İngiliz Hukukunda Azınlık Pay Sahiplerinin Korunması ve Türk Hukuku ile Karşılaştırılması

Year 2021, Volume: 79 Issue: 1, 79 - 133, 27.04.2021

Meltem Karatepe Kaya

Abstract

İngiltere’de azınlık pay sahiplerinin korunmasına ilişkin çalışmalar 1843 yılındaki Foss v Harbottle davasından beri var olmuş ve sürekli gelişim göstermiştir. 2006 yılında yürürlüğe giren İngiliz Şirketler Kanunu (Companies Act) ile uygun çözümler sunuluncaya kadar, azınlık pay sahiplerinin korunması konusunda İngiliz hukuku, anglo sakson hukuk sistemi (common law) ve çeşitli yasal düzenlemeler çerçevesinde çok sayıda reform ve gelişme geçirmiştir. Mahkeme içtihatları ile pay sahiplerinin karşılaşabileceği sorunlar ortaya konularak bu sorunların çözümü için hangi yollara başvurulabileceği düşünülmüş ve bunun sonucu olarak da azınlık pay sahiplerine tanınan temel kanuni haklar ortaya çıkmıştır. İngiltere’de azınlık pay sahiplerinin korunmasının, teorik ve varsayıma dayalı önerilerden ziyade, pratik ve gerçek olaylara dayandığı ve bu doğrultuda çözümsel önerileri içerdiği söylenebilir. Birçok koruma mekanizması pay sahipleri için koruma sağladıklarından emin olmak için kapsamlı bir şekilde test edilmiştir. İngiliz hukukunda pay sahibine bireysel olarak bahşedilmiş olan hakların yanı sıra azınlık pay sahiplerinin korunması büyük ölçüde dava yollarına dayanmaktadır. Bu makalede temel olarak İngiliz Şirketler Hukukunda mevcut olan ve azınlık pay sahiplerine mahkemeye başvurma hakkı tanıyan üç hak üzerinde durulacaktır; “türev davalar (derivative actions)”, “haksız ayrımcılık davası (unfair prejudice petition)”, ve “tasfiye davası (the winding up)”. Ayrıca Türk hukukunda azınlık pay sahiplerinin şirketlerde karşılaştığı benzer sorunların nasıl çözüldüğü analiz edilerek, iki hukuk sistemi arasındaki benzerlik ve farklılıklar ortaya konulacaktır.

Keywords

İngiliz şirketler kanunu, Haksız ayrımcılık davası, Fesih davası, Türev dava, Azınlık pay sahiplerinin korunması, Haklı sebeple fesih davası

Supporting Institution

Yazar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir.

Minority Shareholders’ Protection under English Law and a Comparison with Turkish Law

Abstract

This article will focus on the UK’s minority shareholder protection system. The case of Foss v. Harbottle (1843) established the principle of the protection of minority shareholders. That principle underwent numerous reforms and developments under common law and regulations until proper remedies were established in 2006 under the Companies Act. Many issues have been examined in the caselaw, and the remedies and rights for minority shareholders have been subsequently codified. As a result, it can be stated that the protection of minority shareholders in the UK includes practical and real-life suggestions from a business setting rather than theoretical and hypothetical suggestions. Many mechanisms have been extensively tested to ensure that they offer genuine protection for shareholders. Therefore, the paper will provide some background on the development of UK company law related to protection of minority shareholders. Furthermore, this part of the research will set out the current doctrinal position with regard to minority shareholder protection. Some attention will also be given to important cases. The paper will also analyze the main remedies available to minority shareholders in the UK, which are the statutory “derivative action,” “unfair prejudice petition,” and winding-up order.”

Keywords

UK companies act, Derivative action, Unfair prejudice petition, Winding-up order, Minority shareholders’ protection, Company dissolution, Just causes

