TÜRKİYE’NİN ANTARKTİKA AÇILIMI: ETİK, EKOLOJİK ve STRATEJİK SORUN ve FIRSATLAR

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 15, 1 - 14, 31.01.2023

Eylem Özkaya-lassalle , Mehmet Evren Eken , Mustafa Atatorun

Öz

Bu makale Türkiye Cumhuriyeti’nin son on yıldır kutuplara artan ilgisinin Antarktika özelinde yaşanan etik, ekolojik ve stratejik değişimle açıklamakta ve bu politikanın sorun ve fırsatlarının temellerini sürmektedir. Türkiye, kıtanın yönetişimini belirleyen Antarktika Antlaşma Sistemi’ne 1995’te imzacı olmuş, 2017’den bu yana ise bölgeye bilimsel seferler gerçekleştirmeye başlamış ve 2019’da kıtanın Horseshoe adasında geçici bir Türk Bilim Üssü kurmuş durumdadır. 2023’te ise bu üssün kalıcı bir üsse dönüştürülmesi planlanmaktadır. Bu durum aslen geri plandaki bilim insanlarının çok daha uzun bir süredir politika yapıcıların ilgi ve desteğini bu bölgelere çekme çabalarının bir sonucu olarak belirmiştir. Ancak mesafe açısından böylesine uzak iki alana yönelik ilgi bilimsel bir merakla beraber politik ve toplumsal soru işaretlerini de getirmektedir. Türkiye’ye uzaklığı 14.345,08 km olan Güney Kutbu’na yönelik sürdürülen bu ilgi, ülkeye bilimsel ve stratejik anlamda ne gibi katkılar sunabilir? Zira Dünya’nın en büyük beşinci kıtası olan Antarktika, yeryüzünün en soğuk, ıssız ve ücra kıtası olarak bilinmekle beraber, kıtadaki toprak talepleri ve maden rezervlerinin kullanımı 1959’da imzalanan Antarktik Antlaşma Sistemi ile dondurulmuş durumdadır. Diğer bir tabirle hiçbir ülkenin Antarktika’daki varlığı doğrudan bir faydaya dönüşememektedir. Makalenin ilk bölümü Antarktika’nın ekolojik önemi, değişimi ve etkilerini açıklamaktadır. İkinci bölüm stratejik açıdan bölgenin bir mücadele alanına dönüşmesini incelemektedir. Üçüncü bölümse kıtanın yönetişiminde rol oynayan ve Antarktika Antlaşma Sistemi’ndeki bilimsel, siyasi ve etik çıkmazlara ayrılmıştır. Son bölümde ise bu ekolojik, stratejik ve etik çıkmazların Türkiye’nin önündeki sorun ve fırsatlarına dair bir tartışma takip etmektedir

