İbn Haldun’a Göre Beslenme Alışkanlığının İnsan Kişiliğine ve Dini Yaşantısına Etkisi

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 1, 61 - 72, 28.04.2021

Yeliz Karadeniz

https://doi.org/10.25272/j.2149-8539.2021.7.1.05

Öz

İbn Haldun, İslam düşünce tarihinde önemli bir yere sahip olan düşünürlerden biridir. Tarih felsefesinde ve sosyolojide büyük bir üne sahip olan İbn Haldun, Mukaddime adlı eserinde insanın beslenme şeklinin etkilediği faktörlerle ilgili gözlem ve yorumlara yer vermiştir. İbn Haldun’a göre insan, yaşadığı coğrafyadan ve toplumun kültüründen bağımsız düşünülemez. Bu nedenle insanın farklı iklimlerde ve bölgelerde yaşaması, onun farklı mizaç ve yetilere sahip olmasına yol açar. O, bireyin genel özelliklerini belirlemede kalıtımdan ziyade çevresel faktörlerin daha etkili olduğunu vurgular. Beslenme de o çevresel faktörlerden biridir. Beslenme, insanın temel ihtiyaçlarının başında gelmektedir. Kuran’da da beslenme konusuna önem verildiği beslenmenin insan hayatındaki önemine ilişkin esaslar belirlendiği görülmektedir. Kuran ve sünnete göre beslenme alışkanlığı insanın hayatındaki pek çok faktörü etkilemektedir. Bununla birlikte beslenme amaçlı tüketilen gıdaların helal ve haram oluşu, temiz ve pis oluşu insanda olumlu ve olumsuz bazı durumlara yol açabilir. İnsanın yeme içme sıklığıyla duygu ve düşünce değişimi arasında da sıkı bir ilişki olduğu psikolojik olarak test edilmiştir. Bu sebeple İbn Haldun’un Kuran ve sünnetten de yola çıkarak insanın kişilik, beden ve ahlaki bakımdan gelişmesi için beslenmeye ilişkin verdiği tavsiyeler incelenmiştir. Bu çalışmanın amacı, İbn Haldun’un bireyin beslenme şeklinin etkilediği unsurlarla ilgili görüşlerini tespit etmek ve değerlendirmektir. Düşünürün görüşleri hem kendi eseri Mukaddime’den tespit edilmiş hem de İbn Haldun’la ilgili yapılan araştırmalardan da istifade edilmiştir. Dolayısıyla araştırmada doküman inceleme ve içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Literatür taraması ve betimleyici metodun uygulandığı bu çalışmada elde edilen sonuçlara göre; coğrafi koşulların beslenmeyi önemli ölçüde etkilediği tespit edilmiştir. Bununla beraber, aşırı besin tüketiminin bedensel ve ruhsal sağlığa zarar verdiği, kişiliği olumsuz etkilediği ve ibadetleri yerine getirme hususunda insanı tembelleştirdiği sonucuna varılmıştır.  

Anahtar Kelimeler

İbn Haldun, Beslenme, Kişilik, Din

According to Ibn Khaldun, the effect of Nutrition Habits on Personality and Religious Life

Öz

Ibn Khaldun is one of the philosophers who has an important place in the history of Islamic thought. Ibn Khaldun, who has a great reputation in the philosophy of history and sociology, included issues and issues that affect human thought in his work named Muqaddima. According to Ibn Khaldun, man cannot be considered independent of the georaphy he lives in and his abilities. The fact that this person is different and living allows him to have different temperaments and abilities. He suggests that the general expansion of the individual is more effective than inheritance rather than inheritance. Nutrition is one of those environmental factors. Nutrition is one of the basic human needs. In the Qur’an, it is seen that the importance of nutrition is given and the principles regarding the importance of nutrition in human life are determined. According to the Qur’an and Sunnah, eating habits affect many factors in a person’s life. However, the fact that food consumed for nutritional purposes is halal and haram, clean and dirty can lead to some positive and negative situations in humans. It has been psychologically tested that there is a close relationship between the frequency of eating and drinking and the change of feelings and thoughts. Fort his reason, the recommendations of Ibn Khaldun regarding nutrition fort he development of human being in terms of personality, body and moral, based on the Qur’an and Sunnah were examined.Therefore, it can be said that determining and evaluating Ibn Khaldun’s views on the factors affecting the diet of the individual constitutes the purpose of this article. The views of the thinker were determined both from his own work Muqaddima and also benefited from the researches about Ibn Khaldun. Therefore, document review and content analysis method was used in the research.According to the results of the literature review and descriptive method applied; geographical conditions have been found to significantly affect nutrition. However, ıt has been concluded that excessive food consumption negatively affects physical and mental health, personality and makes people lazy to perform prayers

