SEÇİLİ KRİPTO PARALAR İLE DÖVİZ KURLARI ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİ ÜZERİNE AMPİRİK BİR UYGULAMA (2015-2019)

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 2, 113 - 134, 17.10.2021

Selahattin Koç , Uğur Çaykara

Öz

Kripto para olgusu, Satoshi Nakamato kod adlı kişi ya da grubun 2008 yılında ‘‘Bitcoin: Eşteneşe Elektronik Nakit Ödeme Sistemi’’ başlıklı yazmış olduğu makale ile geleneksel para
sistemine alternatif olarak finans sektörüne giriş yapmıştır. Çalışmada 2008 yılında ortaya çıkan
Bitcoin ile başlayan ve kripto para piyasasına ilk üretilen beş kripto para (BTC, LTC, XRP,
DOGE ve DASH) ile ülkemizde en çok kullanılan Euro ve Dolar dövizlerini temel alarak TL
paritesinde 2015-2019 yılları arasındaki haftalık kapanış verilerini baz alınarak incelenmiştir.
Çalışmada VAR modeli ve Granger Nedensellik Testi yöntemleri uygulanmıştır. Döviz kurları
ve seçmiş olduğumuz beş kripto para ile arasındaki ilişki ile Bitcoin ile seçmiş olduğumuz diğer
kripto paralar arasındaki ilişkinin incelemesi amaçlamıştır. VAR modeli ve Granger Nedensellik
Testi ile veriler analiz edilmiştir. Üç farklı model geliştirilmiştir. İlk modelde EUR/TRY ile
BTC/TRY, LTC/TRY, XRP/TRY, DOGE/TRY ve DASH/TRY arasındaki ilişki incelenmiştir.
İkinci modelde USD/TRY ile BTC/TRY, LTC/TRY, XRP/TRY, DOGE/TRY ve DASH/TRY
arasındaki ilişki incelenmiştir. Son modelde ise BTC/TRY ile seçmiş olduğumuz altcoin olan,
LTC/TRY, XRP/TRY, DOGE/TRY ve DASH/TRY arasındaki ilişki incelenmiştir Sonuç olarak
aldığımız 2015-2019 yılları arasında EUR/TRY ve USD/TRY döviz kurları ile BTC/TRY,
LTC/TRY, XRP/TRY, DOGE/TRY ve DASH/TRY pariteleri arasında bir ilişkiye
rastlanmamıştır. Ancak eş bütünleme analizi sonuçlarına göre uzun vadede birlikte hareket ettiği
bilgisine ulaşılmıştır. Kripto paraların kendi aralarındaki ilişkiye baktığımızda BTC/TRY’nin
XRP/TRY ve DASH/TRY’nin granger nedeni olduğu analizler sonucu elde edilmiştir. Granger
nedenlerine göre BTC/TRY ile XRP/TRY arasında pozitif yönlü bir ilişki BTC/TRY ile
DASH/TRY arasında ise negatif yönlü bir ilişkiye rastlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kripto paralar, Döviz Kurları, Blokzinciri, Granger Nedensellik Testi, VAR Modeli

