Eko-Anarşizm İçin Karşılaştırmalı Bir Analiz: Kropotkin/Bookchin Örneği

Yıl 2017, Cilt: 8 Sayı: 21, 229 - 258, 01.05.2018

H. Sevgi Zengin

Öz

Ekolojik düşünce, biyoloji alanındaki gelişmelere dayalı analizlerin
sosyal bilimlere yansıması bağlamında, yeni sol hareketlerle eklemlenerek
ortaya çıkan modern bir düşünce tarzıdır. Söz konusu düşünce, doğa ile insan
arasındaki ilişkiyi evrensel bütünlüğün eşit bir bileşeni olarak insan
kavrayışına kaydırırken aynı insanın politik özne konumunu da tartışmaya
açmıştır. Yeni solun, doğaya tahakküm eden özneye odaklı analizleri,
eko-anarşizmin önünü açarak Bookchin ve Kropotkin açısından ekolojik dengeye dayalı
anarşist bir toplum önerisini de inşa eder. Marksizmden koparak eko-anarşizme
kayan bu figürler, kapitalizm eleştirisi yaparak çevrecilikten farklı olarak,
yeni bir toplum oluşturma iddiasında olmuştur. Bu makalede ekoloji hareketini
hazırlayan bilimsel ve felsefi gelişmeler değerlendirilerek eko-anarşizmin
toplum projesinin yapısal özellikleri analiz edilmeye çalışılmıştır.  Bookchin
ve Kropotkin gibi sol ekolojistler meseleyi sınıf tartışmasından otorite
karşıtlığına kaydırmaları itibariyle ekolojiyi anarşist mevziden
yorumlamışlardır. İnsanın doğa üzerindeki tahakkümü, insanın insan üzerindeki
tahakkümüne yol açtığına göre insan üzerindeki otoritenin kırılması bu ilişkiyi
çözmekle gerçekleşir. Dolayısıyla adem-i merkezi, biyo-bölgesel üretim tarzıyla
iktidarı yerel cemaatlere devretmeyi öneren bu tavır sistemi yeniden üreten
çevrecilikten de ayrışır. Marksizmin toplumsal tahakküm ilişkilerini
içselleştiren emeğin sömürüsü kavramını terk ederek Marksizmden kopan
eko-anarşistler köktenci kapitalizm eleştirisi üzerinden doğayı koruyan sanayi
fikrine yaslanan çevreciliğe de uzaktır. Doğada erekselliği reddeden
eko-anarşizmin önerdiği yenidünyanın anahtarı kendiliğindenliğe dayalı
ekosistem olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Evrim teorisi, Eko-anarşizm, Yeni sol

A Comparative Analysis for Eco-Anarchism: Kropotkin/Bookchin Example

Öz

Ecological notion is a modern way
of thinking arisen by joining to new left movements in the context of
reflection of the analyses depending on developments in the field of biology to
social sciences. The notion in question both extract the relation between
nature and human to human understanding as an equal component of universal
integrity and open political subject state of human up for discussion. New
left’s human centered analyses which dominate the nature build an anarchical
society offer of Bookchin and Kropotkin depending on ecological balance by
leading up the eco-anarchism. These figures shifting from Marxism to eco-anarchism
purport to establish a new society, which is different from environmentalism by
criticizing the Capitalism. In this study, structural features of society
project of eco-anarchism have been analyzed by evaluating scientific and
philosophical developments preparing the ecology movement. Left ecologists
such as Bookchin and Kropotkin have interpreted the ecology in terms of
anarchist as they direct this matter from class discussion towards becoming
anti- authorization. As the human’s domination on the nature leads to the
human’s domination on the human, breaking the authority on the human carries
out by means of solving this relationship. Accordingly, this attitude, which
suggests transferring the power to local communities through the decentralization
and bio-regional mode of production differs from environmentalism reproducing
the system. The eco-anarchists leaving from Marxism by means of abandoning the
concept of exploitation of labor that internalizes Marxism's social domination
relations are also away from environmentalism that relies on industry idea
protecting nature through the critique of fundamentalist capitalism. The new
world's key that is proposed by the eco-anarchism denying the teleology in the
nature will be ecosystem based on spontaneousness. 

