Erken Cumhuriyet Yıllarında Milli Vatandaşlığın Pekiştirilmesi: Vatandaşlıktan Çıkarılmalar (1923-1938)

Year 2023, Volume: 7 Issue: 1, 216 - 229, 31.05.2023

İrşad Sami Yuca

https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.1170734

Abstract

Bir gruba aidiyetin sembolleri olan etnisite, dil, kültür ve inanç gibi bağlarla inşa edilmiş milli veya etnik kimlik algısı, aynı zamanda vatandaşlık duygusunun modern dönemlerdeki yeni sınırlarını milliyetçi ve seküler fikirler ile çizmekteydi. Toplumların daha politik ve ekonomik referanslar ile ayrışmaya başladığı ve yeniden örgütlenmesine yol açan Aydınlanma Çağı, Sanayi İnkılabı ve Fransız İhtilali gibi gelişmeler millet tanımına yeni yorumlar kazandırmıştır. Çağdaş, düşünsel ve ideolojik referansların etkisiyle millet olmanın yeni yapay sınırları ulusal topraklar ile millileştirilmiş edebiyat, tarih, kültür ve hukuk ile bunları özümsemiş yeni vatandaş tipi tanımlanmaktaydı. Milliyetçilik, vatandaşlığın tanımında gün geçtikçe daha geçerli bir yorum haline gelmekteydi. Avrupa’nın diğer ülkelerinden farklı bir tarihselliği olan Osmanlı’da, vatandaşlığın tarifi din temelli olup hem karmaşık hem de heterojen bir karakteristiği resmetmekteydi. Vatandaşlığın, Cumhuriyet döneminde el alınışı ise laik ve çağdaş bir Türklük tanımlanması şeklinde olmuştur. Yeni kurumsal anlayışı ve ideolojik vasıfları ile Cumhuriyet ideolojisinde, Kemalist milliyetçilerinin temel düşünce evrenini, yapılan inkılâplar inşa etmekteydi. Haliyle, millî vatandaşlığın çerçevesini de bu gelişmeler oluşturmaktaydı. Bu süre zarfında yeni ulusal karakterli vatandaşlık tanımına uymayanların veya uymak istemeyenleri çeşitli siyasi, kültürel, bürokratik ve hukuki süreçler beklemekteydi. Bu çalışmada, erken Cumhuriyet yıllarında uygulanan yeni vatandaşlık rejimine uymayan kişilerin vatandaşlıktan çıkarılma süreçleri sebepleriyle ele alınmıştır.

Keywords

Tek parti, vatandaşlık, vatandaşlıktan çıkarılma, etnik grup, birey, ideoloji.

Supporting Institution

yok

Project Number

yok

Strengthening National Citizenship in The Early Republic Years: De-Naturalization (1923-1938)

Abstract

The perception of national or ethnic identity built with socio-cultural ties such as language, culture, ethnicity, history, religion, which seem to be symbols of belonging to a group. At the same time, it drew the new boundaries of the sense of citizenship in a nationalist and secular way. The concept of being a nation began to be reinterpreted with the Enlightenment, the Industrial Revolution, the American War of Independence and the French Revolution. In the modern era, the new artificial boundaries of being a nation were defined by national territory, national literary thought, history, culture, nationalized law and the citizen who assimilated them. The definition of citizenship was based on religion and depicted both a complex and heterogeneous characteristic in a country that had a different historicity from other European countries such as the Ottoman Empire. However, the acquisition of citizenship in the Republic of Turkey has found itself in a secular/secular and contemporary definition of Turkishness. In the Republican ideology, the revolutions made were revealing and constructing the basic thought universe of Kemalist Turkish nationalists. As a matter of fact, the framework of national citizenship was formed in the light of these developments. During this period, various political, cultural, bureaucratic and legal processes were waiting for those who did not comply with the new definition of citizenship with a national character. In this study, the processes of deprivation of citizenship of people who do not comply with the new citizenship regime applied in the early republican years will be discussed.

Keywords

Single party, citizenship, denationalization, ethnic group, ideology.

Project Number

yok

References

• Arı, K. (1995). Büyük Mübadele: Türkiye’ye Zorunlu Göç (1923-1925), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Babaoğlu, R. (2012). “Nutuk Ve Hatıralar Ekseninde Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası Olayı ve Süreci”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, Cilt: 11, Sayı: 22, s. 63-108.
• Batur, B. (2014). “Türkiye Cumhuriyeti’nde Vatandaşlıktan Çıkarma Ve Vatandaşlığa Kabul (1923-1950)”, (Doktora Tezi), A. Ü. TİTE, Ankara, 2014.
• Bayındır Goularas, G. (2012). “1923 Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi Ve Günümüzde Mübadil Kimlik Ve Kültürlerinin Yaşatılması”, Alternatif Politika, Cilt: 4, Sayı: 2, s. 129-146.
• Coşkun, V. (2008). “Cumhuriyet Anayasalarında Vatandaşlık”, Dicle Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 12-13, Sayı: 16-17-18-19, s. 1-21.
• Çağrıcı, M. (2012). “Vatan”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Cilt: 42, İstanbul, s. 563-564. Davis, S. R. (2006). “Citizenship, the Limits of French Identity, and Pensions for the 1851 Insurgents”, The Journal of The Western Society for French History, Vol: 34, pp. 177-192. Demir, A. (2019). Mufassal Türk Hukuk Tarihi, Astana Yayınları, İstanbul.
• Erdem, F. H. (2012). “Yeni Anayasaya Doğru: Vatandaşlık Osmanlı-Türkiye Anayasalarında Ve Yeni Anayasada Vatandaşlık”, SETA Analiz Raporu, Sayı: 51, İstanbul.
• Eryılmaz, B. (1992). Osmanlı Devleti’nde Millet Sistemi, Ağaç Yayınları, İstanbul.
• Hanioğlu, M. Ş. (1992). “Batılılaşma”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, İstanbul, s. 182-186.
• https://www.anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/onceki-anayasalar/1921-anayasasi/
• https://www.anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/onceki-anayasalar/1924-anayasasi/
• Korkut, L. (2014). “Biri Kimlik Olarak Vatandaşlık: Türkiye’de ve Dünya Devletlerinde Anayasal Vatandaşlık Tanımları”, İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 2, s. 5-38.
• Marshall, T. H. & Bottomre, T. B. (2000). Yurtaşlık ve Toplumsal Sınıflar, (Çev.) Ayhan Kaya, Gündoğan Yayınları, İstanbul.
• Muallim İbrahim, “Ekalliyet Mektepleri”, Yarın, 25 Mart 1931, s. 2.
• Mumyakmaz, H. (2008). “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Vatandaşlık”, (Doktora Tezi), Gazi Ü., SBE, Ankara.
• Öz, M. (2007). “Reâyâ”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, İstanbul, s. 490-493.
• Serbestoğlu, İ. (2011). “Zorunlu Bir Modernleşme Örneği Olarak Osmanlı Tabiiyet Kanunu”, OTAM, Sayı: 29, Bahar 2011, s. 193-214.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Cilt: 8/1, 20 Nisan 1924, s. 895-913.
• Yeğen, M. (2008). “Yeni Anayasa Eski vatandaşlık”, Liberal Düşünce, Sayı: 50, İlkbahar-2008, s. 58.