Anıtkabir’in İnşa Edildiği Rasattepe’nin Tespit Edilme Süreci ve Morfolojik Değişimi

Year 2011, Volume: 2 Issue: 4, 148 - 173, 30.09.2011

Tunç Boran

Abstract

Türkiye Cumhuriyetinin kurucusu ve önderi Mustafa Kemal Atatürk’ün kabri olarak inşa edilen Anıtka-bir, Türkiye Cumhuriyetinin ve Başkent Ankara’nın sembol mekânlarından biridir. Atatürk’ün ölümün-den sonra dönemin hükümeti, Atatürk için Anıt-Kabir yapılmasını kararlaştırdı. Anıtkabir tamamlanın-caya kadar Atatürk’ün cenazesi geçici kabir olarak belirlenen Etnografya Müzesi’ne konuldu. Anıtkabir inşa edilecek sahanın belirlenmesi için siyasi iktidar tarafından komisyonlar oluşturuldu. Komisyonların çalışmaları sonunda CHP Parti Grubunda yapılan oylama sonucu, Anıtkabir inşa edilecek saha olarak Rasattepe belirlendi. Bu süreçte, Anıtkabir yeri için Çankaya ve Rasattepe tartışması yaşandı. Anıtkabir inşa edilecek yer olarak seçilen Rasattepe, dönemin Ankara kentinin merkezinden uzakta çorak bir tepey-di. Rasattepe, Anıtkabir inşaatı sırasında ve sonrasında ağaçlandırıldı. Aynı zamanda Anıtkabir’in inşası ile Rasattepe’nin çevresindeki yapılaşma denetim altına alındı. Anıtkabir’in inşa edilmesi ile Rasattepe, Türkiye Cumhuriyeti ve Başkent Ankara için önemli bir merkez haline geldi. Bu çalışmada, Rasattepe’nin Anıtkabir inşa edileceği saha olarak belirlenme süreci ve Rasattepe’nin Anıtkabir inşası ile morfolojik değişimi aktarılacaktır.

Keywords

Anıtkabir, kentsel morfoloji, Atatürk, mekân ve siyaset, Rasattepe, Çankaya

Determination Process of Rasattepe where Anıtkabir was Constructed and Its Morphological Variation

Abstract

Anıtkabir which has been built as the mausoleum of Turkish Republic’s founder and leader Mustafa Kemal Ataturk is a symbol place for Turkish Republic and Ankara, the capital city. After Ataturk passed away, leading government decided to build a mausoleum for Ataturk. Until Anıtkabir’s completion of construction, Ataturk’s funeral was placed temporarily to Ethnography Museum which was determined as temporary mausoleum. The government established commissions in order to determine construction site of Anıtkabir. As a result of the Commission’s works and voting in CHP Party Group Rasattepe had been determined as the construction site of Anıtkabir. During this process there had been arguments whether to build Anıtkabir at Çankaya or Rasattepe. Rasattepe elected as the construction site of Anıtkabir and in that period it was far away from the city centre and it was a barren hill. Rasattepe had been forested during and after construction. At the same time structuring around the area was inspected and got under control. By construction of Anıtkabir, Rasattepe became an impor-tant centre for Turkish Republic and Ankara, the capital city. In this work, determination process of Rasattepe where Anıtkabir was constructed and its morphological variation will be presented.

