Murray Bookchin’in Ekolojik Liberteryenizmi

Yıl 2025, Cilt: 17 Sayı: 47, 237 - 259, 10.04.2025

Mehmet Kocaoglu

https://doi.org/10.31198/idealkent.1584209

Öz

Doğayla ilgili sorunların ortaya çıkışı tür olarak insanın ortaya çıkışına kadar uzanmaktadır. Toplumsal ekoloji, ekolojik krizin nedeninin nerede aranması gerektiği sorusuna görünenin arkasında yatan temel faktöre işaret ederek önemli bir açılım getirmiştir. Bu yaklaşımda nüfus artışı, sanayileşme, kentleşme, teknolojik gelişme ve kapitalizmin sürekli büyümeyi teşvik etmesi gibi olguları ekolojik krizin nedeni olarak kabul etmek eksik bir değerlendirme olarak kabul edilmektedir. Ekolojik sorunların derinleşmesi geleneksel ideolojilerin ekolojik krize ilişkin argümanlarını gözden geçirmesine neden olmuştur. Bunun sonucu olarak eko-feminizm, eko-sosyalizm, eko-anarşizm, sol liberteryenizm gibi isimler altında birçok yeni ideoloji ortaya çıkmıştır. Bu çalışmanın temel amacı Murray Bookchin’in sol liberteryen kimliğini analiz etmektir. İlk olarak çalışmada düşünürün doğa ve toplum anlayışı gözler önüne serilmektedir. İkinci olarak Bookchin’in hiyerarşi ve tahakküme ilişkin temel argümanları eleştirel olarak ele alınmaktadır. Ardından düşünürün ekolojik yeni siyasete ilişkin ilke ve önerileri analiz edilerek sol liberteryen düşüncedeki yeri irdelenmektedir. Bu çalışmada Bookchin’in ‘sol liberteryenizminin’ sosyal anarşizmle özdeşleştirilen sol liberteryen versiyon olarak yorumlanması gerektiği savunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ekoloji, Bookchin, Sol liberteryenizm, Sosyal Anarşizm

Murray Bookchin’s Ecological Libertarianism

Öz

The emergence of problems related to nature dates back to the emergence of humans as a species. Social ecology has brought an important opening to the question of where the cause of the ecological crisis should be sought by pointing to the fundamental determining factor that lies behind the visible. It is considered an incomplete assessment to accept phenomena such as population growth, industrialization, urbanization, technological development and capitalism's encouragement of continuous growth as the cause of the ecological crisis. The deepening of ecological problems has caused traditional ideologies to reconsider their arguments regarding the ecological crisis. As a result, many new ideologies have emerged under the names of eco-feminism, eco-socialism, eco-anarchism, and left-libertarianism. The main purpose of this study is to analyze Murray Bookchin's left-libertarian identity. First, the study reveals the thinker's understanding of nature and society. Second, Bookchin's basic arguments regarding hierarchy and domination are critically addressed. Then, the thinker's principles and proposals regarding ecological new politics are analyzed and their place in left-libertarian thought is examined. This study argues that Bookchin's 'left-libertarianism' should be interpreted as the left-libertarian version identified with social anarchism.

