Gaziantep Baraklarında Dövme Geleneği, Kimlik İnşası ve Cinsiyet İlişkileri

Year 2021, Issue: 1, 59 - 85, 31.12.2021

Ayşe Yeşim Demir

https://doi.org/10.26650/IAR2021-2012

Abstract

Bu makalede, Anadolu’nun Gaziantep Baraklarında sönümlenmekte olan dövme pratiği, kimlik inşası ve cinsiyet ilişkileri bağlamında incelenmektedir. Dövme aracılığıyla, bir performans alanına dönüşen beden üzerinde kültürel örüntülerin nasıl somutlaştırıldığı sorgulanırken, bu süreçler, iktidar ilişkileri kapsamında ve tarihselleştirilerek irdelenmektedir. Makale, bedenin iktidar yapılarına koşulsuz tabi ve edilgen olmadığını, aksine kimlik inşasında kurucu bir unsur olduğunu savunmaktadır. Bu makale, 2014 yılı Mart ayında, Gaziantep’in Barak Ovası’nda bulunan köylerde katılarak gözlem ve derinlemesine görüşmeler yoluyla gerçekleştirilen bir alan araştırmasına dayanmaktadır. Araştırma, dövmenin ticarileştikten sonra Baraklar arasında moda haline geldiğini ortaya çıkarmıştır. Öte yandan bulgular, bu pratiğin ulusal/üst kimliğe bağlanma ve uyum süreçlerinde stratejik olarak terkedilmiş olabileceğini göstermektedir.

Keywords

Dövme, Mütilasyon, Modifikasyon, Kimlik inşası, Cinsiyet ilişkileri

Traditional Tattoos among the Baraks of Gaziantep, Identity Construction, and Gender Relations

Abstract

This article examines, in the context of identity construction and gender relations, the fading practice of tattooing among the Gaziantep Baraks of Anatolia. From a historical perspective and specifically in the context of power dynamics, the study explores the embodiment of cultural patterns as the body becomes a ‘space of performance’ through tattooing. It argues that the body is not unreservedly and passively subject to power structures —rather, it is a constituent element in identity construction. The article is based on field research conducted through participant observation and in-depth interviews in March 2014 in the villages located in Barak plain, Gaziantep Province. The research reveals that the tattoo became fashionable among the Baraks shortly after it was commercialized. The findings also indicate that this practice may have been strategically abandoned in the process of connecting and adapting to the national/supraethnic identity

