Kültürel ve Endüstriyel Miras Olarak Ankara Şeker Fabrikası

Year 2016, Volume: 7 Issue: 20, 906 - 935, 30.09.2016

Nevin Turgut Gültekin

Abstract

Türkiye’de 1980lerle başlayan küreselleşme
dalgasıyla; neo liberal politikalarla ekonomik yeniden yapılanmaya gündemdedir.
Bu gelişmeye kentsel dönüşümle eşlik eden şehircilik anlayışıyla kent mekânı,
kentsel gelişmeye yönlendirilen sermaye için yatırım alanına
dönüştürülmektedir. Özellikle 2000’li yıllarla yasal düzenlemeler, kamu-sermaye
ortaklığı gibi farklı araçlarla desteklenen kentsel dönüşümle, üretimin yerini
alan inşaat sektörü kentsel mekânı biçimlendirme gücüne erişmektedir. Bu
ortamda özellikle kamu mülkiyetindeki endüstriyel üretim alanları işlevini yitirme
bahanesiyle yeni yapılaşmaya açılırken, endüstriyel ve kültürel miras değeri
yadsınmaktadır. Koruma mevzuatında endüstri mirasının net olarak yer almaması,
modern mimarlık kapsamında korumaya değer görülmemesi ya da kültür mirası
niteliğinin inisiyatiflere bırakılması, bu uygulamanın mazereti ve meşruiyet
dayanağı olmaktadır.  Eşzamanlı olarak
uluslararası platformlarda endüstri mirasının içeriği ve koruma ilkeleri
yeniden belirlenerek genişletilmesine karşın Türkiye’de endüstri mirasının imar
rantına odaklı müdahalelerle yok edilmesi giderek yaygınlaşmaktadır. Ankara
Şeker Fabrikası, bugüne ulaşan yerleşke düzeni, mevcut yapıları, üretim
düzenekleri ve kent belleğindeki izleri ile Türkiye’de endüstride, teknolojide
ve sosyal gelişmede şeker üretim endüstrisinin yerini ve 1960lı yılların
endüstri mimarisini tanımlayan ancak bu süreçte kaybedilmek üzere olan endüstri
mirası olarak bu çalışmada ele alınmaktadır. Böylece, endüstri mirasının
tanınırlığını ve sürdürülebilirliği konusunda farkındalık yaratılmasını
sağlamak için endüstri arkeolojisi kapsamında belgelenmesi
hedeflenmektedir.  

Keywords

Endüstriyel Miras, Kültür Mirası, Ankara Şeker Fabrikası

Ankara Sugar Factory as a Cultural and Industrial Heritage

Abstract

Economical
re-construction with neoliberal policies is at the agenda of Turkey, starting
with the globalization affairs of 1980’s. Urban space, with an urban
transformation understanding in planning, is transformed to investment areas
for the use of the capitalists who are directed to urban development.  Especially during 2000’s, urban
transformation supported with various tools like legal arrangements,
public-capital cooperation, the construction sector replacing the sector of
production, reached to the power of re-shaping the urban space. In this medium,
industrial production zones with the pretext of their being non functional, are
opened to be the new construction areas. Their industrial and cultural heritage
values are denied. The excuse and legitimacy support of this application relies
on the lack of industrial heritage concept in conservation regulations, they
are not being found valuable enough in the context of conservation of modern
architecture, or the abundance of cultural heritage to various initiatives. In
Turkey, while the loss of industrial heritage with rant focused interferences
are broadened; the international platforms are widening the context of
industrial heritage and conservation principles. In this study, “Ankara Sugar -Şeker-Factory”
with its settlement composition, existing buildings, production mechanisms and
with its traces in urban memory, is taken into consideration with its place in
industry, technology and social development of sugar production industry also
industrial architecture of the 1960s in Turkey which is on the way to be lost
forever. Thus, it is aimed to be documented as industrial archaeology, to
provide the distinction and sustainability of industrial heritage.