Kaynakça

• Adana Karaağaç, G. ve Altınırmak, S. (2018). En Yüksek Piyasa Değerine Sahip On Kripto Paranın Birbirleriyle Etkileşimi. Muhasebe ve Finansman Dergisi Temmuz/2018
• Aghalıbaylı, N. (2019). Bıtcoın As A Cryptocurrency And Its Relatıonshıp Wıth Gold, Crude Oıl And Euro Exchange Rate. T. C. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme (İngilizce) Anabilim Dalı Muhasebe – Finansman (İngilizce) Bilim Dalı. İstanbul.
• Ağan, B., ve Aydın, Ü. (2018). Kripto Para Birimlerinin Küresel Etkileri: Asimetrik Nedensellik Analizi. https://www.researchgate.net/publication/328278747
• Akdağ, M. (2019). Kripto Paralizasyon Ve Türkiye Ekonomisi İçin Bir Uygulama. T.C. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı Doktora Tezi Erzurum.
• Atik, M., Köse, Y., Yılmaz, B., ve Sağlam, F. (2015). Kripto Para: Bitcoin ve Döviz Kurları Üzerine Etkileri. Bartın Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi Yıl: 2015 Cilt: 6 Sayı: 11
• Bouri E., Molnár P., Azzi, G., Roubaud, D., ve Hagfors, L. I. (2017). On The Hedge And Safe Haven Properties Of Bitcoin: Is İt Really More Than A Diversifier? Forthcoming in Finance Research Letters
• Ceylan, F., Ekinci, R., Tüzün O. ve Kayhanoğlu H. (2018). Kripto Para Piyasasında Balonların Tespiti: Bıtcoın Ve Ethereum Örneği. Busıness & Management Studıes: An Internatıonal Journal vol.: 6 ıssue: 3 year: 2018, pp. 263-274
• Chu J., Chan S., Nadarajah S., ve Osterrieder, J. (2017). GARCH Modelling of Cryptocurrencies.Journal of Risk and FinancialManagement
• Corbet S., Meegan, A., Larkin, C., Lucey, B., ve Yarovaya, L. (2017). Exploring The Dynamic Relationships Between Cryptocurrencies And Other Financial Assets. https://ssrn.com/abstract=3070288
• Çakın, M. (2019). Kripto Paralar:Bitcoin, Döviz Kurları ve Alternatif Kripto Paralar Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Finans Programı Yüksek Lisans Tezi İzmir.
• Çütcü, İ. ve Kiliç, Y. (2018). Bitcoin Fiyatları İle Dolar Kuru Arasındaki İlişki: Yapısal Kırılmalı Zaman Serisi Analizi. Yönetim Ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi Cilt/Volume: 16 Sayı/Issue: 4 Aralık/December 2018
• Dere, Y. (2019). Kripto Para Birimi Bitcoin İle Ekonomik Göstergeler Arasındaki İlişkinin Ekonometrik Bir Analizi. T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı İktisat Programı Yüksek Lisans Tezi İzmir.
• Dirican, C., ve Canoz, İ. (2017). The Coıntegratıon Relatıonshıp Between Bıtcoın Prıces And Major World Stock Indıces: An Analysıs Wıth Ardl Model Approach. Journal of Economics, Finance and Accounting Year: 2017 Volume: 4 Issue: 4
• Dyhrberg, A. H. (2016). Bitcoin, Gold and the Dollar – a GARCH Volatility Analysis. University College Dublin. School of Economics UCD Centre for Economic Research Working Paper Series; WP2015/20
• Estrada, J. ve Cesar S. (2017). Analyzing Bitcoin Price Volatility: University of California, Berkeley
• Eswara, M. (2017). Cryptocurrency Gyratıon And Bıtcoın Volatılıty. Research Paper Impact Factor: 4.729 Refereed, Listed & Indexed
• Güleç, Ö. F., Çevik, E., ve Bahadır, N. (2018). Bitcoin İle Finansal Göstergeler Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi (ISSN: 2146-3417 / E-ISSN: 2587-2052) Yıl: 2018 – Cilt: 7 – Sayı: 2
• Güler, B. (2019). Fraktal Market Hipotezi: Kripto Para Uygulaması. T.C Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ekonometri Anabilim Dalı Ekonometri Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi İstanbul.
• Gültekin, Y. (2017). Kripto Para Birimleri ve Yatırım Aracı Olarak Kullanımı: Tarihsel Volatiliteler Bağlamında Bir Değerlendirme. On Dokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi Samsun
• Hoş, S. (2019). Kripto Para Birimi: Bıtcoın’ İn Getiri Oynaklığının Otoregresif Koşullu Değişen Varyans Modelleri İle Tahmini. T.C. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi Çorum.
• İçellioğlu Şarkaya, C. ve Öztürk, M. B. (2017). Bitcoin ile Seçili Döviz Kurları Arasındaki İlişkinin Araştırılması: 2013-2017 Dönemi için Johansen Testi ve Granger Nedensellik Testi. Maliye ve Finans Yazıları- 2018- (109), 51-70
• Koçoğlu, Ş., Çevik, Y. E., ve Tanrıöven C. (2016). Bitcoin Piyasalarının Etkinliği, Likiditesi ve Oynaklığı. İad İşletme Araştırmaları Dergisi DOI: 10.20491/isarder.2016.170
• Mensi, W., Al-Yahyaee, Khamis H., ve Kang, Sang H., (2018) “Structural Breaks and Double Long Memory Of Cryptocurrency Prices: A Comparative Analysis From Bitcoin and Ethereum” Finance Research Letters, Elsevier.
• Laçin, G. C. (2019). Elektronik Para ve Sanal Para Sistemleri: Bitcoin ve Döviz Kurları Arasındaki İlişkinin Analizi. Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi Mersin.
• Mete, S. (2019). Blok Zincir Sistemlerinin Finans Piyasalarındaki Yeri Ve Kripto Paralarda Fiyat Balonlarının İncelenmesi. T.C. İstanbul Ticaret Üniversitesi Finans Enstitüsü Sermaye Piyasası Anabilim Dalı Sermaye Piyasası Yüksek Lisans Programı İstanbul.
• Ozan B. (2006). Turizm Sektörünün Türkiye’nin Ekonomik Büyümesi Üzerindeki Etkisi: VAR Analizi Yaklaşımı. önetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İİBF Dergisi, 137- 150.
• Yermack, D. (2013). Is bıtcoın a real currency? An economıc appraısal. http://www.nber.org/papers/w19747
• Yıldırım, H. (2018). Günlük Bitcoin ile Altın Fiyatları Arasındaki İlişkinin Test Edilmesi: 2012 – 2013 Yılları Arası Johansen Eşbütünleşme Testi. “İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi” “Journal of the Human and Social Sciences Researches” ISSN: 2147-1185