Fatsa’nın (Ordu, Türkiye) Yerel Kışlık Armutları

Year 2025, Volume: 11 Issue: 1, 1 - 11, 22.04.2025

Alev Yılmaz , Saim Zeki Bostan

https://doi.org/10.24180/ijaws.1553397

Abstract

Bu çalışmanın amacı Fatsa (Ordu) ilçesinde uzun yıllardır yetiştirlmekte olan yerel armut çeşitleri içerisinden ümitvar olan kışlık çeşitleri belirleyip pomolojik yönden tanımlamaktır. Önce ilçede kışlık yerel armut çeşitlerin bulunduğu yerler belirlenerek çalışmaya başlanmıştır. Bunun sonucunda 8 çeşit ve aynı isimle adlandırılmış fakat farklı özelliklere sahip olduğu görülen 30 genotip olmak üzere toplam 38 çeşit belirlenmiştir. Çalışmada önemli meyve ve yaprak pomolojik özellikleri değerlendirilmiştir. Bunun için meyvelerde fiziksel, kimyasal, görsel ve duyusal analizler ile yapraklarda fiziksel ölçümler yapılmıştır. Analiz ve değerlendirmeler meyve ağırlığının 45.1 g (Çörtük)-307.1 g (Kışlık 11), meyve eninin 44.3 mm (Çörtük)-84.9 mm (Kışlık 11), meyve boyunun 43.3 mm (Çörtük)-87.6 mm (Kışlık 12), pH değerinin 3.3 (Kışlık 19)-5.5 (Bal Armut 5), suda çözünür kuru maddenin %9.1 (Kışlık 13)-%12.8 (Hicucur) ve titre edilebilir asidin %1.3 (Bal Armut 4)-%13.6 (Benekli), yaprak eninin 35.9-59.5 mm, yaprak boyunun 45.3-83.3 mm, yaprak sapı uzunluğunun 22.5-65.7 mm ve yaprak sapı kalınlığının 0.5-1.2 mm arasında olduğunu ortaya koymuştur. Pomolojik özelliklere göre yapılan genel kalite değerlendirmesi, sırasıyla ‘Kışlık 23’, ‘Kışlık 12’, ‘Bal Armut 3’, ‘Keş Armut’, ‘Hicucur’ ve ‘Susak Boğaz’ yerel kışlık armut çeşitlerinin gelecekteki çeşit ıslahı çalışmalarında kullanılmaya değer olduğunu ortaya koymuştur.

Keywords

Armut, Kışlık Çeşit, Yerel Çeşit, Pomoloji, Pyrus communis

Local Winter Pears of Fatsa District (Ordu, Türkiye)

Abstract

The aim of this study was to identify and pomologically describe the promising winter varieties among the local pear varieties that have been grown in Fatsa (province of Ordu, Türkiye) district for many years. Firstly, the study was started by determining the locations of winter local pear varieties in the district. As a result, a total of 38 varieties were identified, including 8 varieties and 30 genotypes named with the same name but with different characteristics. Important fruit and leaf pomological characteristics were evaluated in the study. For this purpose, physical, chemical, visual and sensory analyses were performed on the fruits and leaves. Analyses and evaluations revealed that fruit weight was 45.1 g (Çörtük)-307.1 g (Kışlık 11), fruit width was 44.3 mm (Çörtük)-84.9 mm (Kışlık 11), fruit length was 43.3 mm (Çörtük)-87.6 mm (Kışlık 12), pH value was 3. 3 (Kışlık 19)-5.5 (Bal Armut 5), soluble solid contents 9.1% (Kışlık 13)-12.8% (Hicucur) and titratable acid content 1.3% (Bal Armut 4)-13.6% (Benekli), leaf width 35.9-59.5 mm, leaf length 45.3-83.3 mm, petiole length 22.5-65.7 mm and petiole thickness 0.5-1.2 mm. The general quality evaluation according to pomological characteristics revealed that local winter pear varieties 'Kışlık 23', 'Kışlık 12', 'Bal Armut 3', 'Keş Armut', 'Hicucur' and 'Susak Boğaz' are worthy to be used in next variety breeding studies.