Keywords

Industrial heritage, Cultural heritage, Ankara Sugar Factory

References

• Akbalık, E. (2015). Çok boyutlu bir temsil aracı olarak mekan/yer. Alt-Üst Dergisi. 1 Mart 2016 tarihinde http://www.altust.org/2015/04/cok-boyutlu-bir-temsil-araci-olarak-mekanyer-esra-akbalik/ adresinden erişildi.
• Asiliskender, B. (2009). Anadolu’da modern bir yaşam kurmak; Sümerbank Kayseri Bez Fabrikası ve Lojmanları. A. Cengizkan (Der.), Fabrikada Barınmak içinde (s.111-129). Ankara: Arkadaş Yayınları.
• Bachelard, G. (1996). Mekanın poetikası. (A.Derman, Çev.). İstanbul: Kesit Yayıncılık.
• Bancı, S. (2006, Kasım). Şeker Şirketi ve Ankara Şeker Fabrikası Yerleşkesi. TMMO Ankara Mimarlar Odası Bülteni-Endüstri Mirası, 45 (03), 36-40.
• Dublin Principles, 2011. 1 Mart 2016 tarihinde http://www.ticcih.org/ adresinden erişildi
• Eceral, Ö.T.ve Köroğlu, A.B. (2015). Incentive mechanisms in industrial development: an evaluation through defense and aviation industry of Ankara. Procedia –Socialand Behavioral Sciences, 195 (3, July),1563–1572. doi:10.1016/j.sbspro.2015.06.192
• Fu, C.C. (2012). Enlightening the spirit of industrial heritage in Taiwan. TICCIH XV Congress, 2012: The International Conservation for the Industrial HeritageTaipei, Taiwan, 2, 22-35. 1 Mart 2016 tarihinde www.ticcih.org/wp-content/uploads/2013/10/taipei2012SelectedPapersv9.pdf adresinden erişildi.
• Goethe Enstitüsü (2010). 1 Mart 2016 tarihinde http://www.goethe.de/ins/tr/ank/prj/urs/geb/ind/gas/trindex.htm adresinden erişildi. Gültekin, A.T. (2014) Recent sprawl and shrinkage policies deployed in the sphere of urban management in Turkey: the case of Ankara. 54th Congress of the European Regional Science Association.11 Mart 2016 tarihinde https://www.econstor.eu/bitstream/10419/124352/1/ERSA2014_00652.pdf adresinden erişildi.
• Gürkaş, E.T. ve Barkul, Ö. (2012). Yer üzerine kavramsal bir okuma denemesi. Sigma, 4, 1-11. 1 Mart 2016 tarihinde http://www.ytusigmadergisi.com/pdfs/418.pdf adresinden erişildi.
• Güzey, Ö. (2014) Neoliberal urbanism restructuring the city of Ankara: gated communities as a new life style in a suburb an settlement. Cities, (36), 93-106. doi.10.1016/j.cities.2013.10.005.
• ICOMOS (2011). XVIIème Assemble Gènèrale, Joint ICOMOS – TICCIH Principles for the Conservation of Industrial Heritage Sites, Structures, Areas and Landscapes. Paris. 1 Mart 2016 tarihinde http://www.icomos.org/Paris2011/GA2011_ICOMOS_TICCIH_joint_principles_EN_FR_final_20120110.pdf adresinden erişildi.
• ICOMOS, 2006. International Day for Monuments and Sites-Industrial Heritage. 1 Mart 2016 tarihinde http://www.icomos.org/18thapril/2006/18april2006.htm adresinden erişildi.
• ICOMOS (1994) The Nara Document on Authenticity. 9 Mart 2016 tarihinde http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_0280118001353669454.pdf adresinden erişildi.
• Kaya, F. (2015) Küresel ve bölgesel şeker politikalarının Türkiye şeker fabrikalarına etkilerine bir örnek; Ağrı Şeker Fabrikası. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Dergisi, 31, 41-61.
• Keyder, Ç. (2004). Ulusal kalkınmacılığın iflası (3. bs.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Kıraç, B. (2001). Türkiye’deki tarihi sanayi yapılarının günümüz koşullarına göre yeniden değerlendirilmeleri konusunda bir yöntem araştırması. Yayınlanmamış doktora tezi. Mimar Sinan Üniversitesi, İstanbul.
