Saçaklanma Dinamiklerinin Yerleşimlerin Dönüşümüne Etkisi: Kırsaldan Kentsele Ankara/Pursaklar

Yıl 2013, Cilt: 4 Sayı: 9, 198 - 231, 31.05.2013

Sevinç Bahar Yenigül , Kübra Cihangir Çamur

Öz

1980’li ve 90’lı yıllar, küreselleşmenin ekonomiyi
ve mekânı biçimlendirdiği, kentlerin yeni işlevler kazandıkları ve mekânda
saçaklanarak yayıldıkları bir döneme işaret etmektedir. Kentler; büyük ölçekli
kentsel projeler yoluyla birbirleriyle yarışmakta ve piyasa ekonomisinin
etkisiyle hızla dönüşerek değişmektedir. Bu dönüşüm, ulaşım ve diğer kentsel
teknik altyapının varlığının ya da sunumunun daha kolay olduğu kentlerin
özellikle saçaklarında gözlenmektedir. Bu alanlarda yeni çalışma ve konut alanlarının
gelişmekte, kır kent ayrımına ilişkin tanımların değiştiği bir kentsel yayılma
sürei de ortaya çıkmaktadır Kentte sıkışan işlevler merkez alanlarının dışında
yer seçmekte, kentin saçaklarındaki kırsal yerleşim ve alanlara sıçrayarak
kentin, yayılmasına neden olmaktadır. Kentlerin yayılarak büyümesi,
çevresindeki kırsal alanları etkilemesi günümüzde gelişmekte olan ülkeler için
üzerinde çalışılması gereken sorunlardan birisi haline gelmiştir. Saçaklanma
eğilimleri 1980’li yıllardan sonra ülkemizde de kentleşme sürecinin
unsurlarından birisi olarak mekânı biçimlendirmektedir. Ulaşım altyapısındaki
gelişmeler, çevre yollarının inşa edilmesi, bu yolların ulaşabildiği alanlarda
konut, iş ve alışveriş kullanımlarının gelişmesi metropoliten kentlerimizdeki
gelişimin/değişimin yansıması olarak görülebilir. Bu çalışmada 1980 sonrası
kentleşme sürecini etkileyen ekonomik ve sosyal yapıdaki dönüşümlerin
metropoliten kentlerin saçaklarında ne tür değişimlere neden olduğu, bu
değişimin kente yakın kırsal yerleşimlerin içeriğini nasıl etkilediği
sorularına Ankara Metropoliten Kenti Pursaklar İlçesi çalışması üzerinden yanıt
aranmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Dönüşüm, saçaklanma alanı, kırsal, kentsel, Ankara, Pursaklar Örneği

The Effect of Urban Sprawl Dynamics on the Transformation of Settlements: Ankara-Pursaklar From Rural to Urban

Öz

1980s and 1990s indicate a period in which globalization has shaped the
economy and the space while cities gaining new functions and spreading out of
the city boundaries. They have been forced to compete with other cities through
mega urban projects and have transformed by the pressure of market economy.
This transformation process has produced new residential and work areas at
fringes according to the availability of transportation and other urban
technical infrastructure defining a new rural-urban relation within the sprawl
areas. Frog type leaps of the congested and unmanageable central functions have
caused patched developments at urban fringes called as sprawl affecting the
rural areas in a positive or threatening manner. Improvements of infrastructure,
construction of highways, building new residential, work and commercial
functions are spontaneous responses of the mentioned transformation at fringe
areas. In this study, urban sprawl is examined as an inseparable aspect of
metropolitan urbanization process. Type and context of transformation that have
been experienced after 1980s at the fringe rural settlements areas of Ankara Metropolitan Area
is assessed in case of Pursaklar.  

Anahtar Kelimeler

Urban sprawl, fringe developments, rural to urban transformation, Ankara, Pursaklar case