Keywords

Pyrus communis, Pear, Winter Variety, Local Variety, Pomology

References

• Akın, Y. & Bostan, S. Z. (2018). İlkadım (Samsun) ilçesi yerel armutları. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 35 (Ek Sayı), 63-68. https://doi.org/10.13002/jafag4514
• Az, Ö. (2015). Eğirdir (Isparta) ekolojisinde yetiştirilen geççi yerli armut (Pyrus Communis L.) tiplerinin pomolojik, morfolojik ve fenolojik özelliklerin belirlenmesi. [Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Bağbozan, R. (2015). Eğirdir ekolojisinde yetiştirilen erkenci yerli armut tiplerinin (Pyrus coımmınis L.) fenolojik, pomolojik ve morfolojik özelliklerinin belirlenmesi. [Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Balta, F., Üç, L. & Karakaya, O. (2019). Şebinkarahisar (Giresun) ilçesinde seçilen Alişar armut klonlarının bazı meyve özellikleri. Uluslararası Tarım ve Yaban Hayatı Bilimleri Dergisi, 5(1), 31-37. https://doi.org/10.24180/ijaws.512840
• Bayındır, Y., Çöçen, E., Macit, E., Gültekin, N., Toprak-Özcan, E., Aslan, A. & Aslantaş, R. (2018). Malatya yöresi mahalli güzlük armut genotiplerinin seleksiyonu. Akademik Ziraat Dergisi, 7(1), 9-16., https://doi.org/29278/azd.440098
• Bayındır, Y., Çöçen, E., Macit, T., Gültekin, N., Toprak-Özcan, E., Aslan, A. & Aslantaş, R. (2019a). Malatya ili yazlık yerel armut genotiplerinin seleksiyonu. Ziraat Mühendisliği, 367, 54-65. https://doi.org/10.33724/zm.519030
• Bayındır, Y., Çöçen, E., Macit, T., Gültekin, N., Toprak-Özcan, E., Aslan, A. & Aslantaş, R. (2019b). Malatya ilinde yetiştirilen yerel kışlık armut genotiplerinin seleksiyonu. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 6(2), 206-215. https://doi.org/10.30910/turkjans.556612
• Bell, R. L., & Itai, A. (2010). Pyrus. In wild crop relatives: genomic and breeding resources: temperate fruits. Berlin, Heidelberg: Springer Berlin Heidelberg.
• Bostan, S. Z., & Top, G. (2021). Gölköy'de (Ordu) asırlık bir armut gen kaynağı. Ordu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 11(1), 25-35.
• Bostan, S. Z. & Acar, Ş. (2012). Ünye’de (Ordu) yetiştirilen mahalli armut çeşitlerinin pomolojik özellikleri. Akademik Ziraat Dergisi, 1 (2), 97-106.
• Bostan, S. Z. & Çelikel-Çubukçu, G. (2016). Çaykara ilçesinde yetiştirilen güzlük ve kışlık mahalli armut çeşitlerinin pomolojik özellikleri. Bahçe (Özel Sayı), 45(1), 59-68. https://doi.org/10.13002/jafag4511
• Bostan, S. Z. (2009). Pomological traits of local apple and pear cultivars and types grown in Trabzon province (Eastern Black Sea Region of Turkey). Acta Horticulturae, 825, 293-298. https://doi.org/10.17660/ActaHortic.2009.825.47
• Brewer, L., & Volz, R. (2019). Genetics and breeding of pear. The pear genome, 63-101.
• Cevahir, G. & Bostan S. Z. (2018). Of (Trabzon) ilçesi yerel armutları: Geççi çeşitler [Sözlü bildiri]. The 2nd International UNIDOKAP Black Sea Symposium on Biodiversıty. Ondokuz Mayıs University, Samsun, Turkey. Book of Proceedings, 33-38.
• Cevahir, G. & Bostan, S. Z. (2017). Of (Trabzon) ilçesi yerel armutları: Erkenci ve orta mevsim çeşitleri. Meyve Bilimi, 4 (2), 19-25.
• Çelikel-Çubukçu, G. & Bostan, S. Z. (2018). Çaykara ilçesinde yetiştirilen yerel armut (Pyrus spp.) genotiplerinin seleksiyon yoluyla ıslahı: I-Meyve özellikleri. Journal of Agricultural Faculty of Gaziosmanpaşa University, 35(Ek Sayı), 75-88. https://doi.org/13002/jafag4511