• Koç, B. ve Baskıcı, M.M. (2013). Bozkırdan sanayinin başkentine-Ankara sanayi tarihi. Ankara: Ankara Sanayi Odası.
• Martin, P.E. (2009). Industrial archaeology. T. Majewski& D. Gaimster (Der.), International handbook of historical archaeology içinde (ss.285–297). New York: Springer. 1 Mart 2016 tarihinde https://www.mtu.edu/social-sciences/graduate/archaeology/martin2009.pdf adresinden erişildi.
• Nizhny Tagil Charter, 2003. 1 Mart 2016 tarihinde http://www.icomos.org/18thapril/2006/nizhny-tagil-charter-e.pdf adresinden erişildi.
• Puren, K., Drewes, E. ve Roos, V. (2006). An exploration of sense of place as informative for spatial planning guidelines: a case study of the Vredefort Dome World Heritage Site South Africa. International Journal of Human and Social Sciences, 1(3),190-197 içinde Norberg-Schulz, 1980. 1 Mart 2016 tarihinde https://www.researchgate.net/profile/Ernst_Drewes/publication/242584686 adresinden erişildi.
• Rifaioğlu, M.N. ve Güçhan, N.Ş. (2013). Property rights as a source for identifying and conserving the spirit of place. MEGARON, 8(3),137-148. Doi. 10.5505.MEGARON. 2013.61687. 1 Mart 2016 tarihinde http://www.journalagent.com/megaron/pdfs/MEGARON_8_3_137_148.pdf adresinden erişildi.
• Saner, M. (2012). Endüstri Mirası:Kavramlar, Kurumlar ve Türkiye’deki Yaklaşımlar, Planlama, 2012/1-2, 53-66.
• Severcan, Y.C. (2006). Regeneration Problem of the Maltepe Gas and Electric Factory Landscape Within the Context Of Conserving The Industrial Archaeological Heritage. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Tanyeli, G. (2000). Endüstri arkeolojisi yapılarının korunması ve yeniden işlevlendirilmesi. Domus m, 8, 50-51.
• Tekeli, İ. (1994). Ankara'da tarih içinde sanayinin gelişimi ve mekansal farklılaşması, 171-199, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• TMMOB, Maltepe Havagazı Fabrikası. Endüstri Mirasının Korunması, Çalışmalar-Projeler, Mimarlar Odası Ankara Şubesi. 12 Mart 2016 tarihinde http://www.mimarlarodasiankara.org/index.php?Did=2434 adresinden erişildi.
• Trinder, B. (2012). Industrial archaeology: a discipline?. J. Douet (Der.), Industrial Heritage Re-tooled: The TICCIH guide to Industrial Heritage Conservation içinde (ss.24-30). Lancaster, UK: Carnegie Publishing Ltd. Türk-Şeker. 1 Mart 2016 tarihinde http://www.turkseker.gov.tr/tarihce.aspx adresinden erişildi.
• UNESCO (2008-a). Québec Declaration. 1 Mart 2016 tarihinde https://whc.unesco.org/uploads/activities/documents/activity-646-2.pdf adresinden erişildi.
• UNESCO (2008-b). Operational Guidelines for the Implementation of the World Heritage. 1 Mart 2016 tarihinde http://whc.unesco.org/archive/opguide08-en.pdf adresinden erişildi.
• UNESCO (2011). World Cultural Heritage List. 1 Mart 2016 tarihinde http://whc.unesco.org/en/list/1368 adresinden erişildi.
• UNESCO (2011). World Cultural Heritage List. 1 Mart 2016 tarihinde http://whc.unesco.org/en/list/1486 adresinden erişildi.
• Yıldırım, K. (2013). Ankara'nın batı koridorundaki kentsel gelişimin ve toplu taşıma sistemlerinin değerlendirilmesi: Ankara Lojistik Üssü ve Sanayi Bölgeleri örnekleri. Afyon Kocatepe University Journal of Science&Engineering, 13(2), 1-22.