Anahtar Kelimeler

Ibn Khaldun, Nutrition, Religion, Personality

Kaynakça

• Atil, Burçin (2004), Türkiye’ye Özgü Beslenme Rehberi-Yeterli ve Dengeli Beslenme, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Ankara.
• Besler, Halit Tanju ve Diğerleri (2015), Türkiye’ye Özgü Besin ve Beslenme Rehberi, Merdiven Yayıncılık, Ankara.
• Dale, Stephen Frederic (2018), İbn Haldun ve İnsan Bilimi, Çev. Ayşecan Ay, Canan Coşkan, Say Yayınları, İstanbul.
• Goody, Jack (2013), Yemek, Mutfak, Sınıf Karşılaştırmalı Sosyoloji Çalışması, Çev. Müge Günay Güran, Pinhan Yayınları, İstanbul.
• Gözütok, Şakir (2013), Tasavvufta Şahsiyet Eğitimi, Ed. Ahmet ÖGKE, Yazar Ofset Matbaacılık, Antalya.
• Gültekin, Fatih (2013), Katkı Maddelerinin İnsan Kişiliği Üzerindeki Etkileri, Ed. Ahmet ÖGKE, Yazar Ofset Matbaacılık, Antalya.
• Hassan, Ümit (1998), İbn Haldun’un Metodu ve Siyaset Teorisi, Toplumsal Dönüşüm Yayınları, İstanbul.
• İbn Haldun, (2018), Mukaddime, Çev. Süleyman Uludağ, Dergah Yayınları, İstanbul.
• Lacoste, Yves (2002), Tarih Biliminin Doğuşu, Donkişot Yayınları, İstanbul.
• Mutlu, Muhammet Bakır (2013), Nefsin Terbiyesi, Ed. Ahmet ÖGKE, Yazar Ofset Matbaacılık, Antalya.
• Özçelik, Ayşe Özfer (2016), Türkiye Beslenme Rehberi 2015 (Tüber), Alban Yayıncılık, Ankara.
• Pişgin, Yasin (2013), İslam’da Beslenme ve Şahsiyet İlişkisi, Ed. Ahmet ÖGKE, Yazar Ofset Matbaacılık, Antalya.
• Yılmaz, Suat (2013), Sağlıklı Beslenme ve Kişilik Oluşumu Üzerindeki Etkileri, Ed. Ahmet ÖGKE, Yazar Ofset Matbaacılık, Antalya.
• Arı, Yılmaz (2017), “Çevresel Determinizmden Politik Ekolojiye: Son 100 Yılda Dünya’da Ve Türkiye’de İnsan-Çevre Coğrafyasındaki Yaklaşımlar”, Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı 37, s. 1-35.
• Armaner, Neda (1973), “Şahsiyet Terbiyesinde Dini Kültürün Rolü”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 21, Sayı 1, s. 143-149.
• Bayar, Mustafa (2018), “İbn Haldun’a Göre Bireyin Beslenme Alışkanlığının Kişilik Gelişimine ve Dini Hayata Etkisi”, Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, Cilt 6, Sayı 15, s. 123-134.
• Bayar, Mustafa (2019), “İbn Haldun Düşüncesinde Bireyin Kişilik Gelişimini Etkileyen Faktörler”, Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, Cilt 7, Sayı 19, s. 53-77.
• Çetinkaya, Bayram Ali (2007), “İbn Haldun Düşüncesinde Besin, Sağlık ve Ahlak”, Bilim ve Hikmet Dergisi, Sayı 75, s. 44-50.
• Çetinkaya, Bayram Ali (2007), “İbn Haldun’a göre Beslenme İbadeti nasıl etkiliyor?”, Bilim ve Hikmet Dergisi, Sayı 75, s. 44-50.