Anahtar Kelimeler

Ecology, Bookchin, Left-Libertarianism, Social Anarchism

Kaynakça

• Aslanoğlu, R. A. (1994). Sürdürülebilir kalkınmaya eleştirel bakış. Birikim Dergisi, 57-58, 38–44.
• Bahro, R. (1997). Çevreciliğin manevi bir temeli var mı? (T. Bora, Çev.). Birikim Dergisi, 97, 21–30.
• Barry, J. (1999). Rethinking green politics. SAGE Publications Ltd.
• Biehl, J. (2015). Ecology or catastrophe: The life of Murray Bookchin. Oxford University Press.
• Bookchin, M. (1986). The modern crisis. New Society Publishers.
• Bookchin, M. (1994). Özgürlüğün ekolojisi (A. Türker, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Bookchin, M. (1996a). Ekolojik bir topluma doğru (A. Yılmaz, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Bookchin, M. (1996b). Toplumsal ekolojinin felsefesi (R. Öğdül, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Bookchin, M. (1998). Toplumsal anarşizm mi yaşam tarzı anarşizm mi (D. Aytaş, Çev.). Kaos Yayınları.
• Bookchin, M. (1999a). Toplumu yeniden kurmak (K. Şahin, Çev.). Metis Yayınları.
• Bookchin, M. (1999b). Kentsiz kentleşme (B. Özyalçın, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Bookchin, M. (2015). The next revolution: Popular assemblies and the promise of direct democracy. Verso.
• Brennan, J. (2012). Libertarianism: What everyone needs to know. Oxford University Press.
• Cunliffe, J. (2000). Introduction: Left-libertarianism—Historical origins. In P. Vallentyne & H. Steiner (Eds.), The origins of left-libertarianism: An anthology of historical writings (pp. 1–21). Palgrave.
• Çiğdem, A. (1997). Toplum, doğa ve eko-politik hareketler. Birikim Dergisi, 98, 31–39.
• Çiğdem, A. (2006). Toplum: Kavram ve gerçeklik. İletişim Yayınları.
• Demir, B. D. (2020). Murray Bookchin’de toplumsal ekoloji ve toplumsal dönüşüm. Dört Öge, 18, 97–110.
• Eckersley, R. (1992). Environmentalism and political theory: Toward an ecocentric approach. State University of New York Press.
• Fried, B. (2004). Left-libertarianism: A review essay. Philosophy & Public Affairs, 32(1), 66–92. https://doi.org/10.1111/j.1088-4963.2004.00003.x
• Garner, R. (2000). Environmental politics: Britain, Europe and the global environment. Macmillan Press.
• Heywood, A. (2007). Siyasal ideolojiler (Çev. yok). Adres Yayınları.
• İnce, M. (2020). Murray Bookchin’in toplumsal ekoloji kavrayışı üzerine eleştirel bir değerlendirme. Amme İdaresi Dergisi, 53(4), 49–75.
• Kocaoğlu, M. (2018). Liberteryanizm, yeniden dağıtım ve devlet. In C. C. Aktan & B. Şahin (Eds.), Liberalizm, demokrasi ve sınırlı devlet (pp. 239–275). Orion Yayınevi.
• Le Guin, U. (2015). Foreword. In M. Bookchin (Ed.), The next revolution: Popular assemblies and the promise of direct democracy (pp. 1–3). Verso.
• Long, R. T. (2021). The anarchist landscape. In G. Chartier & C. V. Schoelandt (Eds.), The Routledge handbook of anarchy and anarchist thought (pp. 28–39). Routledge.
• Maltaş, A. (2015). Ekoloji ekseninde insan-doğa ilişkisi ve özne sorunu. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 17(29), 1–8.
• Mutlu, A. (2017). Ekolojinin ideolojisi: Sürdürülebilir gelişme-toplumsal ekoloji karşılaştırması. İdealkent, 8(1), 26–56.
• Mutlu, A., & Aygün, B. (2006). Ekolojik toplumun organik toplumla ilişkisi üzerine. AÜSBF Dergisi, 61(1), 2–35.
• Oral, E. (2023). Murray Bookchin’in toplumsal ekoloji anlayışı. Beytülhikme, 13(3), 391–414.
• Önder, T. (2003). Ekoloji, toplum ve siyaset. Odak Yayınları.
• Price, A. (2012). Recovering Bookchin: Social ecology and the crisis of our time. New Compass Press.
• Riggenbach, J. (1979). Interview with Murray Bookchin. Reason Magazine. https://reason.com/1979/10/01/interview-with-murray-bookchin/
• Shelley, C. (2024). Murray Bookchin and the value of democratic municipalism. European Journal of Political Theory, 23(2), 224–245. https://doi.org/10.1177/14748851231189412
• Souza, M. L. D. (2012). The city in libertarian thought: From Elise Reclus to Murray Bookchin and beyond. City, 16(1), 4–33.
• Turan, F. (2002). Eko-anarşizm: Yeşil alternatif. Düşünen Siyaset Dergisi, 11, 213–223.
• Ünal, F. (2010). Toplumsal ekoloji. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26, 1–10.
• Vallentyne, P., Steiner, H., & Otsuka, M. (2005). Why left-libertarianism is not incoherent, indeterminate, or irrelevant: A reply to Fried. Philosophy & Public Affairs, 33(2), 202–215.
• White, D. F. (2008). Bookchin: A critical appraisal. Pluto Press.
• Yıldırım, C. (2017). Ekoloji düşüncesinde insan ve toplum anlayışı. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırması Dergisi, 6(1), 289–308.
• Yücel, N. (2009). Ekoloji-anarşi ekseninde Bookchin. Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 2(2), 75–86.