Keywords

Tattoo, Mutilation, Modification, Identity construction, Gender relations

References

• Akalın, E. O. (2019). Şanlıurfa’nın Harran İlçesi’nde Dövme Geleneği. Folklor Akademi Dergisi, 2(3), 422-439. google scholar
• Allhoff, F. (Ed.). (2012). Tattoos: Philosophy for Everyone, I Ink, Therefore I Am. İngiltere: Wiley-Blackwell. google scholar
• Aydın, S. (2012). “Türkiye’nin Etnik Yapısı”, 1920’den Günümüze Türkiye’de Toplumsal Yapı ve Değişim. Ankara: Phoenix Yayınevi. google scholar
• Begiç, N. ve Çapık, H. Ö. (2020). Anadolu Toplumunda Damga/Tamga/Dövme: Mardin Örneği. Millî Folklor Dergisi, 16(126), 153-174. google scholar
• Bourdieu, P. (2015). Eril Tahakküm (B. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Bağlam Yayıncılık. google scholar
• Butler, C. (2014). Cinsiyet Belası, Feminizm ve Kimliğin Altüst Edilmesi (B. Ertür, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları. google scholar
• Büyüksaraç, G. B. (2017). Trans-Border Minority Activism and Kin-State Politics: The Case of Iraqi Turkmen and Turkish Interventionism. Anthropological Quarterly, 90(1), 17-53. google scholar
• Canatan, K. (Ed.). (2011). Beden Sosyolojisi. İstanbul: Açılım Yayınları. google scholar
• Çağlayandereli, M. ve Göker, H. (2016). Anadolu Dövme Sanatı; Tunceli İli Örneği. Journal of Human Sciences, 13(2), 2545-2562. google scholar
• Çerikan, F. U. ve Alanko, M. R. (2016). Dövme”nin Çeşitli Dillerdeki Etimolojisi ve Kısa Tarihçesi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (Ek1), 166-193. google scholar
• DeFrees, M. (1987). Imaginary Ancestors: The Giraffe Women of Burma. Northwest Review, 25(3), 433. google scholar
• Delaney, C. (1995). Naturalizing Power: Essays in Feminist Cultural Analysis. In S. Yanagisako & C. Delaney (Eds.). Father State, Motherland, and the Birth of Modern Turkey (pp.178-200), New York: Routledge. google scholar
• DeMello, M. (2011). Blurring the divide: Human and animal body motification. Mascia-Lees, F. E. (Ed.). A Companion to the anthropology of the body and embodiment (pp. 338-352). England: Wiley-Blackwell. google scholar
• Deter-Wolf, A., Robitaille, B, Krutak, L., & Galliot, S. (2016). The World’s Oldest Tattoos. Journal of Archaeological Science: Reports, 5, 19-24. google scholar
• Donnan, H. ve Wilson, T. M. (2002). Sınırlar: Kimlik, Ulus ve Devletin Uçları (Z. Yaş, Çev.). Ankara: Ütopya Yayınevi. google scholar Dökmen, Ü. (2010). İnsanın Korunakları 1: Deriden Kültüre. İstanbul: Remzi Kitapevi. google scholar
• Eco, U. (2012). Güzelliğin Tarihi (A. C. Akkoyunlu, Çev.). İstanbul: Doğan Yayıncılık. google scholar
• Fırat, M. (2017). Kaybolan İzler - Güneydoğu’da Geleneksel Dövme ya da Dek ve Dak. İstanbul: YKY Yayınları. google scholar
• Foucault, M. (2011). Özne ve İktidar (I. Ergüden ve O. Akınhay, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. google scholar
• Foucault, M. (2013). Cinselliğin Tarihi (H. U. Tanrıöver, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. google scholar
• Hazar, M. (2006). Mardin “Kızıltepe-Bozhöyük” Yöresinde Beden İşaretleri. AKADER Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, (8), 293-305. google scholar
• İlkkaracan, P. (Ed.). (2011). Müslüman Toplumlarda Kadın ve Cinsellik. (E. Salman, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
• Kadıoğlu, N. (1996). Anadolu’nun Bazı Yörelerinde Dövme Adeti ve Bu Adetin Çağdaş Yaşamdaki Yeri, I. Türk Halk Kültürü Araştırma Sonuçları Sempozyumu, Bildiriler 1, Ankara: Hagem Yayınları, 222-227. google scholar
• Kandiyoti, D. (2011). Cariyeler, Bacılar, Yurttaşlar: Kimlikler ve Toplumsal Dönüşümler. İstanbul: Metis Yayınları. google scholar
• Karatay, S. K. (2018). Aksaray’da Unutulan Bir Gelenek ‘‘Dövme Sanatı”. Journal of Awareness, 3(Özel), 151-156. google scholar
• Keser, U. ve Özdemir, M. (2018). Kıbrıs’ta Azınlıklar: Ermeniler, Maruniler ve Gurbetler. Çağdaş Türkiye Araştırmaları Dergisi, 17(35), 317-344. google scholar
• Ko, D. (2001). Every Step a Lotus: Shoes for Bound Feet. University of California Press. google scholar
• Le Breton, D. (2010). Acının Antropolojisi (İ. Yergüz, Çev.). İstanbul: Sel Yayınları. google scholar
• Le Breton, D. (2011). Ten ve İz: İnsanın Kendini Yaralaması Üzerine (İ. Yergüz, Çev.). İstanbul: Sel Yayınları. google scholar
• Le Breton, D. (2018). Yüz Üzerine Antropolojik Bir Deneme (O. Türkay, Çev.). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi. google scholar
• Le Breton, D. (2019). Bedene Veda (A. U. Kılıç, Çev.). İstanbul: Sel Yayınları. google scholar
• Longman, C., & Bradley, T. (2016). Lip-Plates,“Harm” Debates, and the Cultural Rights of Mursi (Mun) Women. In Interrogating Harmful Cultural Practices (pp. 183-206). New York: Routledge. google scholar
• Marcos, S. (Ed.). (2006). Bedenler, Dinler ve Toplumsal Cinsiyet (B.Şafak, İ. Çayla, S. Özbudun, Çev.). Ankara: Ütopya Yayınları. google scholar
• Öncül, K. (2012). Kültürümüzde Dövme Geleneği. Kafkas Üniversitesi Türk Halkbilimi Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayınları. google scholar
• Öztürk, R. (2009). Kıbrıs Gurbetlerinin Gizli Dili. Kıbrıs Konuşuyor, Kıbrıs Ağzı Üzerine İncelemeler. İstanbul: Kesit Yayınları, 229-241. google scholar
• Salvador-Amores, A. I. V. (2002). Batek: Traditional Tattoos and Identities in Contemporary Kalinga, North Luzon Philippines. Humanities Diliman: A Philippine Journal of Humanities, 3(1). google scholar
• Sanders C, R., & Vail, D. A. (2008). Customizing The Body The Art and Culture of Tattooing Philadelphia: Temple University. google scholar
• Scheinfeld, N. (2007). Tattoos and religion. Clinics in Dermatology, 25(4), 362-366. google scholar
• Sezen, L. (2005). Türkiye’de Evlenme Biçimleri. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 11(27), 185-195. google scholar
• Tanyol, C. (1952). Baraklarda Örf Adet Araştırmaları. Sosyoloji Dergisi, (7), 71-108. google scholar
• Vigarello, G. (2013). Güzelliğin Tarihi (E. Ataçay, Çev.). Ankara: Dost Yayınevi google scholar
• Yenipınar, U. ve Tunç M. S. (2013). Beden Yazıtları: Güneydoğu Anadolu Geleneksel Dövme Sanatı. İzmir: Etki Yayınları google scholar
• Zeyrek, G. (2009). Barak Türkmenleri. (Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkkale). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp? id=cLkWWFjEKK6DQv2ORmYQww&no =fvZUwWknD6MdMTQL9CYS3g google scholar