Kaynakça

• Amcoff, J. (2006). Rural population growth in Sweden in the 1990s: Unexpected reality or spatial-statistical chimera. Population Space and Place, (12) 171-185.
• Ankara İl Sağlık Müdürlüğü (2007). İl sağlık istatistikleri. Ankara: Ankara İl Sağlık Müdürlüğü, Ankara.
• Ankara İl Milli Eğitim Müdürlüğü (2007). İl eğitim istatistikleri. Ankara: Ankara İl Milli Eğitim Müdürlüğü.
• Aslanoğlu, R. (2000). Kent, kimlik ve küreselleşme. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Bal, H. (2002). Kent sosyolojisi. Isparta: Fakülte Kitabevi.
• Beauregard, R. F. (2008). The new metropolitan reality. Journal of Planning History, 7 (2) 158-164.
• Berry, B., ve Horton F. (1970). Geographic perpectives on urban systems. New Jersey: Prentice Hall Inc.
• Ceritli, İ. (2003). Kentleşme sürecinin ekonomi politiği ve bir Türkiye uygulaması. Ankara: Yargı Yayınevi.
• Çamur, C. K., (2000). Yeni liberal politikaların kentsel arazi kullanım yapısına etkileri: Çankaya (Ankara) İlçesi’nde yapılaşmanın çözümlemesi, 1985-1990. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Dahms, F. ve Mc.Comb, J. (1999.) Counterurbanization, interaction and functional change in a rural amenity area: A Canadian example. Journal of Rural Studies, 15(2) 129-146.
• Ford, T. (1999). Understanding population growth in the peri urban region. International Journal of Population Geography, (5) 297-311. Garreau, J. (2001). Edge city: Life on the new frontier. New York: Doubleday.
• Gelir İdaresi Başkanlığı (1990). Emlak vergisine esas arsa ve arazi asgari m2 birim değerleri. Ankara: Maliye Bakanlığı.
• Gelir İdaresi Başkanlığı (1994). Emlak vergisine esas arsa ve arazi asgari m2 birim değerleri. Ankara: Maliye Bakanlığı.
• Gelir İdaresi Başkanlığı (1998). Emlak vergisine esas arsa ve arazi asgari m2 birim değerleri. Ankara: Maliye Bakanlığı.
• Gelir İdaresi Başkanlığı (2002). Emlak vergisine esas arsa ve arazi asgari m2 birim değerleri. Ankara: Maliye Bakanlığı.
• Gelir İdaresi Başkanlığı (2006). Emlak vergisine esas arsa ve arazi asgari m2 birim değerleri. Ankara: Maliye Bakanlığı.
• Giddens, A. (2000). Sosyoloji. Ankara: Ayraç Yayınları.
• Günay, B. (2006). Ankara çekirdek alanının oluşumu ve 1990 nazım planı hakkında bir değerlendirme. T. Şenyapılı (Der), Cumhuriyetin Ankara’sı içinde (ss. 60-120). Ankara: ODTÜ Yayıncılık.
• Henderson, V. ve Hyoung, W. G., (2005). Aspects of the rural-urban transformation of countries. Journal of Economic Geography (5) 23-42.
• Kavruk, H.(2002). Türkiye'de anakent belediyeciliği ve kent hizmetlerinin yönetimi. Ankara: Hizmet İş Sendikası Yayını.
• Kıray, M. (1998). Kentleşme yazıları. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Pacione, M. (2005).Urban geography. New York: Routledge.
• Paqette, S. ve Domon, G. (2001) Trends in rural landscape development and socio-demographic recomposition in Southern Quebec (Canada), Landscape and Urban Planning, (55), 215-238.
• Scott, A. J., (2004). Küreselleşme ve kent bölgelerin yükselişi. (K.C.Çamur Çev.). Planlama Dergisi (3) 26-31.
• Soja, E. (2001). Postmetropolis. Oxford: Blackwell Publishers.
• Tekel, A. (2000). Türkiye metropoliten planlama ve planlamanın yönetimi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Tekeli, İ. (2004). Türkiye’de kent bölgeleri üzerinde düşünmek, 8 Kasım Dünya Şehircik Günü 28. Kolokyumu (8-9-10 Kasım), Ankara.
• Topal, K. (2004). Kavramsal olarak kent nedir ve Türkiye’de kent neresidir. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6 (1) 276-294.
• Türkiye İstatistik Kurumu (2000). 1980-2000 Yılları genel nüfus sayımı; nüfusun sosyal ve ekonomik nitelikleri. Ankara: TÜİK.
• Türkiye İstatistik Kurumu (2007). Adrese dayalı nüfus kayıt sistemi nüfus sayımı. Ankara: TÜİK.
• United Nation (2004). World urbanization prospects: The 2003 revision. New York: United Nations.
• Yenigül S.B. (2009). Metropoliten kent etkisindeki yerleşimlerin dönüşüm süreci çözümlenmesi Ankara Örneği. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Yörükan, A. (2006). Şehir sosyolojisinin ve insan ekolojisinin teorik temelleri. Ankara: Nobel Yayınları.