TATYOS EFENDİ’NİN PEŞREVLERİNİN MAKAMSAL ANALİZİ

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 1, 213 - 235, 06.07.2023

Mehmet Zeki Giray

https://doi.org/10.22252/ijca.1321007

Öz

Türk makam müziği, kökenleri Orta Asya’ya kadar dayanan bir medeniyetin ürünüdür. Orta Asya’dan Anadolu’ya kadar birçok bölgede hüküm süren Türkler bu bölgelerde Çinliler, İranlılar, Araplar ile başlayan komşuluk ilişkilerini daha sonra siyasi gelişmeler ile farklı toplumla sürdürmüşlerdir (Çağatay, 1996). İslamiyet’in kabul edilmesiyle Kindi, Farabi ve İbni Sina gibi kuramcılar yapmış oldukları çalışmalarla Türk makam müziğinin gelişmesine çok büyük katkı sağlamışlardır. Osmanlının bu coğrafyada siyasi ve ekonomik güç olmasıyla birlikte Türk makam müziği tarihinin zirve dönemini yaşamıştır. Özellikle padişahların çoğunun musikiye ve edebiyata ilgi duymaları bu gelişimi sağlayan en önemli etkendir. Safüyiddin Urmevi ve Abdülkadir Merâgi yazmış oldukları musiki eserleriyle Türk müziğinin şekillenmesine ciddi yararlar sağlamıştır. Kuramsal çalışmalar hızlanmış ve günümüz Türk müziği nazariyatını şekillendirmeye başlamıştır. Günümüz Türk makam nazariyatının şekillenmesinde şüphesiz Arel-Ezgi-Uzdilek çok büyük katkıda bulunmuş ve artık hemen hemen tüm müzik kurumlarında bu nazari sistem üzerine eğitim verilmektedir. Geçmişten günümüze makam kuramının şekillenmesiyle şüphesiz besteciliği de etkilemiştir. Coğrafyanın geniş olması ve çok kültürlü bir yapıya sahip olması sebebiyle de Türk müzik kültürü içinde bulunduğu toplumlardan etkilenerek gerek icracı gerek besteci yönünden de geniş bir birikime sahip olmuştur (Levendoğlu, 2005). Türk müziğinde hem bestekâr hem de keman icracısı olan kemani Tatyos Efendi bu bestecilerden biridir. Çalışmada bestecinin literatürde yer alan peşrevleri Arel nazariyatına göre incelenmiş ve karşılaştırma yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tatyos Efendi, Makam, Peşrev

Destekleyen Kurum

Çalışma herhan gibi bir kurum tarafından desteklenmemektedir

Proje Numarası

--

Teşekkür

İlginizden dolayı şimdiden teşekkür ederim

MAQAM ANALYSİS OF TATYOS EFENDİ’S PEŞREVS

Öz

Turkish makam music is the product of a civilization whose origins date back to Central Asia. The Turks, who ruled in many regions from Central Asia to Anatolia, continued their neighborly relations with the Chinese, Iranians and Arabs in these regions, and then with different societies with political developments (Çağatay, 1996). With the adoption of Islam, theorists such as Kindi, Farabi and Ibn Sina made a great contribution to the development of Turkish makam music with their works. With the Ottoman Empire becoming a political and economic power in this geography, Turkish makam music experienced the peak period of its history. Especially the fact that most of the sultans were interested in music and literature was the most important factor in this development. Safüyiddin Urmevi and Abdülkadir Merâgi contributed significantly to the shaping of Turkish music with their musical works. Theoretical studies accelerated and began to shape today's Turkish music theory. Arel-Ezgi-Uzdilek undoubtedly made a great contribution to the shaping of today's Turkish makam theory and now almost all music institutions provide education on this theoretical system. The shaping of makam theory from the past to the present has undoubtedly also affected composition. Due to its vast geography and multicultural structure, Turkish music culture has been influenced by the societies in which it exists and has had a wide accumulation in terms of both performers and composers (Levendoğlu, 2005). Violinist Tatyos Efendi, who is both a composer and violinist in Turkish music, is one of these composers. In this study, the composer's peşrevs in the literature were analyzed and compared according to Arel's theory.

Anahtar Kelimeler

Tatyos Efendi, Pesrev, Maqam analysis

Proje Numarası

--

Kaynakça

• Akdoğu, O. (1996). Türk Müziği'nde Türler ve Biçimler, Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir.
• Akyol, H., (2017). Klasik Türk Müziğimizde Ermeni Bestekârlar, Z Dergisi, İstanbul.
• Bora, E., (2010). Klasik Osmanlı Müziğinde Ermeni Bestekarlar, Biltur Basın Yayın ve Hizmet Aş., İstanbul.
• Çağatay, N., (1996). Türklerin Tarihteki Yeri ve Millî Özellikleri. Erdem, 8(23), 503-528.
• İlgar, C., (2014). XIX. Yüzyıl Osmanlı-Türk Müziği Ekseninde Bestekar Kemani Tatyos Efendi’nin Müzikal Kimliği Üzerine Bir İnceleme, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Yüksek Lisans Bitirme Tezi, Erzurum.
• Kaçar, G.Y., (2012). Türk Musikisi Üzerine Görüşler (Analiz ve Yorumlar), Maya Akademi, Ankara.
• Levendoğlu, O. (2005). Tarih İçinde Geleneksel Türk Sanat Müziği ve Diğer Kültürlerle Etkileşimleri, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(19), 253-262.
• Özalp, N., (2000). Türk Musikisi Tarihi, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları/3110, II. Cilt, İstanbul.
• Özkan, İ.H., (2000), Türk Musikisi Nazariyatı ve Usulleri Kudüm Velveleleri, İstanbul.
• Öztuna, Y., (1990), Büyük Türk Musikisi Ansiklopedisi, Kültür Bakanlığı/1163, Kültür Eserleri Dizisi/149 C.II, Ankara.
• Soysal, F., Giray, M.Z. (2013). Taksim Peşrev ve Saz Semaisi. The Role of Musical Instruments in Mugham/Dastgahand in the Related Musical Tradition of East Sempozyumu, Tam Metin Bildiri, Yayın No:1441829, Azerbaycan.