References

• Ahern D, 'Directors' Duties: Broadening The Focus Beyond Content To Examine The Accountability Spectrum' (2011) 33 Dublin University Law Journal 116-152.
• Alcock A, J Birds ve S Gale, Companies Act 2006 (1. Bası, Jordan Publishing 2009).
• Almadani M, ‘Derivative actions: does the Companies Act 2006 offer a way forward?’ (2009) 30 Company Lawyer 131.
• Ayan Ö, ‘Yeni Türk Ticaret Kanunu’nda Anonim Şirketin Haklı Sebeplerle Feshi Davası (531. Madde)’ (2011) 9 Legal Hukuk Dergisi 102.
• Bahtiyar M, Ortaklıklar Hukuku (10. Bası Beta 2014).
• Bilge M E, ’Anonim Şirketin Sona Ermesi ve Tasfiyesi’ (2012) 16 Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 3, 261-294.
• Bilgili F ve Demirkapı E, Şirketler Hukuku Dersleri (6. Bası, Dora 2018).
• Boyle A.J, Birds J ve Diğerleri, Boyle & Birds’ Company Law (9. Bası, Jordan Publishing 2014).
• Bourne N, Bourne on Company Law (6. Bası, Routledge 2013).
• Can M Ç, ‘Pay Sahiplerinin veya Alacaklıların Doğrudan Zararlarının Tazmini Amacıyla İkame Edilen Sorumluluk Davalarında TTK m.1534’ün Etkisi’ (2017) 21 Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (GÜHFD) 4, 10-12.
• Cinematic Finance Ltd v Ryder and others [2010], EWHC 3387 (Ch).
• Cullen Investment Ltd v Brown [2015], EWHC 473 (Ch).
• Çamoğlu E, 'Anonim Ortaklığın Haklı Sebeple Feshinde Hâkimin Takdir Yetkisi' (2015) 31 BATIDER 1.
• ÇELİK A, Anonim Şirketlerde Ortaklıktan Çıkarılma, (3. Bası, Seçkin 2016).
• Davies P.L ve Worthington S, Gower & Davies Principles of modern company law (9. Bası, Sweet & Maxwell, 2012).
• Dignam A ve Lowry J P, Company Law (5. Bası, Oxford University Press 2009).
• Dignam A ve Lowry J P, Company Law (8. Bası, Oxford University Press 2014).
• Dignam A, Hicks A ve Goo S H, Hicks & Goo's Cases and Materials on Company Law (Oxford University Press 2011).
• Domaniç H, Anonim Şirketler / Joint Stock Companies (1. Bası, Eğitim 1978).
• Ebrahimi v Westbourne Galleries Ltd [1973], AC 360.
• Erdem N, Anonim Ortaklığın Haklı Sebeple Feshi (2. baskı, Vedat 2019).
• Edwards v Halliwell [1950], 2, All ER 1064.
• Erten C, ‘Anonim Şirketlerde Haklı Sebeplerle Fesih Hakkının Yargıtay İçtihatları Çerçevesinde Değerlendirilmesi’ (2019) 13 Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 187-211.
• Faybird Group Ltd v Greenwood [1986], BCLC 319 327.
• French D, Mayson S ve Ryan C, Mayson, French & Ryan On Company Law (30. Bası, Oxford University Press 2013).
• Griffin S, 'Alternative Shareholder Remedies Following Corporate Mismanagement- Which Remedy To Pursue?' (2017) 281 Company Law Newsletter 1-4.
• Güngör S, ‘6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu Hükümleri Kapsamında Anonim Şirketlerde Azınlığa Tanınmış Olan Haklar’ (2015) Tekirdağ SMMM Odası Sosyal Bilimler Dergisi, 4, 4.
• Helvacı M, ‘Yönetim Kurulu Üyelerinin Hukuki Sorumluluğunda Farklılaştırılmış Teselsül’ (2013) Prof. Dr. Oğuz İmregün’e Saygı Sempozyumu, 2 Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (GÜHFD).
• Hannigan B, Company Law (4. Bası, Oxford University Press 2013).
• Hallington R, 'Oppression of Minority Shareholders: Reflections on Blisset v Daniel' (2007) 19 Denning Law Journal 5.
• Helvacı M, Anonim Ortaklıkta Ticaret Kanunundan Kaynaklanan Azınlık Haklarının Hukuki Niteliği ve Tanımı, Prof. Dr. Oğuz İmregün’e Armağan (Beta, 1998).
• Hollington R, Hollington on Shareholders' Rights (8. Bası, Sweet & Maxwell 2016).
• Hutton v West Cork Railway Co. Ltd (1883), 23, Ch. D 654.
• Iesini v Westrip Holdings Ltd [2009], EWHC 2526 (Ch).
• Irvine v Irvine (No 1) [2007], 1 BCLC 349.
• İlbasmış Hızlısoy Ö, Anonim Şirketin Haklı Sebeple Feshi (1. Bası, Adalet 2016).
• Joffe V, Minority Shareholders: Law, Practice and Procedure (1. Bası, Oxford University Press 2008).
