Stresin Bireylerin Risk Algıları Üzerine Etkisi

Yıl 2023, Cilt: 38 Sayı: 4, 1103 - 1122, 06.12.2023

Faruk Dayı

https://doi.org/10.24988/ije.1168389

Öz

Stres günlük hayatın vazgeçilmez bir parçası olarak bireylerin hayatlarını olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Stres bireylerde psikolojik veya fizyolojik değişimlere neden olarak ruh halini etkilediğinden yatırımcılar rasyonel karar alamayabilir. Stres altındaki yatırımcıların algıladıkları riskin yatırım kararlarını olumsuz yönde etkilemesi beklenmektedir. Bu amaçla çalışmada stresin bireylerin risk algıları üzerine etkisi incelenmektedir. Stres ve risk algısı ölçekleri kullanılarak 390 bireysel yatırımcıdan anket yöntemiyle veri toplanmıştır. Elde edilen veriler ile frekans analizi, açıklayıcı faktör analizi, doğrulayıcı faktör analizi ve güvenirlik analizleri yapılmıştır. Çalışmanın hipotezleri yapısal eşitlik modeli ile test edilmiştir. Analiz sonucunda stresin risk algısı üzerine anlamlı ve pozitif yönde bir etkisi olduğu tespit edilmiştir. Katılımcıların hatalı işlem yapmalarının streslerini artırdığı belirlenmiştir. Katılımcılar üzülmektense daha az riskli yatırım araçlarına yönelerek güvende kalmayı tercih ettikleri bulgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Stres, Risk Algısı, Davranışsal Finans

Stresin Bireylerin Risk Algıları Üzerine Etkisi

Öz

Stres günlük hayatın vazgeçilmez bir parçası olarak bireylerin hayatlarını olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Stres bireylerde psikolojik veya fizyolojik değişimlere neden olabilmektedir. Stres bireylerin ruh halini olumsuz yönde etkileyebileceği için sağlıklı karar almak mümkün olmayabilir. Stresli yatırımcıların algıladıkları riskin yatırım kararlarını olumsuz yönde etkilemesi mümkündür. Bu amaçla stresin bireylerin risk algıları üzerine etkisi araştırılmaktadır. Stres ve risk algısı ölçekleri kullanılarak 390 bireysel yatırımcıdan anket yöntemiyle veri toplanmıştır. Elde edilen veriler ile frekans, açıklayıcı faktör analizi, doğrulayıcı faktör analizi ve güvenirlik analizleri yapılmıştır. Çalışmanın hipotezleri yapısal eşitlik modeli ile test edilmiştir. Analiz sonucunda stresin risk algısı üzerine anlamlı ve pozitif yönde bir etkisi olduğu tespit edilmiştir. Katılımcıların hatalı işlem yapmalarının streslerini artırdığı bulgulanmaktadır. Katılımcılar üzülmektense daha az riskli yatırım araçlarına yönelerek güvende kalmayı tercih ettiklerini belirtmektedir.

Anahtar Kelimeler

Stres, Risk Algısı, Davranışsal Finans

The Effect of Stress on Individuals’ Risk Perception

Öz

Stress is an essential part of everyday life. However, it causes psychological or physiological changes and negatively impacts our lives. It can have a negative impact on our moods, making it impossible for us to make the right decisions. Perceived risk negatively affects the investment decisions of investors under stress. This study investigated the impact of stress on individual investors' risk perceptions. The sample consisted of 390 participants. Data were collected using a survey. The data were analyzed using frequency analysis, explanatory factor analysis, confirmatory factor analysis, and reliability analysis. The research hypothesis was tested using structural equation modeling. The results showed that stress significantly and positively affected participants' risk perceptions. Participants experienced higher levels of stress when they made erroneous transactions. To be on the safe side, they turned to less risky investment instruments.