• Elfhag, K. ve Erlanson-Alberttson, C. (2006), “Sweet and Fat Taste Preference in Obesity Have Different Associations With Personality and Eating Behavior, Physiology & Behavior”, Number 88, p. 61-66.
• Gürhan, Nazife (2017), “Yemek ve Din: Yemeğin Dini Simgesel Anlamları Üzerine Bir İnceleme”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Merkezi, Cilt 6, Sayı 2, s. 1204-1223.
• Hökelekli, Hayati (1985), “Dini Kişiliğin Kuruluşunda İradenin Rolü”, Diyanet Dergisi, Cilt 21, Sayı 2.
• Ilgaroğlu, Muhammet Caner (2019), “İbn Haldun düşüncesinde Sosyo-Ekonomik Değişme ve Ahlak”, Al Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 3, Sayı 1, s. 17-24.
• Ilgaroğlu, Muhammet Caner (2019), “Money-Hedonism from Ibn Khaldūn’s Notion of Morality”, Cumhuriyet Theology Journal, Volume 23, Number 3, p. 1331-1347.
• Keller, Carmen ve Michael Siegrist (2015), “Does personality influence eating styles and food choices? Direct and indirect effects. Appetite”, Number 84, p. 128-138.
• Kılıçlar, Arzu ve diğerleri (2017), “Kişilik Tiplerinin Tat Tercihlerine Etkisi, Journal of Tourism and Gastronomy Studies”, Cilt 5, Sayı 3, s. 93-117.
• Kikuchi, Yuriko ve Shaw Watanable (2000), “Personality and Dietary Habits, Journal of Epidemiology”, Volume 10, Number 3, p. 191-198.
• Meier, P. B., Moeller, K. S., Riemer-Peltz, M. ve Robinson, D. M. (2012), “Sweet Taste Preferences and Experiences Predict Prosocial Inferences, Personalities, and Behaviors, Journal of Personality and Social Psychology”, Volume 102, Number 1, p. 163-174.
• Özkaya, Meltem (2003), “Mesleklerinde Tanınmış Yüz Türk Kadınının Kişilik ve Liderlik Özellikleri,” Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, Cilt 6, Sayı 1, s. 86-138.
• Pişgin, Yasin (2014), “Kur’an ve Sünnete Göre Beslenme ve Şahsiyet Yapısına Etkisi”, Eskiyeni Dergisi, Sayı, 28, s. 137-160.
• Sagioglou, Christina ve Tobias Greitemeyer (2014), “Bitter Taste Causes Hostility. Personality and Social Psychology Bulletin”, Volume 4, Number 12, p. 1589-1597.
• Uludağ, Süleyman (2017), “Yemek Adabı Lokma”, Keşkül Dergisi, Sayı 41.
• Zorlu, Abdulkadir (2020), “İbn Haldunda Beden İnşası Açısından Bedevi Umran ve Hadari Umran”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 43, s. 177-192.
• Lanfer, A. (2012), Taste Preferences, Diet and Overweight in European Children, Doktora Tezi, Bremen Üniversitesi, Bremen.
• İnternet Yayınları https://www.fikriyat.com/fikriyat-ozel/2018/08/18/ibn-halduna-gore-beslenme-ahlaki-nasil-etkiliyor, Bayram Ali Çetinkaya, 18.12.2020. Kur’an Yolu, 02.04.2021, https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/sure/5-maide-suresi.