• Çelikel-Çubukçu, G. (2015). Çaykara ilçesinde yetiştirilen yerel armut (Pyrus spp.) genotiplerinin seleksiyon yoluyla islahı ve ateş yanıklığına dayanıklılık durumlarının araştırılması. [Doktora Tezi, Ordu Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Çiftçi, D. T., Sağır, N., Bağcı, M. D. & Aygün, A. (2011, 4-8 Ekim). Doğu Karadeniz bölgesinde yetiştirilen yerel armut (Pyrus spp.) çeşitlerinin bazı özelliklerinin belirlenmesi [Sözlü bildiri]. Türkiye VI. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü, Şanlıurfa, Meyvecilik Bildirileri, 798-806.
• da Silva, G. J., Villa, F., Grimaldi, F., da Silva, P. S., & Welter, J. F. (2018). Pear (Pyrus spp.) breeding. Advances in Plant Breeding Strategies: Fruits, 3, 131-163.
• Draga, S., Palumbo, F., Miracolo Barbagiovanni, I., Pati, F., & Barcaccia, G. (2023). Management of genetic erosion: The (successful) case study of the pear (Pyrus communis L.) germplasm of the Lazio region (Italy). Frontiers in Plant Science, 13, 1099420. https://doi.org/10.3389/fpls.2022.1099420
• Ertaş, A. (2016). Siirt ve çevresinde yetişen mahalli armut çeşitlerinin (Pyrus communis L.) fenolojik ve pomolojik özellikleri. [Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Siirt Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Gerçekcioğlu, R., & Adıbelli, A. (2023). Perşembe İlçesi’nde (Ordu) yetiştirilen bazı yerel armut (Pyrus communis L.) çeşitlerinin fenolojik ve pomolojik özelliklerinin belirlenmesi. Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırma Dergisi, 12(1), 67-75.
• Gültekin, L. (2015). Erzincan ovasında yetiştirilen Çermail armut çeşidinde üstün vasıflı tiplerin seçimi. [Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Kalkışım, Ö., Aydın, M. Z., & Kurt, H. (2021). Rize’nin Ardeşen ilçesinde yetiştirilen yerel armut (Pyrus communis L.) çeşitlerinin bazı pomolojik ve morfolojik özelliklerinin belirlenmesi. Akademik Ziraat Dergisi, 10(2): 275-284. http://dx.doi.org/10.29278/azd.976635
• Kalkisim, O., Okcu, Z., Karabulut, B., Ozdes, D. & Duran, C. (2018). Evaluation of pomological and morphological characteristics and chemical compositions of local pear varieties (Pyrus communis L.) grown in Gümüşhane, Turkey. Erwerbs-Obstbau 60, 173–181. https://doi.org/10.1007/s10341-017-0354-6
• Karadeniz, T. & Çorumlu, M. S. (2012). İskilip armutları. Akademik Ziraat Dergisi, 1(2), 61-66.
• Karakaya, O., Yılmaz, M., Uzun, S., Balta, M. F., Yarılgaç, T., & Balta, F. (2020). Fruit Bioactive Profile of ‘‘Alişar’’Pear Variety Grown in Şebinkarahisar, Giresun. Yüzüncü Yıl University Journal of Agricultural Sciences, 30(4), 696-704. http://doi.org /10.29133/yyutbd.763379
• Kılıç, D. & Bostan, S. Z. (2016). Gürgentepe (Ordu) ilçesinde yetiştirilen yerel armut çeşitlerinin meyve ve ağaç özellikleri. Electronic Journal of Vocational Colleges, 6(4), 21-32.
• Kolniak-Ostek, J. (2016). Chemical composition and antioxidant capacity of different anatomical parts of pear (Pyrus communis L.). Food Chemistry, 203, 491-497. https://doi.org/10.1016/j.foodchem.2016.02.103
• Orman, E. & Yarılgaç, T. (2016). Bahçesaray yöresinde armut yetiştiriciliği ve seçilen bazı armut genotiplerinin pomolojik ve morfolojik incelenmesi. BAHÇE (Özel Sayı Cilt:1), 45, 1‐10.
