Ankara'nın 1950-1980 Dönemi Sosyal Doku Haritası ve Pastane Mekânları

Yıl 2025, Cilt: 17 Sayı: 47, 114 - 149, 10.04.2025

Zeynep Gökaydın Yenal , Betül Bilge Özdamar

https://doi.org/10.31198/idealkent.1490268

Öz

1950-1980 yılları arasında Ankara pastaneleri, sadece yeme-içme mekânları olmanın ötesinde, sosyal yaşamın önemli unsurlarından biri olarak kentsel bellekte yer edinmiştir. Kentin modernleşme süreci, ekonomik ve sosyo-kültürel dinamikleri, bu paralelde pastanelerin mekânsal ve hizmet kurguları ile kullanıcı etkileşimlerini etkilemiştir. Kentin gelişimi doğu-batı ve kuzey-güney akslarına kaymasıyla pastaneler de konumlarını değiştirmiş, hizmet anlayışlarını ve mekânsal kimliklerini yeniden şekillendirmiştir. Dönem okuması, toplumsal yaşamın içinde yer alan pastaneler ve kentin sosyal dinamikleri üzerinden ele alınmıştır. Bu açılardan çalışmanın amacı; sosyal yaşamda yer alan pastane mekanlarının, değişen kent akslarıyla birlikte izlenmesi ve Ankara’nın sosyal doku haritasının kullanıcısı ile olan etkileşimi çerçevesinde değerlendirilmesidir. Değerlendirme; kentin gelişim akslarında ortaya çıkan toplumun ihtiyaç dinamikleri ile bu süreçte mekânsal farklılıklarını oluşturup, konumsal kaymalarını sürdürerek hizmet devamlılığını sağlayan Funda ve Flamingo Pastanesi üzerinde odaklanmıştır. Çalışmada bilimsel yayınlar ve Ankara telefon rehberleri incelenmiş, nitel veri kaynağı olarak kullanılan sözlü görüşmeler, değişimleri ve kent yaşamı-pastane mekanları ilişkisini anlamak açısından değerlendirilmiştir. Sözlü görüşmeler çalışmada mekân-kullanıcı etkileşimleri ve mekânsal yapılanma unsurlarının anlaşılması açısından destekleyici veri teşkil etmiştir. Mekânların toplumsal hafızayı taşıyıcı rolü düşünüldüğünde; döneme dair toplumsal belleğin mekân aracılığı ile aktarımında örnek teşkil eden pastanelerin, Ankara kent belleğinin sosyal dokusu ile mekânsal üretimine dair izleri taşıdığı anlaşılmıştır. İncelemenin disiplinler arası yaklaşımı ile kentin sosyal mekânları ve mekânsal analiz çalışmalarına bir bakış açısı sunduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ankara, pastane mekanları, sosyal yaşam, kullanıcı etkileşimi.

Etik Beyan

Etik beyan formu dosyalara yüklenmiştir

Destekleyen Kurum

yok

An Analysis of Ankara’s Social Life Pattern and Pastry Shop Spaces During The 1950-1980 Period

Öz

Between 1950 and 1980, Ankara patisseries were etched in the urban memory as significant elements of social life, beyond being mere eating and drinking venues. The city's modernization process, economic and socio-cultural dynamics, correspondingly influenced the spatial and service configurations of these patisseries, as well as their user interactions. As the city's development shifted towards the east-west and north-south axes, the patisseries also changed their locations, reshaping their service approaches and spatial identities. The period is examined through the lens of patisseries within social life and the city's social dynamics. In these respects, the aim of the study is to trace the patisserie spaces in social life along with the changing city axes and to evaluate Ankara's social fabric map within the framework of its interaction with the user. The evaluation focuses on Funda and Flamingo Patisseries, which created spatial differences in this process with the dynamics of society's needs emerging in the development axes of the city, and maintained their service continuity by continuing their positional shifts. In the study, scientific publications and Ankara telephone directories were examined, and oral interviews used as a qualitative data source were evaluated in terms of understanding the changes and the relationship between city life and patisserie spaces. Oral interviews provided supportive data in the study in terms of understanding space-user interactions and spatial structuring elements. Considering the role of spaces as carriers of social memory, it is understood that the patisseries, which exemplify the transfer of social memory related to the period through space, carry traces of Ankara's urban memory with its social texture and spatial production. It is believed that the interdisciplinary approach of the study offers a perspective on the city's social spaces and spatial analysis studies.