Anahtar Kelimeler

Evolution theory, Eco-anarchism, New left, Ecotopia

Kaynakça

• Adorno, T. W. &Horkheimer, M. (2010). Aydınlanmanın diyalektiği felsefi fragmanlar, (Nihat Ülner ve Elif Öztarhan Karadoğan, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınevi. (Orijinal eserin yayın tarihi 1947).
• Arendt, H. (1994). İnsanlık durumu, (Bahadır Sina Şener, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1958).
• Arvon, H. (2007). Anarşizm, (Ahmet Kotil, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1998).
• Bahro, R. (1996). Nasıl sosyalizm? Hangi yeşil? Niçin tinsellik?,(2. bs.).(Tanıl Bora, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1982).
• Bahro, R. (1997). Çevreciliğin manevi bir temeli var mı?, (Tanıl Bora, Çev.). Birikim, 97, 21-29.
• Bakunin, M. (1999). Tanrı ve devlet, (Sinan Ergün, Çev.). Ankara: Öteki Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1882).
• Bakunin, M. (2006). Devlet ve anarşi, (Murat Uyurkulak, Çev.). İstanbul: Agora Kitaplığı Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1873).
• Benlisoy, F. (2007). Anarşizm gönüllü düzene övgü. H. Birsen Örs (Der.), 19. yüzyıldan 20. yüzyıla modern siyasal ideolojiler içinde, (ss. 351-411). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Berktay, F. (2010). Politikanın çağrısı, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Bookchin, M. (1994a). Özgürlüğün ekolojisi hiyerarşinin ortaya çıkışı ve çözülüşü, (Alev Türker, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1982).
• Bookchin, M. (1994b). Yoketme gücü, yaratma gücü, Birikim, 57-58. 2 Nisan 2016 tarihinde http://www.birikimdergisi.com/birikim-yazi/5658/yoketme-gucu-yaratma-gucu#.Vv-NxJyLTMw adresinden erişildi.
• Bookchin, M. (1996a). Ekolojik bir topluma doğru, (Abdullah Yılmaz, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1981).
• Bookchin, M. (1996b). Toplumsal ekolojinin felsefesi, (Rahmi G. Öğdül, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınevi. (Orijinal eserin yayın tarihi 1990).
• Bookchin, M. (1999a). Toplumu yeniden kurmak, (Kaya Şahin, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1989).
• Bookchin, M. (1999b). Kentsiz kentleşme; yurttaşlığın yükselişi ve çöküşü, (Burak Özyalçın, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1992).
• Bowler, P. J. (1992). The fontana history of the environmental sciences, London: Fontana Press Harper Collins Publishers.
• Bramwell, A. (1989). Ecology in the 20th century: A history, London: Yale University Press.
• Bramwell, A. (1994). The fading of the greens: The decline of environmental Politics in the West, New Haven: Yale University Press.
• Burns, E. M. (1984). Çağdaş siyasal düşünceler, (Alaeddin Şenel, Çev.). Ankara: Birey ve Toplum Yayınları.
• Cantzen, R. (1994). Daha az devlet daha çok toplum, özgürlük, ekoloji, (Veysel Atayman, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1987).
• Capra, F. (1992). Batı düşüncesinin dönüm noktası, (2. bs.). (Mustafa Armağan, Çev.). İstanbul: İnsan Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1982).
• Coupe, L. (2000). Green studies reader: From romanticism to ecocriticism, Florence: Routledge.
• Curan, G. (2007). 21st century dissent anarchism, anti-globalization and environmentalism, New York: Palgrave Macmillan.
• Çalgüner, T. (2003). Çevre mi ekoloji mi? Empatinin uyanışı ya da süreklilik, Ankara: Nobel Yayınevi.
• Çiğdem, A. (1993). Aydınlanma felsefesi, İstanbul: Ağaç Yayınları.
• Çoban, A. (2012). Ekolojik tartışmalar bakımından Marx’ın düşüncesinin değeri, Kurtuluş, 2, 93-104.
• Danek, D. (2004). Murrray Bookchin ile söyleşi, 7 Nisan 2016 tarihinde http://www.geocities.ws/anarsistbakis/makaleler/bookchin-roportaj.html adresinden erişildi.
• Darwin, R. C. (1976). Türlerin kökeni, (2. bs.). (Öner Ünalan, Çev.). Ankara: Onur Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1982).
• Davidson, S. (2009). Ecoanarchism: A critical defence, Journal of PoliticalIdeologies, 14(1), 47-67.
• Demir, Ö. & Acar, M. (1993). Sosyal bilimler sözlüğü, İstanbul: Vadi Yayınları.
• Demirci, F. (2002). Anarşizm ve demokrasi, Düşünen Siyaset, 11, 145-166, Ankara: Lotus Yayınları.
• Engels, F. (1991). Doğanın diyalektiği, (5. bs.). (Arif Gelen, Çev.). Ankara: Sol Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1961).
• Foster, J. B. (2001). Marx’ın ekolojisi materyalizm ve doğa, (Ercüment Özkaya, Çev.). Ankara: Epos Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 2000).
• Foster, J. B. (2010). Ekoloji bu sistemin içinde kurtarılamaz. 7 Eylül 2016 tarihinde http://bianet.org/biamag/dunya/125034-ekoloji-bu-sistemin-icinde-kurtarilamaz adresinden erişildi.
• Godwin, W. (1793). An enquiry concerning political justice and its influence on general virtue and hapiness Vol. I. London: G.G.J. and J. Robinson.