Anahtar Kelimeler

Stress, risk perception, bahavioral finance

Kaynakça

• Ademola, S., Musa, A. and Innocent, I. (2019). Moderating effect of risk perception on financial knowledge, literacy and investment decision. American International Journal of Economics and Finance Research, 1(1), 34-44.
• Ağgül, S. ve Güngör, B. (2019). Yatırımcıların duygusal zekâ alt boyutlarından stres yönetimlerinin ve genel ruh hallerinin aldıkları yatırım kararları üzerine etkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 11(3), 1840-1853.
• Ahmad, M. and Shah, S. (2020). Overconfidence heuristic-driven bias in investment decision-making and performance: mediating effects of risk perception and moderating effects of financial literacy. Journal of Economic and Administrative Sciences, 38(1), 60-90.
• Ainia, N. S. and Lutfi, L. (2019). The influence of risk perception, risk tolerance, overconfidence, and loss aversion towards investment decision making. Journal of Economics, Business, and Accountancy Ventura, 21(3), 401-413.
• Akgüneş, A. O. (2018). Bireysel yatırımcılarda risk ve güvenin yatırım tercihine etkisi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Anbar, A. ve Eker, M. (2009). Bireysel yatırımcıların finansal risk algılamalarını etkileyen demografik ve sosyoekonomik faktörler. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 5(9), 129-150.
• Aren, S. ve Zengin, A. (2016). Influence of financial literacy and risk perception on choice of investment. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 235, 656–663.
• Aydemir, S. D. ve Aren, S. (2017). Do the effects of individual factors on financial risk-taking behavior diversify with financial literacy?. Kybernetes, 46(10), 1706-1734.
• Barut, A., Cam, A. V. ve Kaya, E. (2016). Finansal risk mi stres yaratır yoksa stres mi finansal risk yaratır?. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 14(3), 124-137.
• Bayrakdaroğlu, A. ve Kuyu, E. (2018). Farklı demografik profillerdeki kadınların yatırım kararlarına ilişkin finansal risk algılarının incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(3), 705-724.
• Doğukanlı, H. ve Ergün, B. (2011). İMKB’de sürü davranışı: Yatay kesit değişkenlik temelinde bir araştırma. İşletme Fakültesi Dergisi, 12(2), 227-242.
• Esch, T., Stefano, G., Fricchione, G. and Benson, H. (2002). Stress-related diseases-a potential role for nitric oxide. Medical Science Monitor, 8(6), 103-118.
• Güçlü, N. (2001). Stres Yönetimi. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1), 91-109.
• Hayta, A. B. (2014). Bireysel yatırımcıların finansal risk algısına etki eden psikolojik önyargılar. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 183(183), 329-352.
• Ishfaq, M., Maqbool, Z., Akram, S., Tariq, S. and Khurshid, M. (2017). Mediating role of risk perception between cognitive biases and risky investment decision: Empirical evidence from Pakistan’s equity market. Journal of Managerial Sciences, XI (03), 265-278.
• Isi, A., Ozaydin, O. and Cemrek, F. (2014). Determination of factors affecting individuals' investment behaviour using chaid analysis. Journal of Economics, Finance & Accounting-JEFA, 1(4), 273-284.
• Kahn, A. P. (2006). The Encyclopedia of stress and stress-related diseases. New York: Facts on File.
• Kaya, A. (2021). Menkul kıymet yatırımcıların risk alma eğilimleri. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar Dergisi, 5(2), 261-287.
• Kuhnen, C. M. and Chiao, J. Y. (2009). Genetic determinants of financial risk taking. PLoS ONE, 4(2), 1-4.
• Lockwood, G., Henderson, C. and Stansfeld, S. (2017). An assessment of employer liability for workplace stress. International Journal of Law and Management, 59(2), 202–216.
• Marfatia, H. A. (2020). Investors’ risk perceptions in the US and global stock market integration. Research in International Business and Finance, 52, 1-14.
• Nofsinger, J. R., Patterson, F. M. and Shank, C. A. (2018). Decision-making, financial risk aversion, and behavioral biases: The role of testosterone and stress. Economics and Human Biology, 29, 1-16.
• Ricciardi, V. (2004). A Behavioral finance study: An investigation of the perceived risk for common stocks by investment professionals (Financial analysts vs. financial planners). (PhD Dissertation). Business Administration in Finance at Golden Gate University, San Francisco.
• Rickman, M. E. (1992). Stress? Spot it! Stop it! With “Relaxation for living". Employee Counselling Today, 4(5), 4–9.
• Roszkowsk, M. J. and Davey, G. (2010). Risk perception and risk tolerance changes attributable to the 2008 Economic Crisis: A subtle but critical difference. Journal of Financial Service Professionals, 64(4), 42-53.
• Saraç, M. ve Kahyaoğlu, M. B. (2011). Bireysel yatırımcıların risk alma eğilimine etki eden sosyo-ekonomik ve demografik faktörlerin analizi. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar Dergisi, 5(2), 135-157.
• Sezer, D. ve Demir, S. (2015). Yatırımcıların finansal okuryazarlık ve bilişsel yetenek düzeylerinin psikolojik yanılsamalar ile ilişkisi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (66), 69-88.
• Shafi, H., Akram, M., Hussain, M., Sajja, S. and Rehman, K. (2011). Relationship between risk perception and employee investment behavior. Journal of Economics and Behavioral Studies, 3(6), 345-351.
• Singh, R. and Bhattacharjee, J. (2019). Measuring equity share related risk perception of investors in economically backward regions. Risks, 7(12), 1-20.
• Turhan, G. T. (2020). Risk eğiliminin finansal iyi olma hali üzerine etkisi: Bankacılık sektörü örneği. Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), 57-66.
• Uylas, S. D. and Arslan, N. (2020). Stress scale (Automatic thinking): Investigating the psychometric properties. Journal of Family Counseling and Education, 5(2), 40-45.
• Veld, C. and Veld-Merkoulova, Y. V. (2008). The risk perceptions of individual investors. Journal of Economic Psychology, 29, 226-252.
• Waheed, H., Ahmed, Z., Saleem, Q., Din, S. and Ahmed, B. (2020). The mediating role of risk perception in the relationship between financial literacy and investment decision. International Journal of Innovation, Creativity and Change, 14(4), 112-131.
• Weber, E. U., Blais, A.-R. and Betz, N. E. (2002). A domain specific risk-attitude scale: Measuring risk perceptions and risk behaviors. Journal of Behavioral Decision Making, 15(4), 263-290.
• Yaşar, M. (2014). İstatistiğe yönelik tutum ölçeği: geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi(36), 59-76.
• Yılmaz, N. K. (2019). Bireylerin finansal yatırım alternatiflerine karar vermelerinde korkunun rolü. Dimitrov, K. D., Nikoloski, D. and Yilmaz, R. (Ed.), Proceedings of International Balkan and Near Eastern Social Sciences Congress Series içinde (642-649 ss), Tekirdağ.