360 Sayılı Kanun’la Türkiye’deki değişimler, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 71 (3): 731 – 756.