Anahtar Kelimeler

Ankara, patisserie spaces, social life, user ınteraction

Kaynakça

• Ankara Büyükşehir Belediyesi. (2022). Tarihsel gelişim, planlama süreci- Tarih içinde Ankara. 18 Ağustos 2024 tarihinde https://www.ankara.bel.tr/ adresinden erişildi.
• Arat, Y. (1994). Türkiye’de kadın olmak. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Atıcı, E. (2021). Kültürün kent ve mekâna etkilerinin doktora tezleri üzerinden incelenmesi. Mimarlık ve Yaşam Dergisi, 6(1), 1–19.
• Atıcı, M. (2021). Kent, kültür ve toplum: Mekânın sosyolojik analizi. Akademi Yayınları.
• Aydın, O. (2009). Ankara'nın kentsel gelişiminin uzaktan algılama ve coğrafi bilgi sistemleriyle ölçülmesi. e-Journal of New World Sciences Academy, 4, 215–241.
• Bayraktar, N. (2013). Tarihe eş zamanlı tanıklık: Ulus ve Kızılay meydanlarının değişim süreci. Ankara Araştırmaları Dergisi, 1(1), 20–15.
• Bilsel, S. G. (2018). Başkent Ankara/1: Özel ilgi odaklarının oluşum ve değişim süreçleri. Mimarlık Dergisi, 1, 73–77.
• Biryol, U. (2017). Gurbet pastası: Hemşinliler, göç ve pastacılık. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Boz, M., & Kubat, A. S. (2018). Başkent Ankara’nın iki simgesel örnek üzerinden morfolojik analizi. Türkiye Kentsel Morfoloji Ağı, 1, 117–142.
• Bozdoğan, S. (2002). Modernizm ve ulusun inşası: Erken Cumhuriyet Türkiyesi’nde mimari kültür. İstanbul: Metis Yayınları.
• Cengizkan, A. (2018). Ankara'nın ilk planı 1924–25 Lörcher Planı: Kentsel mekân özellikleri, 1932 Jansen Planı'na ve bugüne katkıları, etki ve kalıntıları. Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• Çakır, S. (1994). Osmanlı kadın hareketi. İstanbul: Metis Yayınları.
• Eray, N. (2013). Bir rüya gibi hatırlıyorum seni (1. basım). Ankara: Doğan Egmont.
• Erkip, F. (2000). Global transformations versus local dynamics in Ankara. Cities, 17(5), 371–377.
• Göka, E. (2011). Modernleşme ve kimlik. İstanbul: Lotus Yayınları.
• Gülkök, I. (2013). Kaldırımların üretimi: Atatürk Bulvarı örneğinde (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Gültekin, N., & Onsekiz, D. (2005). Ankara kentinde eğlence mekanlarının oluşumu ve yer seçimi. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 20(1), 137–144.
• Kaya, Ö. (2001). Ankara’nın kentsel gelişme sürecinde Eskişehir ve İstanbul eksenlerinde konut alanları gelişimi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Önder, D. (2012). Cumhuriyet Dönemi Ankara'sında kentsel eğlence-dinlence coğrafyasının değişimi: Toplumsallaşmanın mekânından tüketimin mekânına. T. C. Merkezi (Ed.), TÜCAUM VII. Coğrafya Sempozyumu Bildiri Kitabı (s. 245). http://tucaum.ankara.edu.tr
• Özalp, N. M. (2016). Bir başkentin anatomisi: 1950’lerde Ankara. İstanbul: İdealkent Yayınları.
• Sazyek, E. (2018). Türk romanında Ankara. İstanbul: VEKAM Yayınları.
• Sönmez, S. (2009). A’dan Z’ye Sabahattin Ali. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Söylemez, E., Demiröz, İ., & Kubat, A. S. (2018). Jansen Planı'nın Ankara kentinin gelişimi ve kentin çeper-kuşak aklanlarına etkisi. Uluslararası Jansen ve Ankara Sempozyumu (13–14 Aralık 2018), Ankara.
• Şenyapılı, T. (2006). Gecekondu: Early urbanization processes in Turkey. London: Middle East Technical University Press.
• Şenyapılı, T. (Ed.). (2006). Cumhuriyet’in Ankara’sı. Ankara: ODTÜ Yayıncılık.
• Şenyapılı, T. (2016). 'Baraka'dan gecekonduya: Ankara'da kentsel mekânın dönüşümü (1923–1960). İletişim Yayınları.
• Tekeli, İ. (1998). Cumhuriyetin harcı: Köy enstitüleri, halkevleri, belediyecilik. Ankara: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tekeli, İ. (2001). Modernite aşılırken kent planlaması. Ankara: İmge Kitabevi.
• Toker, A. (2019). Cumhuriyetin başkentinde bir münevverler kulübü: İstanbul Pastanesi (1923–1955). N. Kozak (Ed.), Dünden bugüne Ankara: Otel, lokanta, pastane, turizm (s. 157–180). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Zürcher, E. J. (2004). Modernleşen Türkiye’nin tarihi (3. basım). İstanbul: İletişim Yayınları.