• Karasu R , ‘Emredici Hükümler İlkesinin Kapalı Tip Anonim Şirketler ve Limited Şirketler Açısından Doğurduğu Sorunlar Ve Çözüm Önerileri’ (2015) Ticaret ve Fikri Mülkiyet Hukuku Dergisi 1.
• Keay A ve Loughrey J, 'Derivative Proceedings in A Brave New World For Company Management And Shareholders' (2010) 3 Journal of Business Law 151.
• Keay A ve Loughrey J, ‘Something old, something new, something borrowed: an analysis of the new derivative action under the Companies Act 2006’ (2008) 124 The Law Quarterly Review 469.
• Keay A, ‘Applications to continue derivative proceedings on behalf of companies and the hypothetical director test’ (2015) 34 (4) Civil Justice Quarterly 346-365.
• Kendigelen A, ‘İptal Davası Açma Hakkı ve Pay Sahipliği Sıfatının Cüz’i Halefiyet (Payların Devri) Sonucu Değişmesi’ (2001) 1 Prof. Dr. Hayri Domaniç’e 80. Yaş Günü Armağanı, 307-331.
• Kendigelen A, Yeni Türk Ticaret Kanunu: Değişiklikler, Yenilikler ve İlk Tespitler (3. Bası, On İki Levha 2016).
• Kershaw D, ‘The Rule in Foss v Harbottle is Dead: Long Live the Rule in Foss v Harbottle’ (2015) Journal of Business Law 274.
• Kim K, Kitsabunnarat-Chatjuthamard P ve Nofsinger J, 'Large Shareholders, Board Independence, and Minority Shareholder Rights: Evidence From Europe' (2007) 13 Journal of Corporate Finance 859.
• Koç H, ‘Anonim Şirket Yönetim Kurulu Üyelerinin Farklılaştırılmış Teselsül İlkesi Uyarınca Sorumluluklarına Genel Bir Bakış’ (2020) 3 Necmettin Erbakan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (NEÜHFD), S.1.
• La Porta R, Lopez-de-Silanes F, Shleifer A ve Vishny R, 'Law And Finance' (1998) 106 Journal of Political Economy 1113.
• Law Commission, ‘Shareholder Remedies’ (Law Com. No. 246, 1997), para. 6.4.
• Law Commission, ‘Shareholder Remedies’ (Law Com. No. 246, 1997), para. 16.1.
• Loch v John Blackwood Ltd [1924], AC 783.
• MacDougall v Gardiner (1875), 1, Ch. D 13.
• McMullen J, 'Minority Protection and Section 75 Of The Companies Act 1980' (1983) 42 The Cambridge Law Journal 204-206.
• Milman D, ‘Shareholder Law: Recent Developments in Practice’ (2015) 378 Company Law Newsletter 1.
• Monks R.A.G, 'Modern Company Law for A Competitive Economy: The Strategic Framework' (2000) 8 Corporate Governance: An International Review 16-24.
• Moroğlu E, 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu (Başlangıç Hükümleri, Ticari İşletme, Ticaret Şirketleri, Kıymetli Evrak ve Son Hükümler) Değerlendirme ve Öneriler (7. Bası, On İki Levha 2012).
• Mujih E C, ‘The new statutory derivative claim: a delicate balancing act: Part 1’ (2012) 33 (3) Company Law 76.
• Nessen P, Goo S.H. ve Low C.K, ‘The statutory derivative action: now showing near you’ (2008) 7 Journal of Business Law 627-661.
• Nicholas v Soundcraft Electronics Ltd [1993] BCLC 360.
• Nomer Ertan F, `Anonim Ortaklığın Haklı Sebeple Feshi Davası- TTK m. 531 Üzerine Düşünceler’ (2015) 23 İstanbul Hukuk Mecmuası 421.
• Nwafor A, 'The unfair prejudice remedy - a relief for the minority shareholders' (2011) 22 University of Botswana Law Journal 37.
• Oak Investment Partners XII, Limited Partnership v Boughtwood [2009], 1 BCLC 453.
• Oregum Gold Mining Co. v Roper [1892], AC 125.
• Oruç M, ‘6102 sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu'na Göre Anonim Ortaklıktan Haklı Sebeple Fesih İstemine Bağlı Çıkarılma’ (2011) 27 Banka Huk. Dergisi 209.
• Payne J, `Sections 459–461 Companies Act 1985 In Flux: The Future of Shareholder Protection` (2005) 64 The Cambridge Law Journal 647.
• Pekcanıtez H, Atalay O ve Özekes M, Medeni Usul Hukuku (14. Bası Yetkin 2013).
• Pettet B G ve diğerleri, Pettet's Company Law (1. Bası, Pearson Longman 2009)
• Poroy R, Tekinalp Ü ve Çamoğlu E, Ortaklıklar Hukuku (13. Bası, Beta 2014).
• Prudential Assurance Co. Ltd v Newman Industries Ltd [1982], Ch. 204.