• Oturmak, İ., Özrenk, K. & Çavuşoğlu, Ş. (2017). Diyarbakır (Silvan, Kulp, Hazro) yöresindeki bazı mahalli armut (Pyrus communis L) gen kaynaklarının belirlenmesi. Uluslararası Tarım ve Yaban Hayatı Bilimleri Dergisi, 3(2), 61-67. https://doi.org/10.24180/ijaws.353966
• Öz, M. H. & Aslantaş R. (2015). Doğu Anadolu Bölgesi armut genotiplerinin morfolojik karakterizasyonu. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 46 (2), 93-106.
• Öz, M. H. (2012). Doğu Anadolu Bölgesi armut genotiplerinin morfolojik karakterizasyonu. [Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Özkaplan, M. (2010). Ordu ve çevresinde yetişen mahalli armut çeşitlerinin (Pyrus communis L.) fenolojik ve pomolojik özellikleri. [Yüksek Lisans Tezi, Ordu Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Özrenk, K., Gündoğdu, M. & Kan, T. (2010). Van gölü havzası yerel armutları. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi, 20 (1), 46-51.
• Öztürk A. (2010). Sinop ilindeki armut genotiplerinin morfolojik, pomolojik ve moleküler karakterizasyonu. [Doktara Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Öztürk, A. & Demirsoy, L. (2013). Promising pear genotypes from North Anatolia, Turkey: Preliminary Observations. Journal of the American Pomological Society, 67(4), 217-227.
• Öztürk, A., Demirsoy, L., Demirsoy, H., Asan, A., & Gül, O. (2015). Phenolic compounds and chemical characteristics of pears (Pyrus Communis L.). International Journal of Food Properties, 18(3), 536-546. https://doi.org/10.1080/10942912.2013.835821
• Polat, M. & Bağbozan, R. (2017). Eğirdir (Isparta) ekolojisinde yetiştirilen erkenci yerli armut (Pyrus communis L.) tiplerinin bazı meyve özelliklerinin belirlenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 21(1), 9-12. https://doi.org/10.19113/sdufbed.36032
• Postman, J. (2019). Pear germplasm needs and conservation. The Pear Genome, 35-50.
• Quinet, M., & Wesel, J. P. (2019). Botany and taxonomy of pear. The Pear Genome, 1-33.
• Sağır, N., & Aygün, A., (2018). Trabzon İl’inde yetiştirilen yazlık yerel armut çeşitlerinin meyve özelliklerinin belirlenmesi. Bahçe (Özel Sayı:2):26-34.
• Turalı, R. (2020). Bolu Dağı batı yakasında yetişen mahalli armut çeşit ve genotiplerinin pomolojik, fenolojik, morfolojik özellikleri. [Yüksek Lisans Tezi, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• UPOV, (2000). Pear (Pyrus communis L.). Guidelines for the conduct of tests for distinctness, uniformity and stability. Geneva.
• Uzunismail, T. (2010). Akoluk ve Özdil beldelerinde (Trabzon) yetiştirilen mahalli armut çeşit ve tiplerinin pomolojik, fenolojik ve morfolojik özellikleri. [Yüksek Lisans Tezi, Ordu Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Volk, G. M., & Cornille, A. (2019). Genetic diversity and domestication history in Pyrus. The Pear Genome, 51-62.
• Yakut, Ş. & Özrenk K. (2009). Erzincan yöresinde yetişen Çermail armutlarının seleksiyonu. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi,14(2), 145-153.
• Yayla, S. (2019). Seben (Bolu) yöresi armut genotiplerinin pomolojik ve morfolojik karakterizasyonu. [Yüksek Lisans Tezi, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Yiğit-Büyük, F. & Pırlak, L. (2016). Konya il merkezinde yetiştirtilen mahalli armut çeşitlerinin fenolojik ve pomolojik özelliklerinin tespiti. Selçuk Tarım Bilimleri Dergisi, 3(2), 184-190.