Anahtar Kelimeler

Antarktika Anlaşma Sistemi, Antarktika, Türkiye, Etik, Ekoloji, Jeostrateji

Kaynakça

• BİLGİÇ, A. (2021). “Turkey’s Antarctic Quest”, The RUSI Journal, 166(6-7): 64-72.
• BİRLEŞMİŞ MİLLETLER. (1987). “Report of the World Commission on Environment and Development: Our Common Future”, https://digitallibrary.un.org/record/139811, (02.11.2022).
• BUCHANAN, E. (2022). “Antarctica in the gray zone”, Australian Journal of International Affairs, 76(3): 324-339.
• BUHARİ GÜLMEZ, D. & AYDIN DİKMEN, B. (2021). “Gezegensel Siyaset Manifestosunun Ardından Yeşil Teorinin Uluslararası İlişkilerdeki Konumu”, Uluslararası İlişkiler, Çevrimiçi Erken Yayın, ss. 1-20, DOI: 10.33458/uidergisi.1054551
• CHATURVEDI, S. (2012). “The Antarctic ‘Climate Security’ Dilemma and the Future of Antarctic Governance”, (Ed. ) HEMMINGS, A. ROTHWELL, D. ve SCOTT, K., Antarctic Security in a Global Context, Routledge, London.
• COOLEY, A. (2005). Logics of Hierarchy: The Organization of Empires, States, and Military Occupations, Cornell University Press, Ithaca, NY.
• CRAWFORD, N. C. (2002). Argument and Change in World Politics: Ethics, Decolonization, and Hu-manitarian Intervention, Cambridge University Press, New York.
• DEPLEDGE, D., KENNEDY-PIPE, C. ve BİLGİÇ, A. (2020). “Turkey: A New Polar Power?”, RUSI, 40(3): 1-3. DIŞİŞLERİ BAKANLIĞI. (2022). “Türkiye’nin Girişimci ve İnsani Dış Politikası”, https://www.mfa.gov.tr/dis-politika-genel.tr.mfa, (03.11.2022).
• DODDS, K. J. (2006). “Post-colonial Antarctica: An Emerging Engagement”, Polar Record, 42(1): 59-70.
• DONNELLY, J. (2006). “Sovereign Inequalities and Hierarchy in Anarchy: American Power and International Society”, European Journal of International Relations, 12(2): 139-170.
• DUFFIELD, M. (2001). Global Governance and the New Wars: The Merging of Development and Security, Zed Books Ltd., Londra.
• FOUCAULT, M. (1980). Power/Knowledge: Selected Interviews and Other Writings, 1972-1977, Pantheon Books, New York.
• GROVOGUI, S. N. (1996). Sovereigns, Quasi Sovereigns, and Africans: Race and Self-Determination in International Law, University of Minnesota Press, Minneapolis.
• HAAS, P. M. (1992). “Introduction: epistemic communities and international policy coordination”, International Organization, 46(1): 1-35.
• HAAS, P. M. (2001). “Policy Knowledge: Epistemic Communities”, (Ed.) SMELSER N. J. ve BALTES B. International Encyclopaedia of the Social and Behavioral Sciences, ss. 11578-11586. HEMMINGS, A. D., ROTHWELL D. R., & SCOTT, K. N., (2012). Antarctic Security in the Twenty-First Century, Routledge, London.
• HEMMINGS, A. D. (2022). “The Functional Exclusion of Least Developed Countries from the Antarctic Regime”, The Polar Journal, 12(1): 88-107.
• HOBSON J. M. ve SHARMAN, J.C. (2005). “The Enduring Place of Hierarchy in World Pol¬itics: Tracing the Social Logic of Hierarchy and Political Change”, European Journal of International Relations, 11(1): 63-98. HOWKINS, A. (2011). “Melting Empires? Climate Change and Politics in Antarctica Since the International Geophysical Year”, Osiris, 26:180-97.
• IPCC (2007). Climate Change 2007: Synthesis Report. Contribution of Working Groups I, II and III to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, https://www.ipcc.ch/site/assets/uploads/2018/02/ar4_syr_full_report.pdf, (15.02.2022)
• Climate Change 2001: Impacts, Adaptation, and Vulnerability, https://www.ipcc.ch/site/assets/uploads/2018/03/WGII_TAR_full_report-2.pdf, (15.02.2022)
• JAYARAM D. (2022). “Geopolitics, Environmental Change and Antarctic Governance: A Region in Need of a Transformative Approach to Science Diplomacy”, (Ed.) KHARE, N., Assessing the Antarctic Environment from a Climate Change Perspective, An Integrated Approach, Springer, New Delhi.
• LAKE, D. (2009). Hierarchy in International Relations, Cornell University Press, Ithaca, NY.
• LAVOREL, S. (2021). “La protection de l’environnement austral, enjeu mondial ”, Diplomatie, 109: 84–87.
• LEANE, E. & MCGEE, J. (2020). Anthropocene Antarctica, Routledge, Londra.
• LEROUX, E. (2000). “La sauvegarde de l'environnement antarctique, quarante ans après le traité originel ou l'émergence d'une conscience écologique”, Revue Juridique de l'Environnement, 2 : 179-196.
• MANCILLA, A. (2022). “South American Claims in Antarctica: Colonial Malgré Tout”, The Polar Journal, 12(1): 22-41.
• NAYLOR, S., SIEGERT, M., DEAN, K., & TURCHETTI, S. (2008). Science, geopolitics and the governance of Antarctica. Nature, 143-145.
• NKRUMAH, K. (1966). Neo-Colonialism: The Last Stage of Imperialism, International Publishers, New York.
• ÖZTÜRK, B. (2015). Neden Antarktika?, E Yayınları, İstanbul.
• SAID, E. W. (1998). Oryantalizm (Doğubilim): Sömürgeciliğin Keşif Kolu, İrfan Yayıncılık, İstanbul.
• SCOTT, S. V. (2011). “Ingenious and Innocuous? Article IV of the Antarctic Treaty System as Imperialism”, The Polar Journal, 1(1): 51-62.
• TÜBİTAK (2018). “Ulusal Kutup Bilim Programı”, https://kare.mam.tubitak.gov.tr/sites/images/kare_mam/ulusal_kutup_bilim_programi.pdf, (03.11.2022)
• WEBER, K. (2000). Hierarchy Amidst Anarchy: Transaction Costs and Institutional Choice, State University of New York Press, Al¬bany, NY.
• WESTON, P. (2022). "Flourishing plants show warming Antarctica undergoing ‘major change’", The Guardian. https://www.theguardian.com/environment/2022/feb/14/flourishing-plants-show-warming-antarctica-undergoing-major-change-aoe, (3.11.2022).
• YAO, J. (2021). “An International Hiearchy of Science: Conquest, Cooperation, and the 1959 Antarctic Treaty System”, European Journal of International Relations, 27(4): 995-1019.
• YEŞİLTAŞ, M. & PİRİNÇÇİ, F. (2020). Küresel Dönüşüm Sürecinde Türkiye'nin Büyük Stratejisi, Seta Yayınları, Ankara.
• YOUNG, O. R. (1989). International Cooperation: Building Regimes for Natural Resources and the Environment, Cornell University Press, Ithaca, NY.
• ZENGİN, D. (2019). “Antarktika’da Türk Bilimsel Araştırma Kampı Kuruldu”, https://www.aa.com.tr/tr/antarktika-bilim-seferi/antarktikada-turk-bilimsel-arastirma-kampi-kuruldu/1402147, (03.11.2022).