Keywords

Anıtkabir, urban morphology, Atatürk, space and politics, Rasattepe, Çankaya

References

• Ahıskalı, Yusuf (1939) ‚Atatürk Mozolesi, Bir Teklif: Sanatkârlarımıza Soruyoruz‛ Sayı:1, Ses Dergisi, İstanbul, 7 Haziran 1939, s. 10-11.
• Akçiçek, Eren (2005), Atatürk’ün Sağlığı, Hastalıkları ve Ölümü, Güven Kitapevi, İzmir.
• Anıtkabir Tarihçesi, (2001), Genelkurmay Başkanlığı Basımevi, Ankara.
• Arar, Asım (1958), Son Günlerinde Atatürk, Selek Yayınları, İstanbul.
• Arda, Orhan (1961) ‚Anıt Kabir,‛ Mimarlık ve Sanat Sayı 4-5, İstanbul.
• Atatürk Anıt-Kabir Proje Müsabakası Hakkında Jüri Raporu, Başvekâlet Matbaası, Ankara, 1942.
• Atay, Falih Rıfkı (1950) ‚Anıt-Kabir‛ Cumhuriyet Gazetesi, 3 Eylül 1950.
• Balbay, Mustafa (2001), ‚Anıtkabir Kuşatılıyor ‘Haber Al’ıyor musunuz?‛, Cumhuriyet Gazetesi, 23 Ekim 2001.
• Batur, Afife (1998) ‚Üslup-Ötesi ve Zaman Dışı Bir Tasarım veya Büyük Ölüm’ün Patetik Yontusu,‛ Atatürk İçin Düşünmek, İstanbul Teknik Üniversitesi Yayını, İstanbul.
• Bozok, Salih (2006), Yaveri Atatürk'ü Anlatıyor, Doğan Kitapçılık, İstanbul.
• Egeli, Münir Hayri (1959) Atatürk'ten Bilinmeyen Hatıralar, Yaşaroğlu Kitapçılık, İstanbul.
• Eldem, Edhem (2005) İstanbul’da Ölüm Osmanlı-İslam Kültüründe Ölüm ve Ritüel leri, Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi Yayınları, İstanbul.
• Ergin, Sedat (2001), ‚Başkent Hastanesini Sezer’e mi havale etmeli?‛ Hürriyet Gazetesi Ankara Eki, 11 Şubat 2001.
• Gökdemir, Ayvaz (1985), ‚Mezar‛ Yeni Türk Ansiklopedisi, Cilt: 7, Ötüken Neşriyat, İstanbul, s. 2337-2338.
• Gönültaş, Güngör (1973), ‚Türkiye’nin İlk Kadın Mühendisi Sabiha Rıfat’ın Anıları,‛ Milliyet Gazetesi, 23 Aralık 1973
• Gülekli, Nurettin Can (1973) Anıtkabir Rehberi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, An- kara.
• İnan, Afet (1950), ‚Atatürk’ten Hatıralar,‛ Ulus Gazetesi, 26 Haziran 1950.
• Karaosmanoğlu, Yakup Kadri (2002), Politikada 45 Yıl, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Kılıç, Ali (2010), Kılıç Ali’nin Anıları, Derleyen: Hulusi Turgut, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Kutay, Cemal (1981), Atatürk’ün Son Günleri, Boğaziçi Yayınları, İstanbul.
• Leventoğlu, Mazhar, (1968), Atatürk'ün Vasiyeti, Leventoğlu Yayınevi, İstanbul.
• Öke, Mim Kemal (1955), Yakınlarından Hatıralar, Sel Yayınları, İstanbul.
• Özgüç, Tahsin ve Akok, Mahmut (1947) ‚Anıt-Kabir Alanında Yapılan Tümülüs Kazıla- rı‛ Belleten, Cilt: XI, Sayı: 41-42-43-44, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Özkaya, İhsan, (1976) ‚Atatürk'ün Son Hastalığı ve Ölümü‛ Milliyet Gazetesi, 10 Ka- sım 1976.
• Solak, İsmet (2001), ‚Mahkemeleştiremediklerimizden misiniz?‛, Hürriyet Gazetesi An- kara Eki, 12 Şubat 2001
• Soyak, Hasan Rıza (2006), Atatürk'ten Hatıralar, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Şahingiray, Özel (1955) Atatürk’ün Nöbet Defteri 1931-1938, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yayını, Ankara.
• Şehsuvaroğlu, Bedi (1981) Atatürk'ün Sağlık Hayatı, Hürriyet Yayınları, İstanbul
• Us, Asım (1939),‚Atatürk Anıt-Kabri,‛ Vakit Gazetesi, 13 Ocak 1939.
• Ünaydın, Ruşen Eşref (1959), Atatürk'ün Hastalığı, TTK Basımevi, Ankara.
• Yağız, Rahmi (1939) ‚Atatürk’ün Son Günleri,‛ İkdam Gazetesi, 2 Ekim 1939.
• Yaltırım, Ziya Naki (1951) ‚12 Yıl Atatürk’ün Doktorları Arasında Vazife Gördüm,‛ Cumhuriyet Gazetesi, 10 Kasım 1951.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi
• BCA: 0.30.10.1.8.14 CHP Parti Grubu Anıtkabir Yer Tespit Komisyonu Raporu
• Mithat Aydın Özel Arşivi
• Mithat Aydın Özel Arşivi; ‚CHP Parti Grubunun Anıtkabir Komisyonu Üyesi Milletveki li Mithat Aydın’a yazdığı resmi yazı,‛ 4 Ocak 1939. TBMM Tutanak Dergisi
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 5, İnikat 4, 14 Kasım 1938 Cilt 27
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 6, İnikat 15, 23 Mayıs 1939, Cilt 2
• Gazeteler
• Akşam Gazetesi,
• Cumhuriyet Gazetesi
• Hürriyet Gazetesi
• Kurun Gazetesi
• Milliyet Gazetesi
• Tan Gazetesi
• Ulus Gazetesi