• Gorz, A. (1995). Siyasal ekoloji: Uzman erkine karşı özsınırlama, Birikim, 68-69. 6 Nisan 2016 tarihinde http://www.birikimdergisi.com/birikim-yazi/4599/siyasal-ekoloji-uzmanerkine-karsi-ozsinirlama#.VwT-h5yLTMw adresinden erişildi.
• Görmez, K. (2015). Çevre sorunları, (3. bs. ). Ankara: Nobel Yayınları.
• Heywood, A. (2013). Siyasi ideolojiler: Bir giriş, (5. bs.). Ahmet Kemal Bayram, Özgür Tüfekçi, Hüsamettin İnanç, Şeyma Akın, Buğra Kalkan, Çev.). Ankara: Adres Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1992).
• İmga, O. (2009). Çevre sorunlarının çözümüne yönelik alternatif bir politika arayışı: Murray Bookchin ve sosyal ekoloji, Alternatif Politika, 1(1),75-90.
• İmga, O. (2010). Paradigmanın dönüşümü: ekolojik felsefeyi etkileyen bilimsel çalışmalar, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(2),17-30.
• Keleş, R. & Hamamcı, C. & Çoban, A. (2015). Çevre politikası. (8. bs.). Ankara: İmge Kitabevi.
• Kropotkin, P. (1991). Etika, ahlakın kaynağı ve açıklaması, (2. bs.). (Ahmet Ağaoğlu, Çev.). İstanbul: Kavram Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1922).
• Kropotkin, P. (1999a). Çağdaş bilim ve anarşi, (Mazlum Beyhan, Çev.). Ankara: Öteki Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1913).
• Kropotkin, P. (1999b). Ekmeğin fethi, (Mazlum Beyhan, Çev.). Ankara: Öteki Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1892).
• Kropotkin, P. (2001). Karşılıklı yardımlaşma, (Işık Ergüden ve Deniz Güneri, Çev.). İstanbul: Kaos Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1902).
• Kropotkin, P. (2003). Anarşizm: Başlangıcı, ideali ve felsefesi, (Elif Günçe, Çev.). İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• Kropotkin, P. (2005). Anarşi felsefesi ideali, (2. bs.). (Işık Ergüden, Çev.). İstanbul: Kaos Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1896).
• Love, N. S. (1998). Understanding dogmas and dreams, New Jersey: Clatham House Publishers.
• Maltaş, A. (2015). Ekoloji ekseninde insan-doğa ilişkisi ve özne sorunu, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 17(29), 1-8.
• Miller, J. (2007). Yeni başlayanlar için Darwin, (Mehmet Ali Çelik, Çev.). İstanbul: Nokta Kitap. (Orijinal eserin yayın tarihi 1982).
• Moore, J. (Tarihsiz). A primitivist primer. 6 Nisan 2016 tarihinde http://www.primitivism.com/primer.htm adresinden erişildi.
• Mumford, L. (1996). Makina efsanesi, (Fırat Oruç, Çev.). İstanbul: Adam Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1970).
• Önder, T. (2003). Ekoloji, toplum ve siyaset, Ankara: Odak Yayınları.
• Pepper, D. (1993). Eco-Socialism, from deep ecology to social justice, London and Newyork: Routledge.
• Perlman, F. (2006). Er-tarihe karşı, leviathana karşı, (İnan Mayıs Aru, Çev.). İstanbul: Kaos Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1983).
• Plumwood, V. (2004). Feminizm ve doğaya hükmetmek, (Başak Ertür, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1993).
• Proudhon, P. J. (2010). Mülkiyet nedir? veya hukukun ve yönetimin ilkesi üzerine araştırmalar, (2. bs.). Devrim Çetinkasap, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1840).
• Purkis, J. &Bowen, J. (Der.). (1998). 21. yüzyıl anarşizmi yeni binyıl için ortodoks olmayan fikirler, (Şen Süer Kaya, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1997).
• Stirner, M. (2013). Biricik ve mülkiyeti, (Selma Türkis Noyan, Çev.). İstanbul: Kaos Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1844).
• Şenel, A. (2001). Çağdaş siyasal akımlar, Ankara: İmaj Yayınevi.
• Turan, F. (2002). Eko-anarşizm: Yeşil seçenek, Düşünen Siyaset,11, 213-224. Ankara: Lotus Yayınları.
• Tüzen, H. (2002). Mahkûm edilen bir dünya: Anarşizm, Düşünen Siyaset, 11, Ankara: Lotus Yayınları.
• Wallerstein, I. (2003). Bildiğimiz dünyanın sonu: Yirmi birinci yüzyıl için sosyal bilim, (4. bs.). Tuncay Birkan, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1999).
• Walter, N. (2002). About anarchism, London: Freedom Yayınları.
• Ward, C. (2004). Anarchism a very short introduction, New York: Oxford University Press.
• Woodcock, G. (1996). Anarşizm bir düşünce ve hareketin tarihi, (Alev Türker, Çev.). İstanbul: Kaos Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1961).
• Zerzan, J. (2013). Gelecekteki ilkel, (5. bs.). (Cemal Atila, Çev.). İstanbul: Kaos Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1994).
• Zerzan, J. (2005). Önsöz, F. Perlman (2006). Er-tarihe karşı, leviathana karşı içinde (ss. 4-5), (İnan Mayıs Aru, Çev.). İstanbul: Kaos Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1983).
• 26 Mayıs 2016 tarihinde http://www.tmmob.org.tr/icerik/tmmob-maden-muhendisleri-odasi-tarafindan-madencilik-ve-cevre-sempozyumu-gerceklestirildi, adresinden erişildi.