JEOLOJİ VE GEMOLOJİ BİLİMLERİNDE KULLANILAN TAHRİBATSIZ ARKEOMETRİK YÖNTEMLER VE CİHAZLARIN GÜNÜMÜZ ARKEOLOJİ BİLİMİNDE KULLANIMI VE GEREKLİLİĞİ

Year 2017, Issue: 2, 89 - 98, 01.07.2017

Hilmi Güney

Abstract

Arkeolojik kazılardan çıkarılan eserlerin, klasik arkeolojik analizlerinin yapılması, temel uygulama olan tarihlendirme bir başka deyişle yaş tayinleri bir gerekliliktir. Çıkarılmış eserler; Potasyum Argon, Radyokarbon ve Termolüminesans Metodları, Spektrografik Analiz, Arkeomagnetizma, Dendrokronoloji gibi yöntemler ile analiz edilmektedirler. Son yıllarda arkeolojide kullanılan bu klasik metotlar, gelişen teknolojiyle arkeojeoloji ve arkeogemoloji bilimlerinin analiz yöntemleriyle ilişki kurularak geliştirilmiştir. Arkeolojide bu iki disiplinin analiz ve yöntemlerine kaçınılmaz bir şekilde ihtiyaç duyulmaktadır. Arkeojeolojik çalışmalar ve arkeolojik veriler, mineralojik ve jeolojik veriler ışığında yorumlanmaktadırlar. Geleneksel arkeojeolojide, jeolojik ve zemin etüdü yöntemleri kullanılırken, günümüzde mikrografik çalışmalar ve mikrofasiyes analizler önemli hale gelmiştir. Bu bağlamda arkeojeoloji; arkeolojik kazı alanlarında jeolojik arazi yapısının belirlenerek, bölgeden çıkarılmış eserlerin, bölgenin jeolojik arazi yapısını oluşturan kayaçlar ile karşılaştırılmasına dayalı birtakım arkeometrik analiz çalışmalarını kapsamaktadır. Yapılan araştırmaya göre; bu analiz çalışmaları farklı yöntem ve cihazlar yardımıyla ele alınıp analiz edilmektedirler. Bu yöntemlerden en önemlisi; Boyar madde ve Pigment Analiz Yöntemi olan RP-HPLC-DAD Analizleri ile SEM-EDX Yapı, Pigment ve Elementel Analizleridir. Buna ek olarak; Optik Mikroskop Yardımıyla Teknik Analizler, CIELAB Spektroskopisi İle Renk Ölçümü dâhil edilebilir. Arkeogemoloji ise arkeomineralojinin bir alt dalı olarak önemi gittikçe artan bir bilim dalıdır. Müzelerde saklanan ve arkeolojik kazılarda çıkartılan antik süstaşı ürünlerin ve mücevherlerin tanımlanmasında büyük öneme sahiptir. Bölgeden çıkarılan antik dönem eserlerin, gemolojiksel araştırma yöntemleri ile incelenmesi, arkeomineralojik ve arkeogemolojik yönden analiz edilmesine olanak sağlamaktadır. Tüm bu analizler için esere kesinlikle zarar vermeyen gemoloji laboratuar cihazları kullanılmaktadır. Böylece çıkarılan eserlerin, bölgedeki kayaç türlerinin nerede yapı taşı olarak kullanıldığının ve hangi tür süstaşı olduğunun kesin tespiti yapılabilmektedir. Tüm bunlara dayanarak son yıllarda arkeoloji biliminde; kazı alanında yapılan çalışmalardan elde edilen eser ve veriler ancak her iki disiplinin yaptığı analizler ışığında, arkeolojik döneme ait gerçeğe daha yakın bilgilere ulaşılabildiği açıkça ortaya konulmaktadır.

Keywords

Arkeoloji, Arkeojeoloji, Arkeogemoloji, Arkeometri

USE OF NONDESTRUCTIVE ARCHEOMETRIC METHODS AND TOOLS EMPLOYED IN GEOLOGY AND GEMOLOGY IN CONTEMPORARY ARCHEOLOGY AND THEIR NECESSITY

Abstract

Conducting classic archeologic analysis and dating, in other words, age determination which is a basic practice for artifacts uncovered in archeological excavations is a necessity in archeology. Excavated artifacts are analyzed by using various methods such as Potassium Argon, Radiocarbon and Thermo-luminescence Methods, Spectrographic Analysis, Archaeomagnetism and Dendrochronology. In recent years, these traditional methods are being improved by correlating them with analysis methods of geoarcheology and archaeogemology with the aid of technological developments. In archeology, the analyses and methods of these two disciplines is an inevitable necessity. Geoarcheological studies and archeological data are interpreted with the help of mineralogical and geologic data. While geological and ground surveys methods are used in traditional geo-archeology, today, micrographic studies and micro-facies analyses are gaining an increasing importance. In this context, geoarcheology consists of certain archeometric analyses based on identification of geological soil conditions of the excavation site, as well as comparing the artifacts excavated from the site to the rocks that forms the geologic land structure of the relevant region. According to the researches, these methods of analyses are conducted by different tools with various methods. Among of the most significant methods are RP-HPLC-DAD Analysis which is a Colorant and Pigment Analysis method, and SEM-EDX Structure, Pigment and Elemental Analysis. In addition to these, Technical Analysis with Optic Microscope, and Colorimetry with CIELAB Spectroscopy are other methods employed in the field. Archaeogemology on the other hand, is an increasingly significant discipline as a sub-field of archaeominerology. It is critical in identifying antic ornamental stone items and jewelry found in archeological excavations and exhibited in museums. Examination of excavated artifacts from ancient periods with gemological research methods allows archaeominerologic and archaeogemologic analyses to be performed. For all these analyses, gemology laboratory tools are utilized that do not inflict any damage to the artifacts. This in turn enables us to determine precisely where and which type of rocks in the region are used as building stones and which are ornamental stones in the region. In the light of all these, in recent years, in the field of archeology, it is evident that it is only possible to obtain accurate information about the archeologic period from the artifacts and data obtained from the excavation sites through the analysis conducted with both of these disciplines.

Keywords

Archeology, Geoarcheology, Archaeogemology, Archeometry