• Radin S, The Business Judgement Rule – Fiduciary Duties of Corporate Directors (5. Bası, Aspen Law and Business 1998).
• Redmond-Cooper R, ‘Management Deficiencies and Judicial Intervention: A Comparative Analysis’ (1988) 9(8) Company Lawyer 169.
• Reisberg A, 'Derivative Claims Under the Companies Act 2006: Much Ado About Nothing?' [2009] Rationality In Company Law: Essays In Honour of dd Prentice, J. Armour, J. Payne, Hart Publishing, 2009; University College London Law Research Paper No. 09-02 <https://ssrn.com/abstract=1092629> Erişim tarihi 06/12/2020.
• Reisberg A, 'Funding Derivative Actions: A Re-Examination Of Costs And Fees As Incentives To Commence Litigation' (2004) 4 Journal of Corporate Law Studies, 346.
• Re a Company (No. 003160 of 1986) [1986], BCLC 391.
• Re a Company (No 003160 of 1986) [1986], BCLC 391.
• Re Blackwood Hodge [1997], 2 BCLC 650, 673.
• Re BSB Holdings Ltd (No 2) [1996], 1 BCLC 155.
• Re Baumler (UK) Ltd Gerrard v Koby and another [2004], All ER (D) 139.
• Re London School of Electronics Ltd [1986], Ch. 211.
• Re Macro (Ipswich) Ltd [1994], 2 BCLC 354.
• Re Posgate & Denby (Agencies) Ltd [1986], 2 BCC 99.
• Re RA Noble & Sons Clothing Ltd [1983], BCLC 273.
• Re Ravenhart Service (Holdings) Ltd [2004], 2 BCLC 376.
• Re Southern Counties Fresh Foods Ltd [2008], EWHC 2810 (Ch).
• Re Sunrise Radio, Kohli v Lit [2010], 1 BCLC 367.
• Re Yenidje Tobacco Co. Ltd [1916], 2 Ch. 426.
• Sarkar P, `Common law vs. Civil law: which system provides more protection to shareholders and promotes financial development`, (2017) 2 Journal of Advanced Research in Law and Economics 143.
• Sealy ve Worthington S, Sealy's Cases and Materials in Company Law (9. Bası, Oxford University Press 2010).
• Seaton v Grant (1867), LR 2, Ch. App. 459.
• Sikorski v Sikorski [2012], EWHC 1613 (Ch).
• Sime S ve Taylor M, Company Law in Practice (12. Bası, Oxford University Press 2017).
• Sykes J.P, ‘The continuing paradox: a critique of minority shareholder and derivative claims under the Companies Act 2006’ (2010) 29 Civil Justice Quarterly 205-234.
• Sümer A, 'Anonim Ortaklıkların Haklı Nedenle Feshi' (2012) 18 Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 2, 839-850.
• Şahin A, Anonim Ortaklığın Haklı Sebeple Feshi (1. Bası, Vedat 2013).
• Şener O H, Teorik ve Uygulamalı Ortaklıklar Hukuku (3. Bası, Seçkin 2017).
• Tandoğan H, 3. Şahsın Zararının Tazmini [Mesuliyet] (1. Bası, Ankara 1963) 98; Ahmet Kılıçoğlu, Borçlar Hukuku Genel Hükümleri (20. Bası, Seçkin 2016).
• Tang J, ‘Shareholder remedies: demise of the derivative claim?’ (2012) 1 (2) UCL Journal of Law and Jurisprudence 178.
• Tekinalp Ü, 'Anonim Ortaklığın Haklı Sebeplerle Feshi Davasının Bazı Usulî Sorunları', Ersin Çamoglu'na Armağan (1. Bası, Vedat 2013).
• Tekinalp Ü, ‘Türk Ticaret Kanunundaki Boşluk: Anonim Ortaklığın Feshi, Çoğunluk Gücünün Kötüye Kullanılmasına Karşı Etkili Bir Araç’ (1974) 21 İktisat ve Maliye Dergisi 8, 321. UK Companies Act 2006 <https:// https://www.legislation.gov.uk/ukpga/2006/46/section/996> Erişim Tarihi 06/12/2020.
• Veziroğlu C, ‘Buy-Out of the Oppressed Minority’s Shares in Joint Stock Companies: A Comparative Analysis of Turkish, Swiss and English Law’ (2018) 19 European Business Organization Law Review 527.
• Wilson v Jaymarke Estates Ltd [2007], UKHL 29.
• Wood v Odessa Waterworks Co. (1889), 42, Ch. D 636.
• Worthington S, Sealy and Worthington’s Text, Cases and Materials in Company Law (11. Bası, Oxford University Press 2016).
• Yanlı V, ‘Şirkete Verilen Zarar Sebebiyle Sorumluluk Bağlamında “Yönetici” Kavramı ve Genel Kurul Kararı Gerekliliği Sorunu’ (2019) 141 Terazi Hukuk Dergisi 51, 46-57.
• Yasaman H, ‘Türk Ticaret Kanunu Tasarısı'nda Hâkimin Genişleyen Rolü’ (2009) 25 BATIDER 4, 73.